Atatürk Döneminde genel milletvekili seçimleri: Çanakkale örneği (1923?1938)
General parlimentary elections during Atatürk Period: Çanakkale case (1923?1938)
- Tez No: 312624
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MİTHAT ATABAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Tarih, Political Science, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Türkiye'de seçim olgusunun ortaya çıkmasında Muhassıllık meclislerinin ve ardından Vilâyet İdare Meclisi gibi yerel meclislerin önemli etkisi olmuştu. Burada yapılan seçimler Meclis-i Mebusan için yapılmış olan seçimlerin provası niteliğindeydi. Ancak yerel meclislerde gerçekleştirilen faaliyetler tam anlamıyla seçim olmaktan ziyade Meşrutiyet dönemindeki siyasal yaşama giden yolda bir köprü vazifesi görmüştü. Osmanlı Dönemi'nde ilk seçimler 1877 yılında yapıldı. Herhangi bir seçim kanunu bulunmadığı için geçici bir talimat çıkarılmıştı. Seçimler geçici talimata göre gerçekleştirilmişti. İstanbul'a diğer yerlere nazaran değişik bir sistem uygulandı. O dönemde Çanakkale'nin idarî yapısı çok farklıydı. Kale-i Sultaniye (Çanakkale) Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti içindeki Biga Sancağı'nın merkeziydi. Çanakkale'nin ilçesi olan Gelibolu ise Edirne vilâyetine bağlıydı. Daha sonra, idarî açıdan Çanakkale bağımsız sancak olarak yer almıştı. Osmanlı Devleti zamanında Çanakkale'nin nüfus yapısı da farklıydı. Nüfustaki Gayrimüslim oranı bir hayli yüksekti. Bu yüzden yapılan genel seçimler neticesinde Çanakkale'yi temsilen birden çok Gayrimüslim milletvekili parlamentoda yer almıştı. Osmanlı Dönemi'nde 1877 seçimleriyle 1908, 1912, 1914, 1919 seçimleri ve 1911 ara seçimi ile toplamda altı seçim yapılmıştı. II. Meşrutiyet ile birlikte ?İntihab-ı Mebusan Kanunu? çıkarıldı ve 1908 seçimlerinden itibaren bu kanun uygulandı. Cumhuriyet Dönemi de dâhil olmak üzere 1942 yılına kadar bütün seçimlerde bazı değişiklikler yapılmak kaydıyla İntihab-ı Mebusan Kanunu esas alındı.16 Mart 1920'de İstanbul'un işgal edilmesiyle birlikte Osmanlı Mebusan Meclisi'nin de sonu gelmişti. 23 Nisan 1920 tarihinde olağanüstü şartlarda toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi siyasi açıdan farklı bir dönemin kapısını aralamış, ulusal egemenlik ilkesi bu zamanın temel kavramı haline gelmişti. 1920 seçimleri sonrasında göreve gelen TBMM iki kaynaktan beslenmişti. Bunlar, yapılan seçimler sonucunda Ankara'ya ulaşan ve İstanbul'daki Meclisten Ankara'ya gelebilenlerdi. 1920 seçimleri sırasında Çanakkale işgal altında olduğu için seçimler, ilçelerindeki Müdafaa-i Hukuk şubeleri aracılığıyla gerçekleştirilebildi.Milli Mücadele'nin başarı ile sonuçlandırılmasından sonra Lozan görüşmeleri başlamış ve Nisan 1923'te genel seçimlere karar verilmişti. Haziran-Temmuz 1923'te yapılan seçimlerle yeni parlamento oluşmuştu. 