Türkiye kıyı alanlarında yönetim ve mülkiyet meselelerine yönelik bir model önerisi ve modelin mekansal planlama çerçevesinde meselelere etkileri

A model proposal regarding management and property issues in coastal areas of Turkey and efects of the model on these issues from spatial planning perspective

PDF İndir

Tez No: 813548
Yazar: CAVİT KUŞGÖZ
Danışmanlar: PROF. DR. ADEM ERDEM ERBAŞ
Tez Türü: Doktora
Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Şehircilik Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 346

Özet

Kıyı dediğimiz alan aslında katı dünya ile sıvı dünya arasında duran bir sınırdır, bir ara kesittir. Katı dünya olan toprak ve sıvı dünya olan su, insanlık için en değerli yaşamsal kaynaklardır. Dünyada, toprağın da suyun da arzı sabittir ve insanoğlu bu iki ana kaynağı tüketmektedir. Suya yaklaşan her kara parçası, insanlar için çok daha değerli olmuş ve bu yüzden kıyılar nerdeyse dünya nüfusunun üçte ikisini çeperlerine çekmiştir. İnsanların kıyı alanlarına olan ilgisi ve müdahalesi arttıkça, kıyıda tahribatlar artmış ve bu alanlarda telafisi mümkün olmayan zararlar doğmuştur. İnsanların suya yakın olma isteği, kıyıyı mülk edinme arzusu ve kıyıdan menfaat sağlama güdüsü kıyılarda çeşitli meseleleri doğurmaya başlamıştır. Kıyılardaki meseleler, bu tez çalışmasında iki ana başlık altında toplanmıştır. Meselelerin ilki mülkiyet meselesi, ikincisi ise yönetim meselesidir. Her iki meselenin mekânsal planlama süreçleri ile yakından ilgisi bulunmaktadır. Kıyıdaki mülkiyet meselesi, kıyıda, özel mülkiyetin olması, kamu mülkiyetinin olması, tapuda tescil dışı alan olması yönleri ile irdelenmiş, özel mülkiyet sorununun doğuşu, gelişimi, özel mülkiyete müdahale edilmesi ve müdahalenin getirdiği yargısal süreçler ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. Kıyı yönetimi kavramı, kıyıyı, koruma, izleme, denetleme, tasarruf etme, planlama ve uygulama süreçlerinin yasal düzenlemeler doğrultusunda işletilmesi konuları özelinde tanımlanmış ve meseleler, kıyı alanlarında koruma-kullanma ilişkisinin koruma yönünde sağlanamaması, izlemede ve denetlemedeki yetersizlikler, tasarruf meseleleri, yetki meseleleri, planlama ve uygulama sistemlerinin yetersizlikleri bağlamında açıklanmıştır. Türkiye'nin kıyı yönetimindeki ve mülkiyet rejimindeki meseleler irdelenip ortaya konulduktan sonra örnek olarak seçilen Fransa, İtalya, İspanya, Letonya, Danimarka ve Rusya ülkelerinin kıyı yönetimi ile mülkiyet ve kadastro rejimi incelenmiştir. Kıyıyı koruma noktasında yoğun bir çaba içinde olan Fransa, incelenen diğer ülkelerden güçlü yönetim ve mülkiyet rejimi ile ayrışmıştır. Letonya ise mülkiyet hakkının güçlülüğünün kabulü noktasında, kıyıda mülkü olan kişinin, bu mülkünden faydalanamamasından ötürü mahrum kaldığı faydayı tazmin eden tek ülke olarak göze çarpmıştır. İncelenen ülkelerin bazıları kıyının doğal niteliğinden daha fazla faydalanma amacı gütmüş bazıları da kıyının ekonomik ve kalkınma gücünü daha fazla kullanmayı yeğlemiştir. Kıyının ekonomik ve kalkınma gücünü kullanmayı tercih eden Türkiye, İspanya ve İtalya gibi ülkelerin kıyı yönetiminde özellikle kıyıların korunması noktasında zafiyetler oluşmuştur. Sonuçta bu tercihler, kıyının yönetim ve mülkiyet yapısını değiştirip dönüştürmüştür. İncelenen ülkeler, Türkiye ile karşılaştırılmış ve böylece ideal bir kıyı yönetimi ve mülkiyet rejimlerine ilişkin çıkarımlarda bulunulmuştur. Örnek olarak seçilen ülkelerin Türkiye ile karşılaştırılması neticesinde, Türkiye'nin güçlü ve zayıf yönleri görülmüştür. Türkiye'de maalesef yıllardan bu yana kıyı alanlarında mülkiyet ve yönetim meselelerine yönelik çözümler getirecek bütüncül (holistik) çalışmalar ve araştırmalar yeterince yapılmamıştır. Bu durum, kıyıyı dominant bir pratiğin içine sokmuştur. Bu dominant pratik içinde kıyı alanları, her geçen gün kaybolmuş, erişilebilirlikten ve sürdürülebilirlikten uzaklaşmıştır. Bu sebeple, tez çalışmasında, mülkiyet ve yönetim meselelerin çözümüne odaklanılmış, kıyı mülkiyet yapısı derinlemesine irdelenmiş, kıyı yönetimi kavramı yeniden tanımlanmış ve yeni ortaya atılan kavramlar ile meseleler daha anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır. Kıyılarda