Osmanlı döneminde Musul ve Şehrizor (Kuzey Irak) vilayetlerinin sosyal ve iktisadi durumu (1831-1914)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 81149
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET TABAKOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1997
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 195
Özet
Teztlıeü Kuzey Irak'ın içinde bulunduğu, Musul ve Şehrizor vilayetlerini oluşturan coğrafî bölge, 4000 yıllık tarih birikiminin, bölge üzerinde yaşanan mücadelenin, halklar arasında kimi zaman savaş ve çoğu zaman da barış ortamında beraber yaşamanın doğurduğu kendine has bir toplum yapısına sahiptir. Bir toplumun sosyal yapısını oluşturan faktörlerin başmda, o toplumun yaşamış olduğu tarihî olaylar, yaşadığı bölgenin coğrafî koşullan ve bunların sonucunda iktisadî ve siyasî ortamın yaratmış olduğu kültürel yapı gelmektedir. Bölgenin coğrafî, stratejik ve iktisadî konumu itibariyle, komşu ülkeler için önemli bir mevkide bulunması, tarih boyunca bölge üzerinde büyük devletlerin siyasî ve askerî çekişmelerine yol açmış ve bu çekişmelerin etkisi toplum 'un sosyal ve inanç yapışma da açık bir şekilde yansımıştır. 1514 senesinde gerçekleşen Çaldıran savaşından sonra Osmanlı hakimiyetine giren bölge, zaman zaman Osraanlı-îran devletleri arasında yaşanan siyasî ve askerî çekişmeler neticesinde, iki ülke arasında el değiştirmiştir. Osmanlıların Irak'ta süren hakimiyetlerini dört ayrı döneme ayırmamız mümkündün Birinci dönem: Bağdat'ın 1534 senesinde feth edilişinden 1622 senesinde Safevîlerin işgaline kadar. ikinci dönem : IV Sultan Murad tarafından Bağdat'ı 1638 senesinde geri almasından Memlüklü döneminin başladığı 1749 senesine kadar. Üçüncü dönem: 1749 senesinden Memlüklü döneminin son bulduğu 1831 senesine kadar.Dördüncü ve son dönem ise, 1831 senesinden Osmanlıların Birinci Dünya savaşında mağlub çıktığı 1918 senesine kadar. 19'uncu yüzyılın başlarından itibaren Batı Avrupa ülkelerinin Osmanlı topraklarında mallarım satmaları, ham madde temin etmeleri, Iran, Hind ve uzak doğu ülkleri ile olan ticarî bağlantılarım güvence altına alma istekleri, Osmanlı Devletini siyasî, sosyal ve iktisadî reformları içeren icraatları almasında dış etkenlerin başında gelmiştir. Bunların yanısıra, 1831 senesinde baş gösteren Mısır valisi Mehmed Ali Paşa'mn askerî isyanı ve bu isyan neticesinde Osmanlı ordusunun Mehmed Ali Paşa ordusu karşısında yenilgiye uğraması, Osmanlı yöneticilerini, İngilizlerin Osmanlı devlet yapısında gerçekleştirmek istedikleri sosyal ve ekonomik refomlan yerine getirmekte önemli bir siyasî etken olduğu tarihçiler tarafından kabul edilmiştir. Ancak 1831 senesinde baş gösteren Mehmed Ali Paşa isyanının bir başka siyasî yansıması, Irak'ta Memlüklülerin dönemine 1831 senesinde son verilmekle sonuçlanmıştır. 1820 senesinden itibaren, Irak vilayetlerinde İngiliz çıkarlarına karşı tavır alan, Sultan'ın emirlerine rağmen görevi bırakmayı red eden Davut Paşa'mn, Mısır valisinin başlatmış olduğu askerî isyana katılmasının önlenmesi amacıyla 1831 senesinde Halep valisi Ali Paşa önderliğinde Bağdad'a gönderilen askerî güç ile bu görevinden alınmıştır. Yine Avrupa'nın doğu ile olan ticaretinin bu dönemden sonra ağırlıkla Irak topraklarından geçerek gerçekleştiği için, Irak topraklarında aşiretlerin oluşturdukları emirlikler ve bu emirlikler ve aşiretler arasında yaşanan çatışma ve çekişmeler yüzünden yaşanan güvensizliğe son verilmesi ve merkezî bir otoritenin oluşturulması gerekli görülmüştür. 