İç Anadolu bölgesindeki Mevlevi mezar taşlarında görülen dekoratif sanatlar ve semboller
Symbols and decorative arts of sufi tombstones in Central Anatolian region
- Tez No: 87285
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. FEVZİ GÜNÜÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 410
Özet
ÖZET Araştırmanın konusu“İç Anadolu Bölgesi' ndeki Mevlevî Mezar Taşlarında Görülen Dekoratif Sanatlar ve Semboller”dir. Çalışmada Mevlevîlik tarikatının merkezi durumunda olan Konya Mevlevî Dergâhından, Mevlânâ Müzesi'ne nakil edilen mezar taşları ile Ankara, Afyon, Karaman, Kütahya, Eskişehir, Niğde illerinde Mevlevihane ve Müzelerde bulunan mevlevî mezar taşları incelemeye çalışılmıştır. Tez altı ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Konunun Tanımı, Amacı, Sınırları, Araştırma Yöntemi, Konu ile ilgili araştırma ve Yayınlar hakkında bilgiler verilmektedir. İkinci bölümde Hz. Mevlânâ'nın Hayatı, Mevlevîlik, Türklerde ve İslamda Mezar Geleneği, Mevlevîlilikte Mezar ve Mezar taşları ile ilgili bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde araştırma yapılan şehirlerin Mevlevihane ve Müzelerinde tesbit edilen mevlevî mezar taşlarının, hazırlanan gözlem fişlerine yer verilmiştir. Gözlem fişlerinde incelenen mezar taşlarının bütün özellikleri başlıklar altında verilmiş ve kitabeleri okunmuştur. Dördüncü bölüm Mevlevî Mezar Taşlarında Görülen Tipoloji ve Dekoratif Sanatlar Motifler ve Sembolizmin Değerlendirilmesi başlığı altında şu alt başlıklardan oluşmaktadır. Tipoloji, Dekoratif Sanatlar, Hatti Bezeme, Bitkisel Bezeme, Geometrik Bezeme, Nesneli Bezeme, Figürlü Bezemedir. Mevlevî Mezar taşlarının Sanat Tarihi disiplinleri içerisinde önemli bir yeri vardır. Mezar taşlarının tipolojisi, bezeme çeşitliliği ve kitabelerindeki bilgiler Sanat Tarihimize ve Kültür Tarihimize yenilikler kazandıracak niteliktedir. Mevlevî mezar taşları Anadolu Selçukluları devrinde sanduka-lahit biçiminde, Osmanlılar devrinde baş ve ayak taşlarından oluşan şahideli mezar taşları biçiminde formül bulmuştur. Mezar taşlarında Mevlevîliğin kendine has bazı dekoratif ve plastik özellikleri dikkati çeker. Erkek mezar taşlarının başlığında mevlevîliğin sembolü durumunda bulunan sikke çeşitleri ile kadın mezar taşlarının alınlığında rölyef şekildeki Mevlevî sikkesi, m U. YÜKSEKÖĞRETİM KURULU DOKÜMANTASYON MERKEZİMevlevi mezar taşlarını diğer mezar taşlarından ayıran en önemli fark olarak görülmektedir. Mezar taşlarının kitabelerinde belirtilen“Mevlevi, El Mevlevi, Tarikat-ı Mevlevîyyeden”gibi sıfatlar Mevlevi mezar taşlarını belirleyici ifadelerdir. Mezar taşlarında bitkisel motiflerde yaprak, selvi, hayat ağacı, üzüm, asma, nar, hurma, palmiye, gül, çiçek buketi, meyva çeşitleri geometrik motiflerde rozet, zencererek, mührü Süleyman, figürlü bezemede ejder, yılan, nesneli motiflerde meyva sepeti, vazo, çiçek, sikke ve arakiyye motifleri yaygındır. Kitabelerde sülüs ve ta'liyk yazı çeşidi kabartma ve kazıma tekniğinde yazılmış, bazen de yazı dekoratif amaçlı kullanılmıştır. Mezar taşlarının başlıklarında yer alan sikke çeşitleri ölenin tarikat içerisindeki hiyerarşik yerini göstermektedir. Destarsız dal sikkeler mevlevî dervişlerini, destarları sikkenin altından bir parmak boşluk bırakarak sarılmış sikkeler tarikat şeyhlerini, sikkenin altından başlayarak destarlanmış sikkeler ise Hz. Mevlânâ'nın soyundan gelmiş Çelebilerin mezarlarını ifade etmektedir. Kadın mezar taşlarında çiçeklerle taçlandırılmış bölümün altında kolye biçiminde rölyef olarak işlenen sikke formları ölen kadının Mevlevî olduğuna işaret etmektedir. Mezar taşlarında görülen sikkeler ve motiflerin ikonoğrafik anlamları geniş ölçüde dini, tasavvuf! düşünceyi yansıtmaktadır. Motifler tek tek ele alındığında sikkenin mevlevîliği, gülün Hz. Peygamberi, hurma, nar, üzümün cennet nimetlerini, lalenin arabça ebcet hesabı yazılışı ile Allah lafsının arabça yazılışındaki benzerlikten Allah'ı ifade ettiği söylenebilir. Mevlevî mezar taşlarında görülen tipoloji ile motifler, devrinde yapılan diğer mezar taşları çeşitleri ile üslup bakımından yer yer benzerlikler göstermektedir. Beşinci ve altıncı Bölümde araştırmanın toplu sonuçları değerlendirilmiştir. Mezar taşlan İç Anadolu Bölgesinde kendi içerisinde ayrıca da İstanbul'da Galata Mevlevihanesi ve Yeni Kapı Mevlevihanesinde ki mezar taşları ile karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonunda Bibliyografya, Tablolar, Çizimler ve Fotoğraflar bulunmaktadır. rv
Özet (Çeviri)
