Türk sanatında erkek figürünün ikonografik açıdan incelenmesi
Iconographic analysis of the male figure in Turkish art
- Tez No: 859858
- Danışmanlar: PROF. DR. YUNUS BERKLİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: İkonografi, Erkek figürü, Sanat, Erken Devir Türk Sanatı, İslami Devir Türk Sanatı, Iconography, Male figure, Art, Early period Turkish Art, Islamic Period Turkish Art
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Kuramı ve Eleştiri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 361
Özet
Amaç: Bu çalışmada ikonografik açıdan erkek figürüne yönelik geniş çaplı literatür çalışması yapılarak Orta Asya kültür dönemlerine, İskit, Hun, Göktürk, Uygur, Emevi, Abbasi, Karahanlı, Gazneli, Tolunoğulları, Eyyubiler, Memlükler, İhşidiler, Büyük Selçuklu ile Anadolu Selçuklu Devletleri, Beylikler Dönemi, Osmanlı Devleti ve Cumhuriyet Dönemine ait Türk sanatındaki belli başlı erkek figürlerinin ikonografik özellikleri ele alınarak bunların karşılaştırılması ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Yöntem: Bu tez çalışmasında başta temel araştırma yöntemlerinden olan bibliyografik eser incelemesi yapıldıktan sonra, çalışmanın amaç ve hedeflerine uygun bulunan basılı ve görsel kaynaklar derlenerek tezin kapsam ve içeriği ile ilgili teorik bilgilerin edinilmesi sağlanmıştır. Ayrıca web ortamında çevrimiçi olarak erişilebilen müzelerdeki ikonografik eserler de değerlendirilip yorumlanmıştır. Bulgular: Türk sanatında erkek figürü, genel itibarıyla güç, kuvvet ve kahramanlık sembolleriyle beraber ele alınmıştır. Orta Asya Türk kültür evreleri kaya resimlerinde görülen erkek figürleri, İskitlerle birlikte, bilhassa metal eşya ve dokuma parçaları üzerinde kendini göstermiştir. İkonografik özellikler açısından değerlendirildiğinde erkek figürlerinin Hun, Göktürk ve Uygurlar'ın farklı sanat dallarındaki yansımaları ise apayrı bir hüviyet kazanmıştır. Erkek figürüne ait ikonografik detaylar oturuş biçimleri, saç biçimleri, heykel ve resimlerdeki figürlerin ellerinde tuttukları nesneler, başlarına takılan üç dilimli taçlar ve baş parmağa takılan yüzüktür. İslamiyet'in kabulüyle beraber Osmanlı sanatına kadar küçük çaplı değişikliklerle süregelen Türk erkek figürlerindeki ikonografiler, Cumhuriyet Döneminden itibaren daha çok tarım ve askerlikle bağdaşan bedensel bir gücü sembolize etmiştir. Sonuç: Türk sanatında ikonografik simgeler, Orta Asya Türk kültür dönemleriyle beraber başlamış diğer Türk Devletlerindeki sanatlarla çeşitli biçim değişikliklerine uğrayarak günümüze kadar kökenine bağlı kalarak süregelmiştir. Devletler içerisinde ele alınan sanat yapıtları bulundukları coğrafyadan etkilenmekle beraber özünü de korumuştur. İlk Türk Devletleri'nden başlayaran Türk sanatının geniş coğrafyalarda etki etmesinin temeli, hiç şüpesiz Türk sanatının köklü, sürekli ve kendini yenileyebilir özelliklerinin olmasından kaynaklanmaktadır. Sonuçta Türk Sanatı'nda erkek figürüne ait ikonografik özellikler çalışmanın genelinde vurgulanarak farklılıklar da ele alınmış, böylelikle çalışmanın tamamlanması sağlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Purpose: In this study, a large-scale literature study was conducted on the male figure in terms of iconography, and Central Asian Cultural periods, Scythian, Hun, Göktürk, Uyghur, Umayyad, Abbasid, Karahanlı, Gazneli, Tolunoğulları, Eyyubis, Mamluks, İhşid, Great Seljuk and Anatolian Seljuk states, Principalities period. It is aimed to compare and evaluate the iconographic features of male figures in Turkish Art belonging to the Ottoman Empire and the Republic period. Method: In this study, after the examination of the bibliographic work, which is one of the basic research methods, the printed and visual sources that were found suitable for the purpose and objectives of the study were compiled and the theoretical information about the scope and content of the thesis was obtained. In addition, iconographic works in museums that can be accessed online in the web environment were evaluated and interpreted. Findings: The male figure in Turkish art is generally handled together with the symbols of power, strength, and heroism. The male figures seen in the rock paintings of the Central Asian Turkish cultural periods, along with the Scythians, showed themselves, especially on metal items and weaving pieces. When evaluated in terms of iconographic features, the reflections of the male figures of Huns, Göktürks, and Uyghurs in different branches of art gained a completely different identity. The iconography of Turkish male figures, which continued with minor changes until Ottoman art with the acceptance of Islam, symbolized a bodily power that was compatible with agriculture and military service from the Republican period. Results: Iconographic symbols in Turkish art started with the Central Asian Turkish cultural periods, undergoing various form changes with the arts in other Turkish states, and have remained faithful to their origins until today. The works of art handled within the states have been affected by the geography they are located in, but they have also preserved their essence. The iconographic features of the male figure in Turkish Art were emphasized throughout the study and the differences were also discussed, so the study was completed in the way.
Benzer Tezler
- Siren figürünün kökeni ve Orta Çağ Türk sanatına yansımaları
The origin of the siren figure and its reflections to Medieval Turkish art
AHMET YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ArkeolojiEge ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVİNÇ GÖK İPEKÇİOĞLU
- Erken devir Türk sanatında kadın figürü
Woman figure in Turkish art in early period
NESLİHAN UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR ÇORUHLU
- Çocuk figürünün Türk resim sanatı ve mesleki eğitim programlarındaki yeri
Başlık çevirisi yok
CANAN GENCE DELİDUMAN
Doktora
Türkçe
2003
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSÜN PARLAR
- Çağdaş Türk resim sanatında toplumsal gerçekçilik bağlamında baba rolünün temsili
Representation of the father's role in the context of social realism in contemporary Turkish painting
ÖNDER ÖZGENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Güzel SanatlarAkdeniz ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SEMİH BÜYÜKKOL
- 18. yüzyıl Türk minyatür sanatında kadın figürü
Woman figure on Turkish miniature art of 18th century
ÇİĞDEM PALANCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MESUDE HÜLYA DOĞRU