yaşanan meselelere daha holistik bir yaklaşım sağlayacağını ve meselelerin çözümüne yönelik önemli bir altlık olacağı düşünülen Kıyı Alanları Bilgi Sistemi Modeli oluşturulmuştur. Kıyı alanlarındaki mülkiyet ve yönetim meselelerin çözümüne yönelik bir sistem arayışı, modelin çıkış noktası olmuştur. Bu yüzden Michael Patton'un çoklu disiplinlerin çalıştığı, sistem perspektifi ve sistem teorisi yöntemi üzerinden bir model önerisi kurgulanmıştır. Kaldı ki kıyı, farklı nitelik, işlev ve fonksiyonları içerisinde barındıran çoklu disiplinlerin çalıştığı mekânsal bir alan niteliğindedir. Bu model kapsamında, kıyı alanları hem konumsal hem de kaynaksal olarak bilinir kılınmak istenmiştir. Çünkü kıyının konumsal ve kaynaksal olarak bilinir kılınmasının, kıyının yönetimine ve mülkiyet rejimine önemli katkılar sunacağı öngörülmüştür. Kıyının konumsal olarak bilinir kılınması için“kıyı kadastrosu”kavramı ortaya atılmış ve bu kavram geliştirilmeye çalışılmıştır. Kıyı kadastrosu ile kıyı, konumsal olarak sınırlandırılacak, sayısallaştırılacak, haritalandırılacak ve kayıt edilebilecektir. Bu kayıt işlemi tapuda tescil mahiyetinde olmayıp sadece tapuda yardımcı sicile kayıt mahiyetindedir. Bu kayıt ile birlikte neresinin kıyı olduğu, neresinin kara, neresinin deniz ve neresinin ise dolgu alanı olduğu açıkça bilinebilecek ve yıllara sâri olarak yaşanan değişiklikler gözlemlenebilecektir. Kıyının konumsal olarak bilinir kılınması ile birlikte kıyı, kaynaksal olarak da bilinir kılınmak istenmiştir. Bu sebeple kıyının, mevcut durumda, doğal nitelikli bir alan mı yoksa yapılı çevre nitelikli bir alan mı olduğunun tespitinin yapılması istenmiştir. Kıyının doğal niteliği yine kendi içinde, kıyının statülerinden kaynaklı korunan alan mı yoksa kıyının öz niteliğinden kaynaklı korunan alanı mı olduğu şeklinde ayrıntılı bir ayrıma gidilmiştir. Bu ayrım ile kıyının statüsünden kaynaklı bilinirliğin getirdiği korumadan faydalanılmak istenmiştir. Kıyının yapılı çevre nitelikli alan bilgisi ise kıyının mekânsal planlamasında ve kıyının tasarruf edilmesinde çok önemli görülmüştür. Bu yüzden yapılı çevre nitelikli alan, altı başlık altında sınıflandırılmıştır. Bu bilgiler, başta planlama özelinde olmak üzere kıyının yönetiminde oldukça önemli bir veri olarak değerlendirilmiştir. Tüm bu sonuçlar gözetilerek kaynaksal veritabanı geliştirilmiştir. Neticede, konumsal ve kaynaksal veritabanına dayanan kıyı alanları bilgi sistemi model önerisi oluşturulmuştur. Bu bilgi sistemi modeli kapsamında, veriyi toplama ve işleme sürecini, sistemin veri sağlayıcıları olan konumsal ve kaynaksal veritabanları yerine getirmektedir. Modelin getirdiği veritabanları aracılığı ile bazı örneklemeler hazırlanmış ve modelin geçerliliği, gerekliliği, uygulanabilirliği ve maliyeti tartışılmıştır. Kıyı alanları bilgi sistemi model önerisinin, kıyı alanlarının korunması, izlenmesi, denetlenmesi, kıyının tasarruf edilmesi, kıyıdaki yetki dağılımı, kıyının mekânsal olarak planlanması ve uygulaması konularında önemli katkılar sunacağı görülmüştür. Mekânsal planlama ve uygulama özelinde ise modelin, coğrafi ve sayısal veritabanı sağlayacak olması, eşik ve dağılım analizini sağlayacak olması, korunacak nitelikli alanları tespit edip özellikli koruma sağlayacak olması, kıyıdaki planlama alanını ortaya koyacak olması, yatırımcıyı ve yatırımcının talebini yönetmede ve yönlendirmede katkılar sunacak olması ve kıyıdaki mülkiyet yapısını ortaya koyacak olması başlıca faydalarıdır. Modelin kıyıdaki mülkiyet dağılımını sunmasından ötürü kıyı, mülkiyet açısından, müdahale edilmeye hazır hale gelebilecektir. Çalışma kapsamında, kıyıda özel mülkiyete müdahale için anlaşma yoluyla satın alma, kamulaştırma, imar uygulaması, mal değişim yöntemi, barter yöntemi, kıyı gayrimenkul değer sertifikası, ön alım ve bağış yöntemleri geliştirilmiştir. Kıyı alanları bilgi sistemi modelinin, mekânsal planlama ve uygulama ekseninde, etkin, verimli, bütüncül ve sürdürülebilir bir kıyı yönetimi ile daha eşit ve serbest kullanımı sağlayacak bir mülkiyet rejiminin kurulmasında önemli bir araçsallık sunacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Özet (Çeviri)

