'Rüyada Terakki ve Medeniyet-i İslamiyeyi Rü'yet' üzerinden Osmanlı ütopizminin sınırları
The boundaries of ottoman utopianism in 'Rüyada Terakki ve Medeniyet-i İslamiyeyi Rü'yet'
- Tez No: 819704
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH UĞUR TANYELİ, PROF. DR. BÜLENT TANJU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 202
Özet
Her kavram gibi 'ütopya' kavramı da icat edildiği andaki anlamına sıkışmış ölü bir form değil, sürekli yeni anlam yüklenen canlı, akışkan, bir formasyondur. More'un 1516 tarihli“Ütopya”yapıtıyla birlikte literatürde tartışılan bu yazınsal tür, genellikle daha iyi bir dünya, ideal bir toplum veya fantastik bir geleceği mümkün kılan“batılı”düşler olarak algılanır. Farklı kültürlerdeki“iyi bir toplum”tahayyülüne dayanan idealist düşünce gelenekleri de çoğunlukla bu mutlak ütopya tanımına dahil edilir. Bu çalışmada ise, ütopyanın epistemolojik temellerine uyma kaygısı gütmeyen bir dünyada, Geç Osmanlı İstanbul'unda, Molla Davudzâde Mustafa Nazım Erzurumî tarafından, toplumsal düzenin başka türlü de olabileceği zihniyetiyle kaleme alınan Rüyâda Terakki ve Medeniyet-i İslâmiyeyi Rü'yet adlı metin,“anlatı ütopyası”ve“toplumsal düş”kavramları aracılığı ile incelenmiştir. Metin düzleminde tahayyül edilen yeni İstanbul, kenti bambaşka bir formasyonda hayal etmeyi mümkün kılan motivasyonlar ve bu hayalin sınırlarını belirleyen toplumsal normlar özelinde ele alınmıştır. Bu bağlamda metnin“batılı”ütopya modelinin belirli biçimlerini gösterip göstermediğinin değil bir üretim, bir“toplumsal düş”olarak kendi tarihselliğinin etkisiyle nasıl melezleştiğinin izi sürülmüştür. Özellikle metnin yazıldığı dönemde hakim olan ve bugün modernlik deneyimi olarak ele alabileceğimiz kamusal tartışmaların, bütün aksaklıklarına rağmen, Osmanlı'da“anlatı ütopyası”üretimini mümkün kıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen metnin üretimi sürecinde açığa çıkan kavramsal muğlaklıklar, toplumsal gerçekliği algılama biçimlerinin dönüşümüne işaret ederek metnin özgün bir mekânsal, sosyal ve kültürel üretim olarak ele alınmasına olanak tanımıştır. Çalışmayla amaçlanan, farklı türden anlatı pratiklerinin geleceği hayal etme dürtüsü üzerindeki etkisini, farklı mecralarda tartışılan fikir ve değerlerin bu dürtüyle üretilen metni nasıl şekillendirdiğini ve bu etkinin, erken yirminci yüzyılda yeni mekânlar, topluluklar ve tarihler hayal etmeye çalışan spesifik bir öznenin, Molla Davudzade Mustafa Nazım Erzurumî'nin gelecek vizyonunun sınırlarını nasıl belirlediğini araştırmaktır.
Özet (Çeviri)
The concept of 'utopia,' similar to any other concept, does not hold a stagnant form, its definition is not wedged to the period it was invented, yet, it is alive, fluid, and becoming, which constantly undertakes new meanings. Since More created such literary genre with Utopia in 1516, utopia and utopianism were often perceived as the“Western”dreams of a better world, an ideal existence, or an imaginary/fantastic future. In diverse cultures, the idealist thought practices based on the imagination of a“good society”were also often ascribed to the absolute utopia definition. In the present study, the concept of“social dream”was utilized to decode the literary work of Molla Davudzâde Mustafa Nazım Erzurumî, Rüyâda Terakki ve Medeniyet-i İslâmiyeyi Rü'yet, which emerged from the possibility of a different social order in a world that had no concern on conforming the epistemological foundations of utopia. The new fictional Istanbul in this literary work was reviewed for the motivations that allowed diverse imaginations for the city and the social norms that delineated the margins of this imagination. Hence, the present thesis was intended to trace how the“social dream”emerged as an amalgamation influenced by its historicity, rather than identifying certain forms of the“Western”utopia model in the literary work. In particular, it has been determined that the public debates that prevailed at the time of the writing of the text, which we can consider today as the experience of modernity, made the production of“narrative utopia”possible in the Ottoman Empire, despite all its setbacks. In addition, the conceptual ambiguities that emerged during the production of the analysed text pointed to the transformation of the ways of perceiving social reality, allowing the text to be considered as a unique spatial, social and cultural production. The present thesis seeks to ascertain the impact of various narrative practices on the desire to imagine the future, as well as how the ideas and values discussed in various media shaped the literary work accordingly. Furthermore, the bottlenecks caused by such a desire to imagine the future were assessed using the future vision of Molla Davudzade Mustafa Nazım Erzurumî, a specific subject attempting to imagine new spaces, communities, and histories in the early twentieth century.
Benzer Tezler
- Osmanlı-Türk anlatılarında bilime yönelişin mantığı ve gelecek tasarıları (19. yüzyıl sonu ve erken 20. yüzyıl)
The reason in tendency towards science and designation of future in Ottoman-Turk narrations (late 19th and early 20th centuries)
SEDA UYANIK
Doktora
Türkçe
2011
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. LAURENT MİGNON
- 19.yy sonu ve 20. yy başında Osmanlı'da teknolojik ütopyalar ve yapılı çevre tahayyülleri
Technological utopia and built environmental imaginations in the Ottoman end of the 19th and the beginning of the 20th centuries
FATMA ATEŞ BAŞIBÜYÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkÇankaya ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEREN KATİPOĞLU ÖZMEN
- Osmanlı fenni romanlarında mekan analizi
Analysis of space in Ottoman science novels
MERVE BAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkKaradeniz Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYSUN AYDIN SANCAROĞLU
- Osmanlı ütopyalarında felsefe
Philosophy in Ottoman utopias
ALİ PINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
FelsefeFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENVER DEMİRPOLAT
- İslami Türk edebiyatında kurmaca eserlerde bilim kurgu, fantastik ve ütopya (Uzay Çiftçileri, Arılar Ülkesi, Rüyada Terakki ve Medeniyet-i İslamiyeyi Rüyet)
Science fiction, fantastic and utopia in fictional works in Islamic Turkish literature (Uzay Çiftçileri, Arılar Ülkesi, Rüyada Terakki ve Medeniyet-i İslamiyeyi Rüyet)
MUHAMMED EMİN ŞANA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN YAŞAR