Anadolu'da İslami heterodoks toplulukların ibadet mekânlarının mimari özellikleri
Architectural characteristics of worship structures of Islamic heterodox communities in Anatolia
- Tez No: 851338
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET BAHA TANMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Tarih, Architecture, Art History, History
- Anahtar Kelimeler: Cemevi, Ocak Sistemi, Alevilik, Mimari, Karadirek, Cemevi, Ocak System, Alevism, Architecture, Karadirek
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1090
Özet
“Anadolu'da İslâmi Heterodoks Toplulukların İbadet Yapılarının Mimari Özellikleri”adlı bu çalışmamız, Anadolu'da 13. yüzyıldan itibaren teşekkül etmeye başlayan İslami heterodoks toplulukların 20. yüzyıla kadar ortaya koydukları ibadet yapılarını incelemektedir. Bu çalışma ile bugün Anadolu'da tespit edilen tarihi cemevlerinin, tarih boyunca ortaya çıkış süreçleri ve bugüne ulaşmaları esnasındaki mimari, kültürel ve inançsal özellikleri irdelenmiştir. Anadolu Alevi topluluklarının kutsal mekân üretme süreçleri ve bunun tarihsel arka planı, özellikle 16. yüzyıldan günümüze kadar yaşanan toplumsal, tarihsel ve siyasal ilişkilerle iç içe geçmiştir. Bu yüzyılda yaşanan kapanma ve gizlenme süreçleri bir yandan; diğer yandan, bu inanç topluluklarının inanç yapılarına özgü bâtıni sembolik törenler ve bunların mekânla ilişkisi, bu tarihi yapıların kültürel ve mimari çerçevesini belirlemiştir. Tarihi kurucu inanç önderleri olan dervişler, dedeler ve babaların kutsal hatıraları ile 16. yüzyılın Safevi inanç kurumlaşmasının getirdiği bir çerçevede ocak sistemi tesis olmuştur. Bu sistem içerisinde şekillenen başta cem törenleri olmak üzere Alevi kutsal ibadetleri sonucunda ocak sisteminin ürettiği ve hiyerarşik olarak yönettiği“karadirek”ismini de almış tarihi cemevleri ortaya çıkmıştır. Bu yapılar, modern tarihe kadar Alevi ocak sistemi içerisinde cemaate bağlılık anlamında ikrar ve görgü törenleri başta olmak üzere gizlice yürütülen cem törenlerinin mekânı olarak ortaya çıkmıştır. Bu törenlerin yoğun sembolik anlamları ve burada kullanılan liturjik objelerin kült objesine dönüşmesiyle, bu mekânlar tarih içinde takdis görmüş büyük kült mekânlarına dönüşmüşlerdir.
Özet (Çeviri)
Our study, titled“Architectural Characteristics of Worship Structures of Islamic Heterodox Communities in Anatolia,”examines the worship structures established by Islamic heterodox communities in Anatolia from the 13th century onwards until the 20th century. This research delves into the architectural, cultural, and belief-related features of historical cemevis identified in Anatolia today, focusing on Alevi terminology, and investigates their emergence and evolution throughout history. The processes of sacred space creation by Anatolian Alevi communities and their historical background have been intricately intertwined with the socio-historical and political relationships experienced from the 16th century to the present. On the one hand, the processes of closure and concealment experienced in this century; on the other hand, the esoteric symbolic rituals specific to these belief communities and their relationship with space have determined the cultural and architectural framework of these historical structures. Within the framework established by the Safevi institutionalization of belief in the 16th century, the ocak system emerged, influenced by the sacred memories of historical founding belief leaders, dervishes, dedes, and fathers. Forming within this system, historical cemevis, bearing the name“karadirek,”were produced and hierarchically managed as a result of Alevi sacred rituals, primarily including cem ceremonies. These structures, serving as the space for secretly conducted cem ceremonies, including vows and initiation ceremonies signifying allegiance to the Alevi ocak system, have evolved into significant cultic spaces recognized in history. The intensive symbolic meanings of these ceremonies and the transformation of the liturgical objects used here into cultural artifacts have turned these spaces into great cultic venues throughout history.
Benzer Tezler
- Demokrat Parti döneminde Aleviler ve Bektaşiler'in siyasi ve sosyo-kültürel faaliyetleri (1950-1960)
Political and socio-cultural activities of Alevis and Bektashis in period of Democrat Party (1950-1960)
İSA TOLGA ÇIPLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Siyasal BilimlerBalıkesir ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ ÇEVİK
- Atebât-ı Âliye örneği üzerinden Osmanlı İmparatorluğu'nda Şia kaygısı: Propaganda, tedbir ve ideoloji (1796-1914)
Shiite concerns in the Ottoman Empire in the case of Atebat-i Âliya: Propaganda, precaution and ideology (1796-1914)
SERKAN ŞENEL
- Osmanlı Dönemi Heterodoks çevreler ve iktidar ilişkileri
Ottoman Period Heterodoks circles and power relations
NESRİN ŞAFAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
FelsefeKocaeli ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜRŞAD SİNAN ÖZBEK
- Şemseddin Sivâsî'nin hayatı, görüşleri ve bid'at anlayışı bağlamında râfizîlik eleştirisi
Şemseddin Sivasi's life, opinions and criticism of raphisity in the context of its approach of bid'at
MAHMUT OĞUZHAN KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP ALİMOĞLU SÜRMELİ
- Çağlarını eleştiren divan şairleri: Hayreti-Hayali-Usuli
The Divan poets criticizing their age: Hayreti-Hayali-Usuli
HİCLAL DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiDOÇ.DR. VİCTORİA HOLBROOK