The area which we call as“coast”is actually a boundary between the solid world and the liquid world, it is an intermediate section. Soil, which is the solid world, and water, which is the liquid world, are the most valuable vital resources for mankind. In the world, the supply of soil and water is fixed and human beings consume these two main resources. Every piece of land that comes close to the water has become much more valuable for people, and therefore the coasts have drawn almost two-thirds of the world's population to their peripheries. As people's interest and intervention in coastal areas has increased, destructions on the coast has also increased and irreparable damages has occurred in these areas. The desire of people to be close to the water and own the coast, as well as the motive of gaining benefit from the coast have begun to cause various issues on the coasts. Issues on the coasts are grouped under two main headings in this thesis. The first is the issue of ownership, the second is the issue of management. Both issues are closely related to spatial planning processes. The issue of ownership on the coast has been examined in terms of private ownership, public ownership and unregistered area in the land registry. The emergence and development of the private ownership issue, intervention in private ownership and the judicial processes brought by the intervention are explained in detail. The concept of coastal management is defined specifically for the protection, monitoring, supervision, using, planning and implementation of the processes of the coast in accordance with legal regulations. And the issues are explained in the context of the inability to maintain the protection-use relationship in coastal areas, inadequacies in monitoring and inspection, issues of disposition, issues of authority, inadequacies of planning and implementation systems. After examining and revealing the issues in Turkey's coastal management and property regime, the coastal management, property and cadastre regime of France, Italy, Spain, Latvia, Denmark and Russia, which were selected as examples, have been examined. France, which is making an intense effort to protect the coast, has differed from the other countries examined with its strong management and property regime. On the other hand, Latvia, at the point of acceptance of the strength of the property right, stands out as the only country that has compensated the benefit deprived of the person who owns a property on the coast. Some of the countries examined aimed to benefit more from the nature of the coast, while others preferred to use the economic and development power of the coast more. In the coastal management of countries such as Turkey, Spain and Italy, which prefer to use the economic and development power of the coast, weaknesses have occurred, especially at the point of protection of the coasts. As a result, these preferences have changed and transformed the management and ownership structure of the coast. The examined countries have been compared with Turkey and thus, inferences have been made regarding an ideal coastal management and property regimes. As a result of the comparison of the selected countries with Turkey, Turkey's strengths and weaknesses have been seen. Unfortunately, holistic studies and researches that will bring solutions to property and management issues in coastal areas have not been done enough in Turkey for years. This situation has put the coast into a dominant practice. In this dominant practice, coastal areas have disappeared day by day and have moved away from accessibility and sustainability. For this reason, in the thesis study, it has focused on the solution of property and management issues, the coastal property structure has been examined in depth, the concept of coastal management has been redefined and the issues have been tried to be made more understandable with the newly introduced concepts. The Coastal Areas Information System Model, which is thought to provide a more holistic approach to the issues experienced on the coasts and be an important base for the solution of the issues, has been created. The search for a system for the solution of property and management issues in coastal areas has been the starting point of the model. For this reason, a model proposal has been constructed based on Michael Patton's system perspective and systems theory method, in which multiple disciplines work. Moreover, the coast is a spatial area where multiple disciplines work with different qualities, roles and functions. Within the scope of this model, it has been aimed to make coastal areas known both spatially and resourcefully. Because it is foreseen that making the coast known in terms of location and resources will make significant contributions to the management and property regime of the coast. In order to make the coast known spatially, the concept of“coastal cadastre”has been introduced and this concept has been tried to be developed. With the coastal cadastre, the coast will be spatially delimited, digitized, mapped and recorded. This registration process is not in the nature of registration in the land registry, but only in the auxiliary registry at the land registry. With this record, it will be possible to clearly know which is the coast, which is the land, which is the sea, and which is the filling area, and changes over the years can be observed. By making the coast known spatially, it has been also desired to make the coast known as a resource. For this reason, it is requested to determine whether the coast is a natural area or a built environment area in the current situation. A detailed distinction has been made within the nature of the coast, whether it is a protected area due to the status of the coast or a protected area due to the nature of the coast itself. With this distinction, it has been aimed to benefit from the protection brought by the awareness of the coast's status. The knowledge of the built-environmental nature of the coast is considered very important in the spatial planning of the coast and in using the coast. Therefore, the built environment quality area is classified under six headings. This information has been evaluated as a very important data in the management of the coast, especially in planning. A resource database has been developed by considering all these results. As a result, coastal areas information system model proposal based on spatial and resource database has been created. Within the scope of this information system model, the data collection and processing process is performed by the spatial and resource databases, which are the data providers of the system. Some samples have been prepared through the databases brought by the model and the validity, necessity, applicability and cost of the model have been discussed. It has been seen that the coastal areas information system model proposal will make significant contributions to the protection, monitoring and control of coastal areas, use of the coast, distribution of authority on the coast, spatial planning and implementation of the coast. In terms of spatial planning and implementation, as the main benefits the model will provide a geographical and numerical database, provide threshold and distribution analysis, identify the qualified areas to be protected and provide specific protection, reveal the planning area on the coast, contribute in managing and directing the investor and the investor's demand reveal the property structure on the coast. Since the model presents the distribution of ownership on the coast, the coast may become ready for intervention in terms of ownership. Within the scope of the study, purchase by agreement, expropriation, zoning application, property exchange method, barter method, coastal real estate value certificate, pre-purchase and donation methods have been developed for intervention to private property on the coast. It has been concluded that the coastal areas information system model will provide an important instrumentality in the establishment of an effective, efficient, holistic and sustainable coastal management and a property regime that will provide more equal and free use on the axis of spatial planning and implementation.