1831 senesinden itibaren Irak'ta, merkezî otoriteyi sağlamak ve Emirliklere son verme amacıyla başlatılan askerî ve siyasî harekât, 1847'de bölgede Tanzimat döneminin başlatılmasıyla son bulmuştur. Bu çalışma, günümüzde Kuzey Irak bölgesinide içinde barındıran Musul ve Şehrizor Vilayetleri'nin 1831-1914 yalları arasında sosyal ve iktisadî yapısına ışıktutmayı amaçlamıştır. Araştırma, bu giriş'in yanısıra beş bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde, Musul ve Şehrizor Vilayetlerini oluşturan bölgenin tanımı, coğrafî yapısı, Osmanlı hakimiyetine girşi ve idarî yapısı incelenmiştir. İkinci bölümde ise, bölgenin sosyal yapısı ele alınmış, bu bölümde bölgede araştırma dönemi içerisinde yapılan nüfus sayımlarına değinildikten sonra, toplum etniklerini oloşturan toplulukların kısaca yapısına değinilmiştir. Türkmenler hakkında, Irak'a gelişleri ve bölgeye yerleşmeleri, yerleşim bölgeleri, inanç, mezhep ve tarikatları, sosyal ve iktisadî konumlarına değinilmiştir. Bölgedeki Kürtler ile ilgili de, siyasî konumları, sosyal ve iktisadî konumlarının yanısıra, inanç, mezhep ve tarikatları ele alınmıştır. Araplar ise, bölgeye gelişleri, sosyal ve iktisadî konumları, inanç, mezhep ve tarikatları başlıkları altında incelenmiştir. Ve bu bölümün sonunda da bölgede azınlık olarak bulunan Hristiyanlar ile Yehudiler, azınlıklar başlığı altında ele alınmıştır. Bölgenin toprak düzeni, üçüncü bölümün konusu olarak, tanzimat öncesi toprak düzenine değinildikten sonra, sırasıyla 1865 senesinde Irak topraklan ile ilgili çıkartılan toprak layihası, topraklara tapu verilmesi, mukataalann işletilmesi ve“ Hak-u Bâd”olarak bilinen sınır topraklan konulan işlenmiştir. Sosyal yapının toprak düzeni ile olan ilişkisi, dördüncü bölümde aşiretlerin iskânı başlığı altında incelenmiştir. Bu bölümde, bölgede bulunan Kürt ve Arap aşiretleri detaylı bir şekilde incelendikten sonra, bu aşiretler arasında yaşanan çekişmeler ve yerleşik halka vermiş olduklan zararlanna değinilmiş, bu saldınlann önlenmesi için devletin almış olduğu tedbirler ve göçebe aşiretlerin iskânı için sarfedilen teşebbüslere zikredilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise, bölgenin iktisadî yapısı işlenmiştir. Tanm ve hayvancılık konusunda, bölgedeki toprak türleri ve üretim tarzı, ekilen topraklar, alınan hasılatlar, a'şar vergisi ve hayvancılık konulan incelenmiştir.Bölümün ikinci altbaşlığında da, bölgenin esnaf ve sanayisine değinildikten sonra, ticaret altbaşlığında da, bölgede araştırma dönemi içerisinde yaşanan iç ticaret, transit ticaret ve son olarakta bölgenin ihracatı ve ithalatı dış ticaret başlığı altında ele alınmıştır. Ve son olarak, her çalışmanın eksikliği olacağı gibi, bu çalışmanın da mükemmel olduğu iddiasını taşımamakla birlikte, bölgenin Osmanlı Devleti'nin son dönemindeki sosyal ve iktisadî durumuna bir ışık tuttuğuna olan inancımızı da koruduğumuzu belirtmeliyiz.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Osmanlı döneminde Sorân Emirliği (Siyasi, sosyo-kültürel ve iktisadi durum)
The Sorân Emirate in the ottoman period (Political, social, cultural and economic situation)
ABDULSAMAD M.ABDULLAH AL-BARAWEE
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
TarihDicle Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ACAR
- Süleymaniye ve çevresinin sosyo - ekonomik yapısı 1839-1914)
Socio-economic structure of Süleymaniye and environment 1839-1914)
PISHTİWAN AHMED
- Osmanlı Döneminde Erbil (18. ve 19. yüzyıllarda)
Erbi̇l, in the Ottoman Empire peri̇od (In the 18th and 19th centuri̇es)
ASHTİ RAHMAN BAKR BAKR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
TarihKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK SÖYLEMEZ
- 111 nolu Kerkük Mufassal Tahrir defterine göre XVI. yüzyılda Kerkük
Kerkuk in 16 th century according to the Kerkük detailed census book no 111
AHMET RECEP TEKCAN
