Rumeli'deki dağlı isyanlarından bir eşkıya figürü: İnce Stoyan
A figure of bandit from the Kirdzhalis: İnce Stoyan
- Tez No: 806545
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN MEVSİM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Tarih, Folklore, History
- Anahtar Kelimeler: Dağlı İsyanları, Haydut, Voyvoda, Halk Yaratıcılığı, Edebiyat, Mountain Uprisings, Haydut, Voivoda, Local Artistic Expression, Literature
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Balkan Çalışmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Balkan Çalışmaları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 91
Özet
III. Selim yükselen anarşinin ve dış ilişkilerde yoğun bir hareketliliğin olduğu 1789'dan 1807'ye dek tahtta kalmıştır. Reformcu padişah köklü bir değişiklik için destek bulamayacağının farkındaydı lakin en azından mevcut yapıyı iyileştirme yoluna gitmek niyetindeydi. Velhasıl Sultan Selim'in Nizam-ı Cedid ordusuna yönelik muhalefet oldukça güçlüydü. Âyân denilen 'yerel elitler' Bab-ı Ali'ye tehdit oluşturuyor, anarşi ortamının artmasına neden oluyordu. Merkezi otorite zayıflamıştı ve taşrada âyânların sözü geçiyordu. Kimisi asilere karşı hükümet yararına işler yapmışsa da halkın sırtına vergiler yükleyerek ve kendilerine eşkıyalardan ordu kurarak isyana kalkışanlar da pek çoktu. Daha sonra da bu isimle anılacak olan Kırcalı eşkıyaları ilk kez Rodop eteklerinde görülmüşlerdir. Eşkıyaların içinde hem Müslüman hem Hristiyan halk yer alır, bu asiler vahşidir ve köyleri yağma ederler. Birçoğu için eşkıyalık bir ekmek kapısına dönüşmüştür, âyânlara askeri hizmet vererek ya da yağma yoluyla para kazanma yoluna giderler. Bu eşkıyalık hareketleri XIX. yüzyılda etkisini gösterecek olan milli benlik duygusundan yoksun olduğu halde asileri bastırmak aynı anda içte ve dışta birçok sorunla karşı karşıya olan Osmanlı merkezi otoritesi için zorluk teşkil etmiştir. Osmanlı'da soyguncu, eşkıya, haydut anlamına gelen kelime Balkanlarda hajduk/haiduk/ hajdutin olarak kullanılır. Dağlı isyanları özelinde Bulgar haydutların çoğunlukta olduğunu görürüz. Bu Bulgarlardan biri de Yeniçeri Ocağı çıkışlı olduğu rivayet edilen İnce Stoyan/ İnce Voyvoda'dır. İnce, Balkanlarda haydut kavramının yerini ve nesilden nesle halk hafızasında nasıl taşındığını anlayabilmek adına önemli bir örnektir. Onun adına hikâyeler, türküler, şiirler yazılmıştır. Bir köye adını vermiş, heykeli dikilmiştir. O yakıp yıkan, yağma yapan Kırcalı birliklerinin içindedir lakin ona atfedilen özellikler, efsaneler ve kahramanlık hikâyeleri onu 'halkın koruyucusu ve öç alan haydut figürü' olarak öne çıkarmıştır. Kısacası, İnce, halk yaratıcılığının bir kahramanı nasıl yarattığını gözler önüne serer. Böylece, dağlı isyanları dönemi olarak adlandırdığımız aynı zaman diliminin iki farklı toplum için ne anlam ifade ettiğini anlayabiliriz.
Özet (Çeviri)
Under Sultan Selim's rule (1789- 1807), there was a rise in anarchy and a number of activity in international relations. Sultan, the reformer, was aware that he couldn't convince everyone to approve a significant challenge, but he still wanted to make the current situation better as soon as possible. However, Sultan Selim's Nizam-ı Cedid Army faced a lot of opposition. The 'local elites,' the âyâns, were threatening Sublime Porte and spreading disorder. The âyâns were in charge of the provinces, while the central government was weaker. Even if some of them worked in favor of the government against the rebel, the number of those who attempted to disobedience by imposing taxes on the citizens and assembling an army of the bandits was also extremely significant. The bandits of Kardzhali, afterwards known by this name, were first observed in the slopes of the Rhodope Mountains. The bandits included both Muslims and Christians. These rebels were savages who pillaged towns and villages. Several of them were banditors for a living. They earned money by stealing or fighting in the army of the âyâns. Even though these banditry movements lacked the sense of national identity that would manifest itself in the 19th century, the Ottoman central government, which was dealing with a number of internal and external problems, found it difficult to crush the rebels. Hajduk/ Haiduk/ Haydutin is the Balkans' equivalent of the Ottoman Empire's use of the phrases 'robber' and 'bandit.' It is clear that Bulgarian hayduts are the majority in Kardzhalis. According to reports, one of these Bulgarians is a member of Janissary Corps, named İnce Stoyan/İnce Voivoda. In order to comprehend what haydut means in the Balkans and how they are passed down from one generation to the next in popular memory, İnce is a vital case study. Poems, songs and stories have been written in his honor. A village was named after him, and a statue of him was built. His characteristics, legends and epic tales set him apart as the 'protector of the people and the avenging haydut figure.' In short, İnce helps us to see how ordinary people's imaginations create heroes. Thus, we may understand what the Kardzhalis meant to two different cultures throughout that time.
Benzer Tezler
- Mudanya'da kentleşme süreci ve kentsel gelişimi etkileyen faktörler
Factors affecting urbanization process and urban development in Mudanya
SİNAN ALBAYRAK
- Rumeli'de âyânlar ve dağlı eşkıyası. Deli Kadri İsyanı
Ayans and mountain bandit in Rumelia. Deli Kadri Rebellion
BAHAR ÖZVARDARLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE KAYAPINAR
- 270 nolu Edirne şer?iyye sicili (h.1216-1217/m.1801-1803)
Edirne Sharia Records No:270 (1801-1803)
SADIK EMRE KARAKUŞ
- Mustafa Necib Efendi tarihi
The History of Mustafa Necib Efendi
BAYRAM DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
TarihAnkara ÜniversitesiYakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELDA KAYA KILIÇ
- Evliya Çelebi'ye göre Rumeli'deki bazı halklar ve topluluklar
Certain peoples and communities in Rumelia according to Evliya Çelebi
KAĞAN EĞNİM