Benzer Tezler

Tez No
300132
Türkiye'de koruma alanlarındaki taşınmazların kullanımı ve koruma statülerinin taşınmaz piyasaları ve değerlerine etkileri: Muğla ili örneği
The impacts of use and conservation status of real estates in conservation areas from the viewpoint of real estate markets and values in turkey: The case of Muğla province
YEŞİM ALİEFENDİOĞLU
Doktora
Türkçe
2011
Ziraat Ankara Üniversitesi
Taşınmaz Geliştirme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN TANRIVERMİŞ
Tez No
797685
Kıyı alanlarındaki mülkiyet sorunlarının değerlendirilmesi: Bursa ili Mudanya ilçesi örneği
The evaluation of property problems in coastal areas: The case of Mudanya district of Bursa province (Turkey)
ÖZGÜL ÜNLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Hukuk Ankara Üniversitesi
Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN TANRIVERMİŞ
Tez No
617338
İmar hakkı aktarımı ve Türkiye'de uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi
Transfer of development rights and an evaluation of applicability in Turkey
VELİ BÖKE
Doktora
Türkçe
2019
Hukuk Ankara Üniversitesi
Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN TANRIVERMİŞ
Tez No
737499
Türkiye'de çevre hakkı kapsamında kıyı kullanımı, planlaması ve sorunlar: Hatay örneği
Coastal use, planning and challinges within the scope of environmental rights in Turkey: The example of Hatay
MEHMET UZUNAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Kamu Yönetimi Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞENOL ADIGÜZEL
Tez No
834284
Türkiye planlama sisteminde ve konut projesi geliştirme sürecinde işlem maliyetleri
Transaction costs of Turkish planning system and housing project development process
NURAY ÇOLAK TATLI
Doktora
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK

Geri Dön