Buluş üzerindeki hak sahipliği
Ownership on invention
- Tez No: 905527
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYRETTİN ÇAĞLAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 313
Özet
Buluşun hukuk sistemlerince korunabilir hale gelmesi ile birlikte hangi buluşların korunacağı, buluşun kime ait olacağı, buluşu yapana hangi hakları bahşedeceği düzenlemelerin konusu olmuştur. Ülkemizde buluşa ilişkin temel düzenleme SMK'dir. Patentlenebilirlik şartları açısından buluş, yeni olmalı ve tekniğin bilinen durumuna dâhil olmamalı, buluş basamağını içermeli, sanayiye uygulanabilir olmalı, buluş olarak kabul edilmeyen veya patentlenemeyen konulara dâhil olmamalıdır. Ancak diğer şartları taşımakla beraber buluş basamağı içermeyen buluşlar da faydalı model ile korunabilirler. Buluş üzerindeki haklar, özel hukuka ilişkin konusu gayri maddi mal olan, ülkesel, belirli bir süreyle sınırlı ve soyut özelliktedirler. Buluş üzerinde maddi ve manevi haklar, buluşun meydana gelmesi ile birlikte buluşu meydana getirenin şahsında doğarlar. Buluşun yapay zekâ tarafından gerçekleştirilmesi halinde buluş üzerindeki hakların kime ait olacağı da tartışmalı konulardandır. Yapay zekâlara kişilik verilmesi hususu da bu açıdan tartışılmıştır. Yapay zekâlara elektronik kişilik tanınması önerilmiş olsa da henüz bu konuda bir kanunlaşma olmamıştır. Hukuk düzenlerince fikri mülkiyete konu olacak eser ya da buluşların insan tarafından ortaya çıkarılması gerekliliği devam ettirildiğinden yapay zekâlar tarafından ortaya çıkarılan buluşların da patentlenemeyeceği ileri sürülmektedir. Diğer taraftan yapay zekâlar hukuk düzenlerince eşya olarak kabul edilmektedir. Buluş ortaya çıkarılırken hangi yoğunlukta makine veya bilgisayarlardan yararlanabileceğine dair bir düzenleme olmadığından, yapay zekâyı kullanarak ortaya çıkarılan buluşlar, kullanıcısı tarafından, diğer şartları içermesi halinde, patentlenebilir. Buluş bir çalışan tarafından, iş ilişkisi dâhilinde, iş görme borcundan kaynaklanan işlemler sırasında ya da büyük ölçüde işletmenin deneyim ve çalışmalarına dayanarak ortaya çıkmışsa hizmet buluşudur. Bunun dışındakiler serbest buluştur. Çalışan hizmet buluşunu işverene bildirmekle yükümlüdür. İşveren hizmet buluşu için tam veya kısmi hak talep edebileceği gibi hak talep de etmeyebilir. Tam hak talebi halinde buluş üzerindeki maddi haklar işverene geçecektir. Çalışanın ise teşvik ödülü ve makul bedel alma hakkı doğar. Tam hak talebinde, çalışanın izni, buluşun ticari sır olarak saklanmak istenmesi durumları hariç patent başvurusu yapmak zorunludur. Aksi halde buluş serbest hale gelir. Kısmi hak talebi halinde ise işveren sınırlı kullanma hakkını kazanmakla beraber buluş serbest hale gelir. Her durumda buluşu yapanın adının belirtilmesine ilişkin manevi hak çalışanda kalır. Serbest buluşlar da işverene bildirilmelidir. Yükseköğretim kurumlarında öğretim elemanlarının, öğrencilerin ve stajyerlerin meydana getirdikleri buluşlar üzerinde yükseköğretim kurumu hak talebinde bulunabilir. Bu buluşlara özel hükümler dışında, çalışan buluşlarına ilişkin hükümler uygulanır. Yükseköğretim kurumu hak talebinde bulunursa buluştan elde edilen gelir, en az üçte biri buluşu yapana verilecek şekilde paylaşılacaktır. Karşılıklı Ar-Ge sözleşmeleri, kamu destekli proje değildir. Kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar üzerinde buluşu meydana getiren hak talebinde bulunabilir. Bu durumda destek veren kamu kurumunun kendi ihtiyaçları için buluşu kullanım hakkı doğar. Patent başvurusuna konu buluşun millî güvenlik açısından önem taşıdığı kanısına varılırsa, Milli Savunma Bakanlığı'na görüş sorulmakta, Bakanlığın cevabına göre gizlilik kararı verilebilmektedir. Bu engelleme karşılığında devlet tazminat ödemekle yükümlü olacaktır. Milli güvenliğe ilişkin sanayi ürünlerinin ne olduğu, 5201 sayılı Kanun kapsamında yayınlanan kontrole tabi malzeme listesi esas alınarak belirlenebilir. Ayrıca 5202 sayılı Kanun kapsamındaki gizlilik gereklerine de uyulmalıdır.
