Osmanlı ve Timurlu kroniklerinde 'Akkoyunlu-Karakoyunlu' algısı (1400-1600)
Perception of 'Aqqoyunlu-Qaraqoyunlu' in Ottoman and Timurid chronicles (1400-1600)
- Tez No: 831628
- Danışmanlar: PROF. DR. ERKAN GÖKSU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Timurlu, Akkoyunlu, Karakoyunlu, Algı, Ottoman, Timurid, Aqqoyunlu, Qaraqoyunlu, Perception
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 236
Özet
Bu çalışmada 17. yüzyıldan önce kaleme alınan Osmanlı ve Timurlu kroniklerindeki Akkoyunlu-Karakoyunlu algısının incelenmesi ve oluşum nedenlerinin ortaya konulması planlanmaktadır. Özellikle Akkoyunlu imajı ile ilgili olarak II. Bayezid dönemi Osmanlı kronikleri ile Otlukbeli Savaşı'ndan önce telif edilen kroniklerde verilen bilgiler göz önüne alındığında önemli ölçüde farklılıkların olduğu göze çarpmaktadır. Akkoyunlular ile yoğun ilişkilerin yaşandığı ve anlaşmazlıkların baş gösterdiği Fâtih dönemi ve öncesinde kaleme alınan Osmanlı kroniklerinde, bahsi geçen Türkmen hanedanları hakkında oluşan izlenimlerin kötü olmadığı anlaşılmaktadır. Karamanî Mehmed Paşa'nın eserinin ise Otlukbeli Savaşı'ndan sonra kaleme alınan Osmanlı kronikleri arasında, olumsuz Akkoyunlu imajının ilk örneklerini yansıtan eser olduğunu söylemek mümkündür. Osmanlı-Akkoyunlu rekabeti, Uzun Hasan ve Türkmenlerinin düşman konumunda bulunması gerek bu eser gerekse sonraki dönemlerde kaleme alınan kroniklerde Fatih dönemi söz konusu olduğunda Akkoyunlular hakkında belirginleşen olumsuz imajın temel nedenleri olarak gösterilebilir. Bu duruma örnek teşkil eden bilgi ve ifadelere özellikle İdris-i Bidlîsî, İbn Kemal, Hoca Sâdeddin ve Gelibolulu Mustafa Âlî'nin eserlerinde rastlamak mümkündür. Kötü ilişkilerin yaşanmamış olması nedeniyle Karakoyunlular hakkında verilen bilgiler ise bazı müstesna durumların varlığına rağmen çoğu zaman bu Türkmen hanedanı hakkında kronik yazarlarının olumsuz bir bakış açısına sahip olmadığını göstermektedir. Osmanlı müverrihlerinin Yakub Bey, Ahmed Bey ve Uğurlu Mehmed hakkındaki izlenimlerinin de genel olarak olumlu olduğu anlaşılmaktadır. Timurlu kroniklerinin Karakoyunlular ve özellikle Kara Yusuf hakkındaki izlenimlerinin, yaşanan mücadeleler ve düşmanlık ortamı nedeniyle pozitif olmadığı görülmektedir. Bunun örneklerine rastlanan ilk eserin Şâmî'nin Zafernâme adlı kroniğinin olduğu, Yezdî ile Tacü's-Selmânî'nin de bu açıdan onun çizgisini devam ettirdikleri söylenebilir. Devletşah'ın eserinde ise Karakoyunlular hakkında birçok olumsuz ifade yer almaktadır. Bahsi geçen eserlerde iyi ilişkilerden dolayı olumsuz bir Akkoyunlu algısının varlığına rastlanmamaktadır. Sonuç olarak, çalışmada ele alınan Osmanlı ve Timurlu kroniklerinde Akkoyunlu ve Karakoyunlu algılarının zaman, mekan, patronaj ilişkileri, hakimiyet ve meşruiyet mücadeleleri ile kaynak olarak kullanılan eserlerin de bıraktıkları tesirler sonucunda oluşum ve değişim süreçlerinden geçmiş olduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
