Osmanlı döneminde Ankara'da kadınların kurdukları vakıflar: Sosyo-kültürel bir inceleme (XIV-XIX. yüzyıllar)
Waqfs founded by women in Ankara during the Ottoman period: A socio-cultural review (XIV-XIX. centuries)
- Tez No: 838718
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN ÇINAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 149
Özet
Osmanlı toplumunda kadınların, gündelik hayatta oldukça önemli bir role sahip oldukları bilinmektedir. Kadınlar aile hayatı içinde üstlendikleri görevler ve sorumluluklar dışında toplum hayatına katkı sağlayan birçok alanda söz sahibi olmuşlardır. Kadınlar, yaşadıkları şehir, kasaba veya köylerde toplumsal hayatı doğrudan ilgilendiren dinî, sosyal ve kültürel alanlarda hayır işlerine müdahil olmuşlar, bu alanlarda vakıflar kurmuşlardır. Topluma sağladığı katkılardan dolayı bu tür vakıfların özünde yardımlaşma ve dayanışma prensipleri yer almaktadır. Bu prensipler doğrultusunda, Ankara'daki kadınlar da yaşadıkları şehirde vakıflar kurarak ve hayrat yaptırarak isimlerini ebedileştirmişlerdir. Diğer Osmanlı şehir ve kasabalarında olduğu gibi Ankara'da da hayır sahibi kadınlar, araştırmanın zaman dilimi olan XIV-XIX. yüzyıllar arasında ya tek başlarına bir vakıf kurup hayrat yaptırmışlar, ya da başkalarının kurdukları vakıflara menkul ve gayrimenkulleri ile katkı sağlamışlardır. Hayır sahibi kadınlar kimi zaman da ya kendilerinin ya da yakınlarının kurdukları vakıfta yönetici olmuşlardır. Böylece kurulan vakıflar ve yapılan hayrat ile yaşadıkları şehrin ya da kasabanın imarına, gelişimine ve ihtiyaçlarına katkı sağlamışlardır. Bunu yaparken kimi zaman bir medrese, bir mescit, bir çeşme yaptırmışlar; kimi zaman da mahallelerindeki cami, mescit ve diğer bir hayratın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik vakıflar kurmuşlardır. Bu çerçevede Ankara'da yaşamış olan başta Melike Hatun olmak üzere Bacı Hatun, Ziyade Hatun, Bula Hatun, Zeynep Hatun, Sittî Hatun ve metin içinde ismini zikrettiğimiz pek çok kadın toplumun ihtiyacı olan çeşitli alanlarda vakıflar kurup hayrat tesis etmişler veya kurulan vakıflara katkı sağlamışlardır. Bu çalışma ağırlıklı olarak birincil kaynaklara dayanmaktadır. İncelenen dönemde Ankara'da kadınların kurdukları vakıflar ve tesis ettikleri hayrat, başta konu ile ilgili arşiv malzemeleri arasında öne çıkan vakıf tahrir defterleri, vakfiyeler ve çeşitli vakıf kayıtları kullanılarak tespit edilmeye çalışılmış; ayrıca araştırma konusu ve alanı ile ilgili kitaplar, makaleler, tezler ve ilgili akademik çalışmalardan da yararlanılmıştır. Bu çerçevede birincil ve ikincil kaynaklardan yola çıkılarak, bu çalışmada Ankara'da kadınların kurdukları vakıflar ve yaptıkları hayrat hakkında ana hatlarıyla bilgi verilmiştir. Aynı zamanda bu kadınların sosyo-ekonomik statüleri ve bireysel kimlikleri hususunda da tespitler yapılmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
During the period spanning the XIVth to the XIXth centuries, it is widely acknowledged that women held a significant social role within the Ottoman Empire, contributing substantially to family dynamics and engaging in various forms of constructive social participation. Beyond their roles as being mothers, wives, and sisters, women were active in manifold domains that proved beneficial to the community. Notably, they established charitable foundations in fields of education, religion, culture, and social welfare, which bore direct relevance to public life. Such waqfs, renowned for their contributions to society, fundamentally emanated from principles of mutual support and communal solidarity. In accordance with these principles, women in Ankara embarked upon the establishment of waqfs and endowments, perpetuating their legacy through charitable endeavors. Affluent women, In a manner analogous to their counterparts in other Ottoman urban centers, municipalities and also in Ankara, specifically within the temporal confines of our investigation, held between XIV-XIX. centuries demonstrated their philanthropic inclinations by either founding charitable institutions autonomously, augmenting the endowments of existing establishments, or assuming administrative roles within these waqfs. These women significantly enriched the city's developmental landscape, enhancing its infrastructure, addressing its deficiencies, and fulfilling its exigencies through a spectrum of charitable initiatives. Their benevolent activities ranged from the construction of medreses, mosques, and fountains to the establishment of endowments tailored to the sustenance of local mosques, medreses, and other charitable institutions within their immediate vicinities. Within this narrative framework, individuals lived in Ankara such as Melike Hatun, Baci Hatun, Ziyade Hatun, Bula Hatun, Zeynep Hatun, Sitti Hatun, and numerous other female benefactors, as referenced within the text, embarked upon the founding of charitable institutions or actively contributed to existing ones, each attuned to the community's needs and welfare. This study heavily relied on primary sources. During the period under study, the waqfs established by women in Ankara and the charity they established were tried to be identified by using the waqf tahrir records, waqfs and various waqf records, which are prominent among the archival materials related to the subject in particular; in addition, books, articles, theses and academic studies related to the research subject and field were used. In this context, based on primary and secondary sources, in this study, basic information was provided about the waqfss established by women in Ankara and the charity they do. At the same time, it has been tried to make determinations about the socio-economic status and individual identities of these women.
Benzer Tezler
- II. Meşrutiyet Dönemi'nde kadın ve tiyatro: Musahipzade Celal'in Selma adlı tiyatro metninde dönüşen kültür içinde kadının konumu
Women and theater in the Second Constitutional Era: The position of women in transformed culture in Musahipzade Celal's theater text called Selma
YEŞİM ÇINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Ankara ÜniversitesiHalk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELİKE KAPLAN
- XIX. yüzyılın ilk yarısında sosyo-ekonomik açıdan Ankara kadını
In the first half of XIX. century, woman in Ankara from socioeconomical view
ÖZNUR ERBİL ARPACI
- Turkey's role in Afghanistan in the post 9/11 era
11 Eylül'den günümüze Türkiye'nin Afganistan'daki rolü
CANAN BAYRAM ÇUBUK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. IŞIL ANIL
- Cumhuriyet Döneminde sembolik şiddetin kurumsallaşması: Erken Cumhuriyet Dönemi gazetelerinde kadın tasavvuru
Institutionalization of symbolic violence in the Republican Period: Imagination of women in the newspapers of the Early Republican Period
DAMLA EROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
SosyolojiAnkara ÜniversitesiKadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ELİF EKİN AKŞİT VURAL
- Fetihten 20. yüzyıla İstanbul hamamlarının sosyalleşmeye katkısı
The contribution of İstanbul baths to socialization from the conquiet to be the 20 th century
AYŞEGÜL DOKUMACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET AKİF FİDAN