Geri Dön

Türk Şamanist mitolojisinde demonik varlıkların Mehmed Siyah Kalem minyatürlerinde çağdaş yorumlanması

Contemporany interpretation of demonic beings in Türkish Shamanist mythology in Mehmed Siyah Kalem miniatures

  1. Tez No: 869783
  2. Yazar: DİLEK ZAYİM
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ZÜLBİYE SEVGİLİ POLAT
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
  10. Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Halı, Kilim ve Eski Kumaş Desenleri Ana Sanat Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 110

Özet

Toplumların kozmogoni anlayışları evrenin yaratılışı, düzeni ve işleyişi hakkında mitolojik ve kozmolojik inançları ifade eder. Türklerin öz kozmolojisi dikotomidir. İkili sistem olan dikotomi'ye göre; evren gök ve yerden oluşmaktadır, bu iki unsur birbirlerine zıt olmalarına rağmen birbirini tamamlayan unsurlar olarak algılanmıştır. Türklerin, Şaman inanç sistemini benimsemelerinden sonra dünya görüşlerinde, kozmogonilerinde ve tanrı algılarında şaman mitolojinin etkileri görülmeye başlanmıştır. Türk toplumlarında şamanlık ortaya çıktıktan sonra evren algıları dikotomi sistemden ternar sistem olarak değişmiş; evreni gökyüzü, yeryüzü ve yeraltı olarak üç katman olarak tasavvur etmişler; bu katmanlarda yaşayan tanrılar, ruhlar, demonik varlıklar ve insanlar arasında ilişkilerin olduğuna inanmışlardır. Yeraltı dünyasının ev sahibi olan demonlar, iyiliksever koruyucu olan iyelerin kendilerine saygı gösterilmemesi ve öfkelendirmeleri ile insana zarar veren kötü ruhlara dönüşmüş, zamanla kara iyeler demonik özellikler kazanmışlardır. Bu bağlamda, demonik varlıklar Türk mitolojik sistemi içinde değişime ve dönüşüme en az maruz kalmış en eski varlıklar olma özelliğine sahiplerdir. Demonolojik varlıklar, bazen değişime bazen yozlaşmaya uğramış olmasına rağmen her zaman Türk geleneğinde ve sanatında yer almıştır. Topkapı Sarayı Hazine kitaplığında muhafaza edilen ve Muhammed Mehmed Siyah Kalem'e atfedilen Fatih Albümünde yer alan minyatürler hem Orta Dünya'da yaşayan insanları hem de Yeraltı Dünyasının demonik varlıklarını resmetmiştir. Siyah Kalem yarı insan yarı hayvan özellikleri taşıyan demonları içki içerken, dans ederken, güreşirken çizmiştir. Günümüzde Siyah Kalem'in demonik varlıklarını neden resmettiğini bilemediğimiz gibi sanatçının kimliği hakkında da tam bilgiye sahip değiliz. Bundan dolayı, bu çalışmada, Siyah Kalem'in minyatürlerindeki demonik varlıkları inceleyerek sanatçının metafizik varlıkları nasıl görsel biçime dönüştürüldüğü görmek ve çözümlemek amaçlanmıştır. Bu doğrultu da Türk kozmogonisinin gelişimi ana hatlarıyla anlatılarak, Türklerin evren algısı hakkında bilgiler verilmesine çalışılmış; Alt Dünyanın varlıkları olan demonlar ve kötücül varlıkların Türk Sanatındaki yerine değinilmiştir. Şamanizm inancının sanatçının yaratıcılığını ne ölçüde biçimlendirdiği veya kısıtladığı sorusuna cevap aranmıştır. Muhammed Mehmet Siyah Kalem'in minyatürlerin içinde demonların sahnelendiği rulo resimlerdeki Şamanist unsurlar incelenmiştir.

Özet (Çeviri)

The cosmogony conceptions of societies express mythological and cosmological beliefs about the creation, order and functioning of the universe. The core cosmology of the Turks is dichotomy. According to the dichotomy, which is a binary system, the universe is composed of the sky and the earth, and these two elements are perceived as complementary elements, although they are opposite to each other. After the Turks adopted the shamanic belief system, the effects of shamanic mythology began to be seen in their worldview, cosmogony, and perception of deities. After the emergence of shamanism in Turkish societies, their perception of the universe changed from a dichotomy system to a ternary system, i.e. they envisioned the universe as three layers: the sky, the earth and the underworld. They believed that there were relationships between gods, spirits, demonic beings, and humans living in these layers. Demons, the hosts of the underworld, turned into evil spirits that harmed human beings when the benevolent guardians of the underworld were not respected and were angered, and over time, the black benevolent spirits acquired demonic characteristics. In this context, demonic beings are the oldest beings in the Turkish mythological system that has been subject to the least change and transformation. Demonological beings have always taken part in Turkish tradition and art, although they have sometimes undergone change and sometimes degeneration. The miniatures in the Fatih Album, which is preserved in the Treasury of Topkapı Palace and attributed to Muhammed Mehmed Siyah Kalem, depict both humans living in Middle Earth and demonic beings of the Underworld. Siyah Kalem depicted demons, half human and half animal, drinking, dancing and wrestling. Today, we do not know why Siyah Kalem illustrated demonic beings, nor do we have complete information about the artist's identity. Therefore, this study aims to analyze the demonic beings in Siyah Kalem's miniatures in order to see and analyze how the artist transformed metaphysical beings into visual form. In this context, the development of Turkish cosmogony is outlined, information about the Turkish perception of the universe is given, and the place of demons and malevolent beings, which are the beings of the Underworld, in Turkish Art is mentioned. An answer has been sought to the question to what extent the belief in Shamanism shapes or restricts the creativity of the artist. The Shamanist elements in Muhammad Mehmet Siyah Kalem's roll illustrations in which demons are depicted in miniatures are analyzed.

Benzer Tezler

  1. Türk destanlarında yeraltı dünyası (Sibirya sahası)

    Underworld in Turkish epics (Siberia field)

    YAPRAK PELİN ULUIŞIK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İBRAHİM DİLEK

  2. Anadolu Selçuklu mimarisindeki Şamanist figürler (1077-1308)

    Shamanist figures in Anatolian Seljuk architecture (1077-1308)

    SAFİYYE DAMGACIOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Sanat TarihiYozgat Bozok Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ABDULKADİR DÜNDAR

  3. Türk kültüründe at kavramı ve imgesine dayalı holografik canlandırma uygulaması

    Holografic animation application based on horse consept and image in Turkish culture

    ESRA TUNCALI

    Sanatta Yeterlik

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Güzel SanatlarHacettepe Üniversitesi

    Grafik Ana Sanat Dalı

    PROF. DR. N. ŞULE ATILGAN

  4. Günümüz Türk resminde şamanist göndermeler

    Shamanist references in contemporary Turkish painting

    UĞUR PEKCAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Güzel SanatlarTekirdağ Namık Kemal Üniversitesi

    Resim Ana Sanat Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA CEVAT ATALAY

  5. Çağdaş Türk resminde şamanist etkiler

    Shamanist influences on contemporary Turkish painting

    AHMET DALKIRAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Güzel SanatlarSelçuk Üniversitesi

    Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MELEK GÖKAY