1923 milletvekili seçimlerinde de yine İntihab-ı Mebusan Kanunu esas alınmış, ancak kanunda bazı değişikliklere gidilmişti. Buna göre her 20 bin erkek nüfus 1 milletvekili seçecek, 18 yaşını dolduran her erkek, seçme hakkına sahip olacaktı. Ayrıca seçmen olabilmek için vergi verme koşulu kaldırılmıştı. İki dereceli ve mutlak çoğunluk ilkesine bağlı kalınarak yapılan seçimlerde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu seçimleri kazanmıştı. Çanakkale 1923 seçimleri döneminde de işgal altındaydı. Fakat seçimler gerçekleştirilebildiği gibi, seçim propagandası bile yapılmıştı. Ayrıca isimle oynamak suretiyle yapılmaya çalışılan bir seçim hilesi karşısında Mustafa Kemal tarafından bir uyarı tamimi yayımlanmıştı. Seçimleri Atatürk'ün gösterdiği adaylar kazanmıştı. 1926 yılına kadar vilâyet olduğu için, Gelibolu'dan da ayrı vekil seçilmişti. 1923 seçimleri sonrasında göreve başlayan II. TBMM cumhuriyeti ilan etmiş ve ardından 1924 Cumhuriyet Anayasası'nı kabul etmişti. 1924 Anayasası'nda seçimlerle ilgili kanunî hükümler yer almıştı. Seçme hakkı on sekiz yaşını bitiren her Türk erkeğine verilmişti. Otuz yaşını bitiren her Türk erkeği milletvekili seçilebilecekti. Vergi verme veya emlak sahibi olma şartının bulunmaması ile seçimlerdeki sınırlamanın kaldırılması durumu anayasaya yansımış oldu. Ayrıca 1927 seçimleri öncesi yapılan değişiklikle ordu mensuplarının aday olabilmesi silahlı kuvvetlerden ilişiğini kesmek şartına bağlandı.1927 milletvekili seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası'nın seçilecek adayları gösteren tebliği yayınlanarak halkın oyuna sunulmuş ve bu partinin başarısıyla seçimler noktalanmıştı. 1927'de tüm ülkedeki milletvekili adaylarını Mustafa Kemal kendisi belirlemişti. Çanakkale'de de onun gösterdiği adaylar bütün oyları alarak kazanmışlardı.Dört yıl sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri yenilenmişti. 1931 seçimleri öncesinde ikinci kez çok partili hayata geçiş denemesi olmuştu. 12 Ağustos 1930 tarihinde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası 17 Kasım 1930'da kapatılmıştı. 1931 seçimlerinde 1927'de uygulanan kurallar değiştirilmemişti.1935 milletvekili seçimleri öncesinde Türk siyasi yaşamını etkileyen önemli değişiklikler olmuştu. Yerel seçimlere katılma hakkını elde eden kadınlar, anayasanın ilgili maddeleri değiştirilmesiyle milletvekili seçme ve seçilme hakkını 1934 yılında elde etmişlerdi. Yapılan değişiklikle 22 yaşını bitiren kadın erkek her Türk, milletvekili seçebilecek, 30 yaşını bitiren kadın erkek tüm vatandaşlar milletvekili seçilebilecekti. 1935 seçimleri, ilk kez kadınların oy kullanması ve seçimler neticesiyle kadınların parlamentoda 18 milletvekiliyle temsil edilmesi bakımından önem taşımaktadır. Böylece genel oy ilkesi bu seçimlerle Türk demokrasi hayatına yerleşmişti. Kadınların elde ettiği hakların yansıması olarak Çanakkale'de bir takım hareketlenmeler yaşanmış, 1935 yılıyla beraber kadınların siyasete olan ilgisi artmaya başlamıştı.