In this study, it is planned to analyse the perception of Aqqoyunlu-Qaraqoyunlu in the Ottoman and Timurid chronicles written before the 17th century and to reveal the reasons for its formation. Especially with regard to the image of the Aqqoyunlu, there are significant differences between the Ottoman chronicles of the Bayezid II period and the chronicles written before the Battle of Otlukbeli. It is understood that the Ottoman chronicles written during and before the Conquest period, when intensive relations with the Aqqoyunlu and conflicts arose, did not have a bad impression of the Turkmen dynasties in question. It is possible to say that Karamani Mehmed Pasha's work, on the other hand, is among the Ottoman chronicles written after the Battle of Otlukbeli, reflecting the first examples of the negative Aqqoyunlu image. The Ottoman-Aqqoyunlu rivalry and the position of Uzun Hasan and his Turkmens as enemies can be shown as the main reasons for the negative image of the Akkoyunlu in this work and in the chronicles written in the following periods. Examples of this situation can be found especially in the works of Idris-i Bidlîsî, Ibn Kemal, Hoca Sadeddin and Gelibolulu Mustafa Ali. The information given about the Qaraqoyunlu, who did not have bad relations, shows that despite the existence of some exceptional cases, the chroniclers did not have a negative view of this Turkmen dynasty in most cases. The Ottoman chroniclers' impressions of Yakub Beg, Ahmed Beg and Uğurlu Mehmed are also generally favourable. The Timurid chronicles' impressions of the Qaraqoyunlu and especially Kara Yusuf are not positive due to the struggles and hostility. It can be said that the first work in which examples of this are found is Shami's Zafername, and Yazdi and Taj al-Salmani continued his line in this respect. There are many negative statements about Qaraqoyunlu in Devletsah's work. In the aforementioned works, there is no negative perception of Aqqoyunlu due to good relations. In conclusion, it can be said that the perceptions of Aqqoyunlu and Qaraqoyunlu in the Ottoman and Timurid chronicles discussed in this study have undergone processes of formation and change as a result of time, space, patronage relations, struggles for dominance and legitimacy, and the influences left by the works used as sources.
Benzer Tezler
- The changing iconography of nizami manuscripts in the Ottoman, Safavid and Mughal book cultures
Osmanlı, Safevi ve Babürlü kitap kültürlerinde nizami hamselerinin değişen ikonografisi
İKBAL ZEYNEP DURSUNOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Sanat TarihiBoğaziçi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇİĞDEM KAFESCİOĞLU ERSOY
- XIV.-XV. yüzyıl Osmanlı ve Timurlu çinilerinin karşılaştırılması
XIV.-XV. of the century Ottoman tile and Timur comparison
SURAYYO KHODJOEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sanat TarihiBursa Uludağ ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DOĞAN YAVAŞ
- 14.-15. yüzyıl Timurlu ve Osmanlı çinilerinde karşılaştırılmalı bitkisel süsleme programı
Comparative vegetal decoration program of 14 th and 15 th centuries Timurid and Ottoman tiles
DİDEM MERİÇ KARPUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiKarabük ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİYE GÖKTAŞ KAYA
- Timurlu Çağı sanatı ve Osmanlı mimarisi ile bir karşılaştırma denemesi
Art of the Timurid Era and an essay on analogies with Ottoman architecture
ELİF KÖK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Sanat TarihiAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. KENAN BİLİCİ
- From transoxiana to Anatolia; investigating the diffusion of İranian and Turkish music
Maveraünnehir'den Anadolu'ya; İran ve Türk müziğinin yaklaşımının incelenmesi
ROHOULLAH VAKILZADEH DIZAJI
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Müzikİbn Haldun ÜniversitesiMedeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DR. VAHDETTİN IŞIK