Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine 757 envanter numaralı Nizâmî Hamse'sinin tezhip sanatı açısından değerlendirilmesi
Topkapı Palace Museum Library the evaluation of Nizâmî Hamse with inventory number Hazine 757 in terms of design
- Tez No: 835231
- Danışmanlar: PROF. DR. HAFİZE MELEK HİDAYETOĞLU, DOÇ. DR. GÜLNİHAL KÜPELİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Tezhip, Safevî, Yârî, Tebriz, Yazma Eser, Kitap Sanatları, Illumination, Safavid, Yârî, Tabriz, Manuscript, Book Arts
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Geleneksel Türk Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 113
Özet
Safevî Devleti'nin zemininde Safeviyye Tarikatı bulunmaktadır. Şeyh Haydar döneminde geniş kitlelere ulaşılarak meydana gelen yapılanma Şeyh Haydar 'ın oğlu Şah İsmail'in harekete geçmesi ile birlikte Safevî Devleti 'nin kurulmasını sağlamıştır. Akkoyunlu Devleti (m. 1340-1514) 1501 yılında Şah İsmail tarafından sona erdirilmiş ve Safevî Devleti fiilen kurulmuştur. Safevî Devleti'nin ilk hükümdarı olan Şah İsmail Fırat'tan Amu-Derya'ya kadar olan tüm bölgeyi fethederek hanedanlığının topraklarını genişletmiştir. Yaptığı fetih hareketleri Anadolu'da isyanlara neden olmuş, bu sebeple Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim (slt. 1512-1520) savaş kararı alarak İran'a sefere çıkmıştır. Çaldıran Ovası'nda gerçekleşen Çaldıran Şavaşı'nda Osmanlı Devleti ordusu ile Safevî Devleti ordusu karşılaşmış ve Şah İsmail yenilgiye uğramıştır. Savaş'ın ardından Dergezin şehrinde sakin bir hayat süren Şah İsmail (slt. 1501-1524) 1524 yılında vefat etmiştir. Vefatının ardından Şah İsmail'in oğlu Şah Tahmasb (slt. 1524-1576) tahta geçmiştir. Safevî Devleti'nin kuruluşundan (m. 1501) başkent Tebriz'in Kazvin'e taşınmasına kadar geçen süreçte Tebriz Okulu kitap sanatları alanında faaliyet göstermiştir. Hükümdarlık yılları Tebriz Okulu'nun faaliyet gösterdiği yıllara tekabül eden Şah İsmail ve Şah Tahmasb sanatkâr hamisi olarak tanınan hükümdarlar olup himaye ettikleri devrin ünlü sanatkârları Saray bünyesinde kurulan kütüphanede ve Şah Tahmasb'ın hükümdar olduktan sonra kurduğu kütüphanede ve üstad sanatkârların kurduğu atölyelerde kitap sanatları alanında yazma eserler icra etmiştir. Cilt, hat, tezhip ve tasvir sanatları ile oldukça nitelikli eserlerin meydana getirildiği atölyelerde edebî, dînî, tarihi yazma eserlerin yanında şehname ve hamse türündeki eserlerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Yapılan bu çalışmada TSMK Hazine 757 envanter numaralı Nizâmî Hamse'si renk, kompozisyon ve motif üslubu açısından detaylı olarak incelenmiştir. Eserin ketebesinde eserin hattatı olduğu belirtilen Mevlanâ Ali Meşhedî, musavviri Behzad, müzehhibi Mevlanâ müzehhip Yârî hakkında incelemeler yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
There is the Safavid Order at the base of the Safavid State. The structuring that occurred during the reign of Sheikh Haydar by reaching large masses, enabled the establishment of the Safavid State with the action of Sheikh Haydar's son, Shah Ismail. The The Akkoyunlu State (r. 780-914 / AD. 1378-1508) was ended by Shah Ismail in 907 (AD. 1501) and the Safavid State was actually established. Shah Ismail, the first ruler of the Safavid State, expanded the territory of his state by conquering the entire region from the Euphrates to the Amu-Darya. His conquest movements caused rebellions in Anatolia, for this reason, the Ottoman ruler Yavuz Sultan Selim decided to go to war and went on a campaign to Iran with his army. In the Battle of Çaldıran, which took place in the Çaldıran Plain, the Ottoman Empire army and the Safavid State army met and Shah Ismail was defeated. Shah Ismail (ruled h. 907-930 , AD. 1501-1524), who lived a quiet life in the city of Dergezin after the war, died in 930 (m. 1524). Following his death, Shah Ismail's son Shah Tahmasb (r. 1524-1576) inherited the throne. From the establishment of the Safavid State in 930 (AD 1524) to the transfer of the capital Tabriz to Qazvin, the Tabriz School was active in the field of book arts. Shah Ismail and Shah Tahmasb, whose reigns correspond to the years when the Tabriz School was active, are rulers known as patrons of artists. Famous artists of the period they protected produced manuscripts in the field of book arts in the library established within the palace, in the library established by Shah Tahmasb after he became the ruler, and in the workshops established by master artists. In the workshops where highly qualified works of bookbinding, calligraphy, illumination and depiction arts are produced, it is seen that the majority of works in the genre of shahname and hamse are in addition to literary, religious and historical manuscripts. In this study, Nizâmî Hamse with the number of TSMK. H. 757, was examined in detail in terms of color, composition and motif style. Examinations were made about Mevlana Ali Meşhedi, who is stated to be the calligrapher of the work in the title of the work, Behzad, its illustrator, and Mevlana Illuminator Yârî, its illuminator.
Benzer Tezler
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan H.762 envanter numaralı Hamse-i Nizami'in tezhip yönünden incelenmesi ve günümüz tezhip anlayışı ile yorumlanması
The analysis and interpretation of the illumination of Hamse-i̇ Nizami with inventory number H.762 in the Topkapi palace museum library from the perspective of contemporary illumination art
SEDA ALBAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Koleksiyonundaki Süleymanname eserinin cildi ve yeni uygulamalar
The bookbinding and new practices of Süleymanname artwork in the Topkapı Palace Museum Treasury Collection
EMEL TÜRKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET SACİT AÇIKGÖZOĞLU
- TSMK murakkalarındaki 'Kalem-i Siyahî' desenlerinde yaprak ve çiçek tasnifleri -H. 2152, H. 2153, H. 2154, H. 2160-
Leaf and flower classifications in Qalam-Siyahî patterns in TSMK muraqqas -H. 2152, H. 2153, H. 2154, H. 2160-
MELİHA YEKELER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANDAN NEMLİOĞLU
- Moralı Nâşid İbrahim Bey'in Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı 1127 Numarada Kayıtlı Mecmû'a-i Eş'âr'ı (inceleme- metin ve mestap'a göre tasnifi)
Mecmû'a-i Eş'âr By Nâşid İbrahim Bey Of The Morea Registered Under No. 1127 In The Topkapı Palace Museum Treasury Library (analysis – classification according to the text and mestap)
MERVE BÜYÜKADA
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYHAN KESİK
- Sinan Çavuş, Süleymannâme- tarih-i feth-i Şikloş Estergon ve İstol-Belgrad metin-indeks (74b-145a)
Sinan Çavuş, Süleymannâme- tarih-i feth-i Şikloş Estergon ve İstol-Belgrad text-index (74b-145a)
DERYA HAYLAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN YAVUZ