SUMMARY The researc topic is“Symbols and Decorative Arts of Sûfî Tombstones in Central Anatolian Region.”In This work, the tombstones, that are transported to the Museum of Mevlânâ from the Devrish Convent of Konya: the center of Sûfî order, are examined, The tombstones which are found in dervish convents' and museums' of other cities like Ankara, Afyon, Karaman, Kütühya, Eskişehir and Niğde are also studied. This thesis has five main parts. In the beginning; the nesessary information about the definition, aim and limits of the topic, research methods and former publications on this topic is given. In the second part; life of Mevlânâ, the Sûfî Order, tomb tradition in Islam, tombs and tombstones in Sûfî Order are presented. In the third part; observation vouchers that are prepared for Sûfî tombstones are given.These tombstones are found in dervish convents and museums of the cities where the research is made.The whole characteristic of the tombstones are explained under titles and inscriptions on these stones are read. In the fourth part, under the main title“Decorative Arts and Typlogy, in sûfî Tombstones”comes the subtitles: Typology, Decorative Arts, Calligraphic Ornamentation, Plant Ornamentation with objects and Figurative ornamentation. Sûfî tombstones have an important place in the discipline of History of Art.The typology, variety of ornamentation of these stones and information on their epitaphs are likely to bring innovations to history of our Art and culture. In Selçuk period of anatolia, Sûfî tombs were given the shope of sarcophagus and in Ottoman period there were Şâhideli tombs which consist a headstone and a footstone. Some decorative and plastic characteristics, that indicate the originality of sûfî order, can be seen on these tombstones. The head parts of tambstones that belongs to men, contain various kinds of coins which are known as the symbols of sûfî order. It seems that the most important difference between Sûfî and other tombstones, is the relief of sûfî coin which is seen on the fore part of the headstones of woman tombs. vExpressions like“Mevlevî, El-Mevlevî ör Tarîkat-ı Mevlevîyye'den”, that are found on the epitaphs of tombstones, are the defining properties of Sûfî tombstones. Plant motifs on these stones are consisted of leaves, cypress, tree of life, grape, vine, pomegranate, date, palm-tree, rose, bunch of flowers and various kinds of fruits. Geometric motifs on the tombstones are consisted of rosette zencerek and seal of Süleyman. In figurative oramentation, there are dragon and snake motifs; in ornamentation with objects, there are fruit basket, vase, flower, coin and arakiyye motifs. The writing of the epitaphs, in which relief and carving techmgues are used, is in form of sülüs and ta'liyk. This kind of writing was sometimes used with the aim of decoration. The branch coins without destar, symbolize the Sûfî dervishes; the coins of which the destar that are placed under a finger of space from the coin, symbolize the sheik of the religious order. The coins which are destarlanmış just under the coin show the tombs of Çelebies who come from the family of Mevlânâ. The coin forms under the flowered part of the women tombs, which are embroidered in relief form like a necklace, point out that the dead woman was a Sûfî. Iconographic meanings of the coins and motifs on tombstones,generally, reflect the religious and the mystic thoug. When the motifs are examined one by one, it can be said that; the coins symbolize the Sufi order; the rose symbolizes Hz. Muhammed; date, pomegranate and grape symbolizes the blessing of Heaven; and also from the similarity between the writing of God and tulip in Arabic larguage, it is said that the tulip symbolizes God. The typology and motifs of Sûfî tombstones, have also some similarities with the tombstones which were mode at the same period, from the point of style and variety. In the fifth part, all the results of the research are evalvated. Bibliograpy, Drawings, Pictures and Photographs are in the and of this work. VI
Benzer Tezler
- İç Anadolu bölgesindeki bazı illerde tüketime sunulan tavuk etlerinde arcobacter SPP varlığı
Presence of arcobacter SPP in chicken meats served for consumption in some provinces in The Central Anatolia region
YELDA ESER
Doktora
Türkçe
2022
Besin Hijyeni ve TeknolojisiSelçuk ÜniversitesiBesin Hijyeni ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF DOĞRUER
- İç Anadolu florit yataklarının izotop (sr-o-c-s) jeokimyası
Isotope geochemistry (sr-o-c-s) of central Anatolian fluorite deposits
PELİN COŞANAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Jeoloji MühendisliğiAnkara ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİM MUTLU
- İç Anadolu bölgesindeki Tetranychid akarların (Acari: Tetranychidae) DNA barkodlaması ve Tetranychus urticae popülasyonlarının bazı akarisitlere karşı direnç durumlarının belirlenmesi
DNA barcoding of Tetranychid mites (Acari: Tetranychidae) in Central Anatolia and determination of resistance status of Tetranychus urticae populations to some acaricides
EMRE İNAK
- İç anadolu bölgesindeki spor kurumlarında görev yapan personelin mantar yönetim algısının örgütsel bağlılığa etkisi
The effect of mushroom management perception on organizational loyalty of staff working in sports institutions in central anatolia region
VAHİT KÜÇÜKATÇEKEN
- İç Anadolu bölgesindeki bazı su ürünleri kooperatiflerinin yapısı ve av araçları ile balıkçı teknelerinin teknik özellikleri
The structure of some fisheries cooperatives in internal Anatolia region and technical properties of fishing gears and vessels
HASAN DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Balıkçılık TeknolojisiOrdu ÜniversitesiBalıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP SAMSUN