İbn Teymiyye'de tümeller sorunu
The problem of universals in Ibn Taymiyya
- Tez No: 851249
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜLYA ALPER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Ibn Taymiyya, Universals, Anti-idealism, Nominalism, Existence, External, Mind, Language, Meaning
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 203
Özet
Bu çalışma İbn Teymiyye'nin tümeller sorununa yönelik ortaya koyduğu çözümlemeyi ve bu çözümlemenin, hâriç, zihin ve dil boyutuna nasıl yansıdığını ve doğurduğu bazı teorik sonuçları ortaya koyma amacı taşımaktadır. Bu yapılırken onun fikirlerini bütüncül ve sistematik bir felsefî düşünce modeli olarak vazetme de hedeflenmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın birinci bölümünde, insan idrakinin tabiatı üzerinde durulmuştur. İdrakin hâriçten zihne, zihinden de dile doğru bir seyir izlediği söylenmiştir. Bu çerçevede İbn Teymiyye düşüncesinde insan zihni ile hâriç arasındaki ilişkinin mâhiyeti irdelenmiştir. İnsan zihninin hârice dokunma düzeyi tartışmaya açılmıştır. Sadece Allah'ın değil, tüm hâricî varlıkların, kendinde varlıkları bakımından, insan zihnine müteal olduğu belirlenmiştir. Bilgi ve bilinenin eşit olmadığı, doğru bilginin her zaman his ve tecrübeye muhtaç olduğu, ortak ve kesin bilgilere ancak ve ancak sadece zihinde bulunan tümel mâhiyetler üzerinden ulaşılabileceği ifade edilmiştir. İkinci bölümde anlamın tabiatı üzerinde durulmuştur. Anlamın dilden zihne zihinden de hârice doğru bir seyir izlediği söylenmiştir. Buna binaen dilsel anlamın zihnîliği isim-müsemma ve vasf-sıfat ilişkisi çerçevesinde ele alınmıştır. Dillerin tabiî olduğu, nedensellik ve kasıttan bağımsız olmadı ifade edilmiştir. Sûnî isim ve yargıların sınırı belirlenmiş ve günlük konuşma dilindeki tüm kelimelerin hakikî olduğu belirlenmiştir. Hâriçteki manaların değişimiyle birlikte onlara verilen isimlerin olduğu gibi kalmasının imkânı tartışılmıştır. Son olarak dildeki mütevâti ve müşekkek isimlerin imkân ve hâricî mana ile ilişkisi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise İbn Teymiyye'nin tümeller sorununda aldığı zihinsel nominalist pozisyonu nasıl temellendirdiği irdelenmiştir. Bu bağlamda tümellerin tabiatı üzerinde durulmuştur. Ardından İbn Teymiyye'nin zihinsel nominalizm kuramı irdelenmiş, hâricî imkân-zihnî imkân ayrımı, gerek niteliklerin kategorik birliği, yüklemsel mutâbakat ve mevcudiyet ile ihsas edilebilirliğin eşitliği kuramları çerçevesinde yorumlanmış ve sunulmuştur. Her üç bölümde de İbn Teymiyye'nin farklı yaklaşımlara karşı aldığı tavrın belirlenimine özel bir önem atfedilmiştir. Sonuç olarak, İbn Teymiyye'nin ortaya koyduğu bütüncül ve tutarlı düşün örgüsü, İslâmî hikmetin epistemik, ontik ve linguistik açılımını ve rasyonel bir tefsirini dışa vurmaktadır. Bu tefsir ortak akıl, zihinsel nominalizm ve daha genelde antiidealizm temelinde inşa edilmektedir. Anahtar Kelimeler : İbn Teymiyye, Tümeller, Antiidealizm, Nominalizm, Varlık, Hâriç, Zihin, Dil, Anlam.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the analysis presented by Ibn Taymiyya on the problem of universals and how this analysis is reflected in the dimensions of external reality, mind, and language, as well as to elucidate some of the theoretical implications it generates. In doing so, the intention is to present his ideas as a comprehensive and systematic philosophical thought model. In the first part of the study, the focus is on the nature of human perception. It is asserted that perception follows a trajectory from the external world to the mind and then to language. Within this framework, the nature of the relationship between the human mind and the external world in Ibn Taymiyya's thought is examined, discussing the extent to which the human mind touches the external. It is determined that not only Allah but all external entities are related to the human mind in terms of their existence. The discussion is opened regarding the extent to which the human mind interacts with the external. It is emphasized that knowledge and the known are not equal, accurate knowledge always depends on perception and experience, and shared and certain knowledge can only be reached through the universal concepts existing in the mind. The second part focuses on the nature of meaning. It is stated that meaning follows a trajectory from language to the mind and then from the mind to the external. Accordingly, linguistic meaning is discussed within the framework of the relationship between names and attributes. The naturalness of languages is emphasized, and it is stated that they are not independent of causality and intention. The limit of arbitrary names and judgments is defined, and it is determined that all words in everyday language are true. The possibility of names remaining unchanged despite changes in external meanings is discussed. Finally, the relationship between abstract and concrete names in language and external meaning is addressed. The third part examines how Ibn Taymiyya justified his nominalist position on the problem of universals. In this context, the nature of universals is discussed. Then, Ibn Taymiyya's theory of nominalism is examined, and it is interpreted within the frameworks of the distinction between external possibility and mental possibility, the categorical unity of qualities, the concordance of predicates, and the equality of recognizability with existence. Special emphasis is given to determining Ibn Taymiyya's stance against various approaches in each of the three sections. In conclusion, Ibn Taymiyya's comprehensive and consistent thought structure reflects the epistemic, ontological, and linguistic aspects of Islamic wisdom and provides a rational interpretation. This interpretation is constructed on the basis of common sense, mental nominalism, and more generally anti-idealism.
Benzer Tezler
- Cumhuriyet dönemi Türkçe eserlerde Kur'an kıssalarına yaklaşımlar
Approaches to the Qur'anic stories in Turkish works of the Republican period
FİRDEVS SELÇUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET AKDEMİR
- İbn Teymiyye'de âlemin kıdemi
Eternity of the universe according to Ibn Taymiyyah
CİHAN ÖZAYKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinBartın ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZDEN
- İbn Teymiyye'de tevhid anlayışı
The belief of tawhid in Ibn Taymiyyah
BERAT SARIKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUHAMMET YAZICI
- İbn Teymiyye'de muhkem ve müteşabih anlayışı
Ibn Taymiyyah's muhkem and mutashabih
MUHAMMED MUSTAFA PINARBAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK YAVUZ
- İbn Teymiyye'de içtihat özellikleri
Ibn Teymiyye's methodology of idjtihad
MEMİŞ TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HÜSEYİN TEKİN GÖKMENOĞLU