Müslüman gelenekte beklenen kurtarıcı inanışının kökleri ve ilk tezahürleri
Origins and the early manifestations of the belief in awaited saviour in Muslim tradition
- Tez No: 848261
- Danışmanlar: PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Neredeyse bütün din ve kültürlerde oldukça canlı ve yoğun bir şekilde yer alan kurtarıcı bekleme düşüncesi, İslâm düşünce geleneğinde çok tartışılan fakat üzerinde genellikle hemfikir olunamayan en merkezi konuların başında gelmektedir. Tarihsel, teolojik, ideolojik, mitolojik, sosyolojik ve psikolojik olmak üzere birbiri içine geçmiş farklı boyutları olan bu düşünce, çok boyutlu olması ve ortaya çıkışı, geçirdiği aşamalar, tarihî, dinî, siyasî, sosyolojik etkileri nedeniyle pek çok disiplin içerisinde birçok bilimsel araştırmaya konu olmuştur. Bu düşüncenin günümüzde hala tartışılıyor olması ve tartışılmaya devam edilecek gibi görünmesi, konunun önemini, hala birçok açıdan müphem noktalarının olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, mehdîlik inanışı İslam Mezhepleri Tarihi perspektifiyle“fikir-hadise irtibatı”prensibi çerçevesinde süreç takibini esas alınarak farklı boyutlarıyla tarihsel süreci ve ilk tezahürleri ele alınmıştır. İlk bölümde beklenen kurtarıcı düşüncesinin İslam öncesi kökleri, tarihsel, mitolojik ve dinî arka planı araştırılarak kadim din ve mitolojilerdeki görüntüsü yansıtılmıştır. Bu bağlamda birçok farklı din ve medeniyetin genel kurtarıcı anlayışı sunulduktan sonra Müslüman kurtarıcı fikri üzerinde etkili olduğu öne sürülen Ortadoğu dinî geleneklerin kurtarıcı tasavvuru ortaya konulmuştur. Araştırmanın bu bölümü, kurtarıcı beklentisinin doğuşu ve gelişimine etki eden faktörlerin gözden geçirildiği, bu düşüncenin temel bileşenlerine dikkat çekildiği bir yaklaşımla ele alınmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasını, kurtarıcı düşüncesinin tarihsel arka planı, köken tartışmaları, İslam'ın ilk iki asrındaki ilk mehdîlik iddiaları ve tezahürleri teşkil etmektedir. Müslüman gelenekte mehdîlik düşüncesinin ortaya çıkmasında, kültürler arası etkileşim gereği farklı toplumların kurtarıcı tasavvurlarının ne ölçüde etkin rol oynadığı, öne sürülen iddialar çerçevesinde ele alınmıştır. Yine erken dönem İslam tarihinde cereyan eden birtakım siyasî hadiseler odağında Mehdîlik fikrinin ortaya çıktığı psiko-sosyal ve sosyo-politik zemin üzerine değerlendirmeler sunulmuştur. Bu minvalde mehdîliğin, Müslüman gelenek ve kültürüne giriş süreci -erken dönem Arap şiir ve edebiyatına yansıması ve bu inanışın dönemin siyasî, dinî, iktisadî, sosyal ve kültürel sebepleriyle bağlantılı bir şekilde İslam tarihinin ilk iki asrındaki tezahürleri ortaya konulmuştur. Söz konusu tezahürlere ilişkin, Arap kabile zihniyeti ve asabiyetinin etkisi ile siyaset eksenli üretilen Kahtânî, Kelbî, Süfyânî, Temîmî gibi figürler üzerinde durulmuştur.
Özet (Çeviri)
The idea of waiting for a saviour, which exists in almost all the religions and cultures in a quite live and profound way, is one of the most central topics which are discussed extensively but generally not agreed upon, in the tradition of Islamic Thought. The awaited saviour belief, which has different dimensions intertwined with each other such as historical, theological, ideological, mythological, sociological and psychological aspects, has become the subject of many scientific researches within a great number of disciplines due to its multidimensionality and emergence, stages it experienced and its historical, religious, political and sociological effects. The fact that this thought is still discussed today and seems to continue to be discussed, shows that it still has ambiguous points in many respects. In this study, the belief in Mahdi was discussed focusing on the process of tracking within the framework of the principle of“idea-action connection”from the perspective of the History of Islamic Sects and addressing the historical process and initial manifestations in various dimensions. In the initial chapter of the study, the awaited saviour belief has been explored by investigating its pre-Islamic roots, historical, mythological, and religious background, thereby reflecting its image in ancient religions and mythologies In this context, after presenting the general understanding of the savior concept in various different religions and civilizations, the idea of the saviour of the religious traditions in the Middle East, which is claimed to have had an influential role on the Muslim belief in a saviour, has been elucidated. The first section of the study adopts an approach that reviews the factors influencing the emergence and development of the saviour expectation, while drawing attention to the fundamental components of this notion. The second phase of this study is constituted by the historical background and debates surrounding the origins, the first arguments about the Mahdi belief in the first centuries of Islam. In the context of the emergence of the idea of Mahdism in the Muslim tradition, the extent to which the saviour conceptions of different societies played an influential role due to intercultural interactions has been addressed, based on the claims put forward. In the context of certain political events taking place during the early history of Islam, assessments have been made regarding the psycho-social and socio-political context in which the belief in a saviour (Mahdi) emerged. In this respect, the process of the introduction of the Mahdi belief into the Islamic traditions and culture, its reflection on the early-period Arabic poetry and literature, and the manifestations of this belief in the first two centuries of the Islamic History in connection with the political, religious, economic, social and cultural reasons of the period were tried to be presented. The aforementioned manifestations have been examined in relation to the influence of Arab tribal mentality and ʿAsabiyya (group solidarity) within the context of politically generated figures such as Qaḥṭani, Kalbî, Sufyani, and Tamimi.
Benzer Tezler
- Türkiye de yaşayan cemaatlerin mehdilik algısı (İsmailağa cemaati örneği)
Mahdi perception of communities living in Turkey (Example of Ismailağa community)
AZMİ ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinYozgat Bozok ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ORHAN YILMAZ
- Der İslam dergisinde yayımlanan 112. el-İhlas suresiyle ilgili makaleler örnekliğinde oryantalistik Kur'an çalışmalarının değerlendirilmesi
The evaluation of the orientalist studies of the Quran in the sample of the articles on the surah 112: al-Ikhlas, published in the journal der Islam
NURİYE ÖZSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET AKİF KOÇ
- Impact of Covid-19 on Islamic and conventional stock indexes
Covıd-19'un İslami ve geleneksel hisse senedi endeksleri üzerindeki etkisi
ALMABROK F AHMİD
- İstanbul'da 19. yüzyıl Abdülmecid camileri
The 19th century Abdülmecid mosques in İstanbul
GÖZDE ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SEMRA ÖGEL
- Impact of capital structure on corporate performance during financial crisis: Evidence from shariah compliant companies
Sermaye yapısının finansal kriz döneminde işletme karlılığına etkisi: Şeriate uyumlu işletmelerden kanıtlar
NOR KHADIJAH MOHD AZHARI
Doktora
İngilizce
2020
MaliyeEskişehir Osmangazi Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİROL YILDIZ