Cumhuriyet döneminde vilayet sistemi (1923-2000)
Provincial system in the Republican era (1923-2000)
- Tez No: 824563
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk İnkılap Tarihi, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Merkezileşme, Sistem, Türkiye, Yönetim, Province, state, centralization, administration, modernization, regionalization
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 545
Özet
Bu tez Türkiye Cumhuriyeti'nin 81 vilayete ulaşmasının öyküsüdür. Çalışmanın amacı da Osmanlı Devleti'nin son döneminden itibaren özellikle Cumhuriyet'in ilanı ve günümüze kadar olan dönemde, ülkenin uğradığı mülki idare değişikliklerini aydınlatmaya yöneliktir. Bu bağlamda Osmanlı Devleti'nin idari yapısı, 15 Vilayet, 53 Liva (Sancak) ile yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçmiş, 1920'li yıllarda kurulan 6 yeni müstakil liva ile tüm livalar vilayet haline getirilerek devrolan vilayetler ile birlikte Cumhuriyetin ilan tarihi olan 1923 yılında, toplam 74 vilayete ulaşılmıştır. Bu tarihten günümüze kadar vilayet sayısındaki artış devam etmekte ve günümüzde 81 vilayete ulaşmış bulunmaktadır. Bazı dönemlerde var olan vilayet ve ilçe gibi idari birimlerin ortadan kaldırıldığı veya bağlı olduğu idari birimin değiştirildiği de görülmüştür. Osmanlı Devleti'nin idari yönetimde modernleşme hareketi, 19. yüzyıl Avrupası'nda görülen idari reform uygulamalarının zorunlu kıldığı bir yansıma olarak başlamıştır. Asırlardır babadan oğula padişahlık ve monarşiye dayalı bir idari yönetim sistemine sahip Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyılın özellikle son çeyreğine doğru gelindiğinde klasik devlet yönetimi ile çağdaş yönetim anlayışına sahip Avrupa kıtasındaki devletlere karşı koyamayacağı ortaya çıktığından devletin faaliyetlerinin yeni idari anlayış ve modernleşme ile yürütülmesi gerektiği fikri doğmuştur. Bunun sonucunda II. Mahmut'un idari yönetimi düzenleme hareketleri, 1839 Tanzimat-1856 Islahat Fermanlarıyla ortaya konulan yenilenme hareketleri, önemli modernleşme unsurlarını oluşturmuştur. Avrupa devletlerinin tesiri, tımar sisteminin yıkılması ve yerine konulan iltizam sisteminden yeteri kadar fayda sağlanamamış olması üzerine toprak üzerinde vergiye dayalı sisteme geçerek ülkenin her yerinden vergi gelirlerini aksamadan düzenli olarak alınması, eyalet yönetimlerinin yeniden organize edilmesi, merkezileşme ve merkezi otoritenin sağlanmak istenmesi, Osmanlı Devleti'nin eyalet sisteminden vilayet sistemine geçmesinde temel nedenler olmuştur. Mülki idare biçimini ve vilayet sistemini Fransa'dan örnek alarak devam ettiren Osmanlı Devleti, 1864 yılından itibaren Lübnan ve Tuna Vilayetlerinde pilot uygulama olarak kısmen vilayet sistemine geçmiş, daha sonra vilayet sistemini 1867 yılından itibaren yaygınlaştırarak ülkenin tamamına uygulamıştır. Cumhuriyet dönemine geçişle birlikte mülki idarede vilayet kademesi esas alınmış, Osmanlı vilayetleri değişikliğe uğrayarak sınırları daraltılmış, mülhak ve müstakil livaların tamamı Cumhuriyet döneminde vilayete dönüştürülmüştür. Cumhuriyet dönemi içinde vilayetlerin sayısı siyasi, sosyal, ekonomik ve güvenlik gibi çeşitli nedenlerle değişikliklere uğrayarak günümüzdeki 81 vilayete ulaşmıştır. Türk idari yönetiminde vilayetler, hem“merkezi idarenin”taşra örgütü, hem de mahalli“yerel yönetimin”vesayet ve denetçisi olarak faaliyette bulunmaktadır. Vilayet seviyesinde idari yönetim taşra örgütünün bağlı olduğu, merkezi yönetimine bırakılmış illerdeki özel idareler vilayet yönetiminin yakın vesayet ve denetiminde faaliyet göstermişlerdir. Ancak Avrupa Birliği (AB), Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler vb. kuruluşların tesiriyle 90'lı yılların sonundan itibaren“yerel yönetimler”güçlendirilmeye çalışılmış, idari yönetimde yerelleşme ve bölgeselleşme ön plana geçmiş, vilayet sisteminin amaçlarından biri olan merkezi idarenin güçlendirilmesinin aksine merkezi idare güç kaybetmeye başlamış, yerel ve bölgesel idareler gittikçe ön plana çıkmışlardır. Yerel yönetimlerin merkezi idarenin kontrolünde belli bir seviyede muhafaza edilerek Türkiye'nin üniter yapısına zarar vermemesi gerektiği düşünülmektedir. Mülki idaredeki düzenlemeler öncelikle anayasa, yasa, mevzuat ve bu hususta çıkarılan kanunlar ve yönetmelikler kapsamında ele alınmış, bunların gerekçelerinin Cumhuriyetin kuruluşundan 2000'li yıllara kadar olan bölümleri yeni bir yaklaşım tarzı ile incelenmiştir. Bu çalışma, vilayet sisteminin tarihsel süreci, vilayet sistemine yönelik yapılan değişiklikler ve yaşanan gelişmeler, vilayet yapılma saikleri ile mülki idare sistemindeki düzenlemelere bilimsel bir bakış geliştirmenin yanında, vilayet yönetim sisteminin geçirmiş olduğu tarihi sürecin aydınlatılması ve bugünkü seviyeye nasıl geldiği konusunda bir katkı sağlarsa, maksadına ulaşmış olacaktır.
