Osmanlı camilerinde çinili mihraplar (15.-18. yüzyıl)
Tiled mihraps in Ottoman mosques (15th-18th century)
- Tez No: 855962
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİYE UYSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 456
Özet
Dini yapılarda iç mekanın en önemli elemanı olan mihraplar, cami, mescit ve namazgahlarda namaz sırasında dönülecek kıble yönünü gösteren hücreye denilmektedir. İslam mimarisinde mihrap ve mihrap duvarını süslemek bir gelenektir ve mihraplar, yapıldıkları dönem ve coğrafya dikkate alındığında malzeme, form, teknik ve süsleme özellikleri açısından farklılık göstermektedirler. Süsleme elemanı olarak kullanılan ve önemli bir geçmişe sahip olan çini bezemenin mihraplar üzerindeki uygulamaları oldukça eskiye dayanmakta, çinili mihraplarda farklı teknik, motif ve kompozisyonların kullanıldığı örnekler karşımıza çıkmaktadır. Araştırmamızda,“Osmanlı Camilerinde Çinili Mihraplar (15.-18. Yüzyıl)”başlığı altında, 15. yüzyıldan 18. yüzyıl sonuna kadar olan süreçte Osmanlı sınırları içinde yapılmış olan camiler incelenmiş ve 36 yapı üzerinde 48 mihrap tespit edilmiştir. Bu mihrapların büyük bölümü İstanbul'da olmakla birlikte, Bursa, Edirne, Kütahya, Diyarbakır, Konya, Isparta, Antalya, Suriye/Şam ve Mısır/Kahire'deki yapılarda da karşımıza çıkmaktadır. Mihraplarda görülen çinilerin büyük çoğunluğu İznik başta olmak üzere Kütahya ve Tekfur Sarayı atölyelerinde üretilmişlerdir. Aynı zamanda yerel üretimler de bulunmaktadır. Çinilerde, 16. yüzyıldan itibaren sadece sıraltı tekniğinin kullanıldığı görülmüştür ancak Erken Osmanlı Döneminde tek renk sırlı düz çiniler ve renkli sır tekniğinde çinilerin kullanıldığı mihrap örnekleri de bulunmaktadır. Çiniler, mihrapların tamamında ya da büyük bölümünün bezemesinde kullanıldığı gibi, sadece çevresinde veya bir bölümünde yer alacak şekilde de tasarlanmışlardır. Süslemelerde çoğunlukla bitkisel motifler kullanılmış, geometrik ve sembolik süslemeye de yer verildiği görülmüştür. Çalışmamızda, Osmanlı camilerinin mihraplarında görülen çinilerin, mihraplar üzerindeki yerleşim düzenleri, üretim yerleri, teknik, renk, motif ve kompozisyon özellikleri ele alınmıştır. Çini bezemenin hem mihraba hem de yapıya uygun olarak tasarlandığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Mihrabs, which are the most important elements of the interior of religious buildings, are called cells that show the direction of qibla to turn during prayer in mosques, masjids and prayer rooms. It is a tradition in Islamic architecture to decorate the mihrab and the mihrab wall, and mihrabs differ in terms of materials, forms, techniques and ornamental features, considering the period and geography in which they were built. The applications of tile decoration on mihrabs, which is used as a decorative element and has an important history, go back to ancient times, and we see examples where different techniques, motifs and compositions are used on tiled mihrabs. In our research, under the title“Tiled Mihrap in Ottoman Mosques (15.th-18th Century)”, the mosques built within the Ottoman borders from the 15th century to the end of the 18th century were examined and 48 mihrabs on 36 buildings were identified. Although most of these mihrabs are in Istanbul, we also encounter them in buildings in Bursa, Edirne, Kütahya, Diyarbakır, Konya, Isparta, Antalya, Syria/Damascus and Egypt/Cairo. The majority of the tiles seen on the mihrabs were produced in the workshops of Kütahya and Tekfur Palace, especially in Iznik. There are also local productions. It has been observed that only the underglaze technique has been used in tiles since the 16th century, but in the Early Ottoman period, there are also examples of single-color glazed plain tiles and mihrab examples in which tiles were used in the colored glaze technique. While tiles are used to decorate all or most of the mihrabs, they are also designed to be placed only around or in a part of them. Floral motifs were mostly used in the decorations, and geometric and symbolic decorations were also included. In our study, the layouts, places of production, technique, color, motif and composition of the tiles seen on the mihrabs of Ottoman mosques were discussed. It has been determined that the tile decoration was designed to suit both the altar and the structure.
Benzer Tezler
- İstanbul'daki klasik dönem Osmanlı çinilerinde Rumi kompozisyonları
Rumi compositions in classical period Ottoman tiles in İstanbul
ZEYNEP AROL
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2020
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. SİTARE TURAN
- Bosnalı İbrahim Paşa türbesi çinileri
Bosnian İbrahim Pasha tomb tiles
BETÜL ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LATİFE AKTAN ÖZEL
- İstanbul selâtin camilerinin kuşak yazıları
Band scripts of İstanbul?s sultanate mosques
FATİH ÖZKAFA
Doktora
Türkçe
2008
Güzel SanatlarSelçuk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Bölümü
PROF. DR. FEVZİ GÜNÜÇ
PROF. DR. HAŞİM KARPUZ
- Seramik kaplama Osmanlı ve Selçuklu lahitleri ve bunlardan yola çıkan çağdaş bir öneri
Başlık çevirisi yok
S. DİLEK ARAS
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiSeramik ve Cam Ana Sanat Dalı
PROF. ERDİNÇ BAKLA
- Erken osmanlı dönemi renkli sır tekniği ve yeni yorumları
Cuerda seca technique at the early ottoman period and it's new comments
TİMUR BİLİR
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2008
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Bölümü
PROF. DR. SİTARE TURAN BAKIR