Özet (Çeviri)
Local assemblies such as the Tax Collection Assemblies (Muhassıllık meclisleri) and after that Provincial Administrative Assembly have contributed to the presence of elections in Turkey. These elections were sort of a rehearsal for the Parliamentary Elections. However the local assembly activities served as a bridge rather than an actual election on the way leading to the political life of the Constitutional Period. The first election in the Ottoman Empire were held in 1877. A temporary order was issued since there was no residing election laws. The election were held pursuant to the temporary order. A different system was applied to Istanbul compared with other Provinces. Administrative structure of Çanakkale was very different at the time. Kale-i Sultaniye (Çanakkale) was the center of Biga Sancak within the Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayet. Gelibolu, a district (ilçe) of Çanakkale was under Edirne Vilâyeti (Province of Edirne). Later Çanakkale became a separate Sancak administarively. Population composition of Çanakkale was also distinct during the Ottoman times. Non-muslim proportion was quite high. Therefore more than one non-muslim members were in the parliament to represent Çanakkale. A total of six elections namely 1877, 1908, 1912, 1914, 1919 and 1911 by-election were held during the Ottoman period. Deputy Election Law was enacted during the Second Constitutional Period and this law was applied from the 1908 elections, on. Including the Republic period, this law was in force with minor revisions in all elections until 1942.Together with the occupation of Istanbul in March 16, 1920, the Ottoman Parliament (Mebusan Meclisi) terminated. The Turkish Grand National Assembly (TBMM) met under unusual conditions on April 23, 1920 opened a new era from a political point, and national sovereignty has become a basic concept. The TBMM formed after the 1920 elections and was nourished from two sources. These were those arriving Ankara after the elections and coming to Ankara from the Ottoman Parliament in Istanbul. Because Çanakkale was under occupation during the 1920 elections. The elections were realized in towns by the Müdafaa-i Hukuk Branch Offices.After the successful National Struggle with success, Talks of Lausanne have started and decision on general elections was taken in April 1923. The new Parliament assembled with the June-July 1923 elections. The 1923 elections were also based on Deputy Election Law, however several revisions had been made. According to these, each 20000 male population to be eligible for 1 member of parliment?s election and every man at age of 18 would have the right to vote. Besides, tax paying requirement was revoked for voting rights. Elections carried out pursuant to double stage, majority principle were won by the Defence of the National Rights of Anatolia and Rumelia (Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk) Groups. Çanakkale was also under occupation during the 1923 elections. However the elections were carried out and even election propaganda were active. A warning circular was ordered by Mustafa Kemal when a name fraud was attempted in the elections. The winners of the elections were those nominated by Atatürk. A member was elected besides Çanakkale since Gelibolu was a vilayet until 1926. The 2nd TBMM assembled after the 1923 elections proclaimed the Republic and following this approved the 1924 Constitution, contending the legal issues concerning elections. Voting rights were given to every Turkish man of 18 years of age. Every Turkish man of 30 years could be elected as member of parliament. The removal of restrictions in elections due to the lack of the requirements of tax paying or real estate ownership was reflected to the constitution. In addition, the revisions made before the 1927 elections so military people could become candidates as long as they resigned from the armed forces.In the 1927 parlimentary elections the list of candidates declared and submitted for public vote by Republican People?s Party (Cumhuriyet Halk Fırkası) was finalized by the victory of this party. Mustafa Kemal nominated all candidates in the country by himself during the 1927 election. His candidates collected all votes in Çanakkale.The Turkish Grand National Assembly elections were renewed after four years. Second multi-partied life trial was made before the 1931 elections. Free Republic Party (Serbest Cumhuriyet Fırkası) established on August 12, 1930 was dissolved on November 17, 1930. Rules and regulations used in 1927 elections were also applied in the 1931 elections.Important changes affecting Turkish politics were made before the 1935 parliamentary elections. Women were given the rights to vote in local elections, relevant articles of the Constitution were changed so women could vote and be elected in 1934. With the reforms every Turkish man or woman of age 22 could vote to elect members of parliament and would be eligible for being elected at age 30. The 1935 elections are important in terms of women voting and become members of parliament as 18 representatives. Therefore the general voting principle was established in Turkish democracy with these elections. As a reflection of rights acquired by women, some activities happened at Çanakkale and following the year 1935, the interest of women on politics started to rise up.
Benzer Tezler
- Mustafa Vasfi Süsoy ve meclis faaliyetleri
Mustafa Vasfi Süsoy and events of counsil
HAKAN AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTürkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. İSMET TÜRKMEN
- Ara rejim döneminde Türkiye'de siyasal hayat (1980-1983)
The political life in the interim regime period in Turkey (1980-1983)
ESRA TÜRE
Doktora
Türkçe
2020
Siyasal BilimlerOndokuz Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜNYAMİN KOCAOĞLU
- Türk siyasal hayatında cumhurbaşkanı seçimleri
Presidential elections in Turkish political life
MUSTAFA SERHAN YÜCEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Kamu YönetimiBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN SADOĞLU
- Demokrat Parti Döneminde iktidar-sivil toplum kuruluşları ilişkileri: 1950-1960
Relations with non-governmental organizations Period ruling Democratic Party: 1950-1960
ALİ ŞAĞAN
Doktora
Türkçe
2013
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİL ÖZTÜRK