Özet (Çeviri)
Administrative management renovation movement of the Ottoman Empire began as a reflection of the 19th century necessitated the implementation of administrative reforms seen in Europe. The idea that the state affairs should be carried out with a new understanding became widespread in the 19th century. Renewal movement laid down in its 1839-1856 Edict result of this has created important element of modernization. The influence of European states, the destruction of the land system, the reorganization of state government, centralization of authority and requested to be provided, exceeding the provincial system was the main factor in the state system of the Ottoman Empire. Since 1864, the Ottoman Empire, in part, has applied to the entire provincial system then this system by expanding the country. Republic of the transition period with modified based provinces of the Ottoman province level, a part of the brigade was transformed into a province. Number of provinces in the Republican era, political, social, economic and security reasons undergoes changes reached 81 provinces. In the Turkish administrative administration, the provinces operate both as the provincial organization of the“central administration”and as the tutelage and supervisor of the local“local administration”. At the provincial level, the special administrations in the provinces, to which the provincial organization was subordinate to the central administration, operated under the close tutelage and supervision of the provincial administration. However, European Union (EU), World Bank, United Nations etc. With the influence of these institutions,“local governments”have been tried to be strengthened since the end of the 90's, contrary to the strengthening of the central administration, which is one of the aims of the provincial system, the central administration has begun to lose power, and local and regional administrations have come to the fore. It is thought that local governments should not harm the unitary structure of Turkey by maintaining them at a certain level under the control of the central government. The regulations in the civil administration were primarily handled within the scope of the constitution, laws, legislation and laws and regulations enacted in this regard, and the parts of their justifications from the foundation of the Republic to the 2000s were examined with a new approach. This study, besides developing a scientific perspective on the historical process of the provincial system, the changes and developments in the province system, the motives for making the province, and the regulations in the civil administration system, will achieve its purpose if it contributes to illumunating the historical process of the provincial administration system and how it has reached its current level.
Benzer Tezler
- Devlet yatırımlarının bölgeler arası dağılımı sorunsalı (Antalya, Aydın, Çankırı, Diyarbakır, Erzurum Kırklareli, Ordu)
Distribution problem of interregional state investments
YÜKSEL KAŞTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
EkonomiHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ADİL DAĞISTAN
- Türkiye eğitim sisteminde denetim ve denetmen yetiştirme sürecinin analizi
Başlık çevirisi yok
SEVİM ÖZTÜRK
- Doğu Karadeniz bölgesinin idari tarihi: 1923-1950
Administritive history of Eastern Blacksea region: 1923-1950
ENGİN ÇAĞDAŞ BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
TarihKaradeniz Teknik ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT KÜÇÜKUĞURLU
- Cumhuriyet Dönemi'nde Diyarbakır'da eğitim (1923-1950)
Diyarbakir education in the Republican Period (1923-1950)
VEYSİ FİDA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH MESUT AĞIR