Özet (Çeviri)
With the invention becoming protectable by legal systems, which inventions will be protected, who will own the invention, and what rights will be granted to the inventor have become the subject of regulations. The main regulation regarding invention in our country is the SMK. In respect of patentability, the invention must be new and not included in the known state of the art, must include an inventive step, must be industrially applicable, and must not include matters that are not accepted as inventions or cannot be patented. However, inventions that do not involve any inventive steps, although they meet other conditions, can also be protected with a utility model. Rights on inventions that the subject matter of private law are intangible property, territorial, limited to a certain period of time and abstract in nature. Material and moral rights over the invention arise in the person of the inventor as soon as the invention occurs. If the invention is made by artificial intelligence, who will own the rights to the invention is also a controversial issue. Today, there are deep learning artificial intelligences that can make inventions. Although it has been suggested to grant electronic personality to artificial intelligence, there has been no legislation on this issue yet. Since legal systems continue to require that works or inventions subject to intellectual property be created by humans, it is claimed that inventions created by artificial intelligence cannot be patented. On the other hand, artificial intelligence is accepted as goods by legal systems. Since there is no regulation regarding the intensity of machines or computers that can be used when creating inventions, inventions created using artificial intelligence can be patented by the user, provided that they meet other conditions. The higher education institution may claim rights on the inventions created by faculty members, students and interns in higher education institutions. Except for the provisions specific to these inventions, the provisions regarding employee inventions apply. If the higher education institution makes a claim, the inventor is not entitled to incentive awards and reasonable compensation, but the income obtained from the invention will be shared so that at least one third is given to the inventor. Mutual R&D contracts are not publicly supported projects. The inventor may claim rights on inventions that emerge in publicly supported projects. In this case, the supporting public institution has the right to use the invention for its own needs.If it is concluded that the invention subject to the patent application is important for national security, the Ministry of National Defense is asked for its opinion and a confidentiality decision can be made according to the Ministry's response. The state will be obliged to pay compensation for this obstruction. Industrial products related to national security can be determined based on the list of controlled materials published within the scope of Law No. 5201. Additionally, confidentiality requirements under Law No. 5202 must also be observed.
Benzer Tezler
- Yükseköğretim kurumları işbirliğinde meydana getirilen buluşlarda yapılan sözleşmeler ve hak sahipliği olgusu
Inventions créées dans des contrats avecla coopération d'établissementsd'enseignement supérieur et le fait de lapropriété des inventions
ÖMER FARUK ŞENGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
HukukGalatasaray ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FÜLÜRYA YUSUFOĞLU BİLGİN
- Araştırma ve geliştirme (AR-GE) sözleşmeleri
Research and development Contracts
FARUK DIVARCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Bilim ve TeknolojiTürk-Alman ÜniversitesiHukuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT SERDAR ÇEKİN
- Çalışanların eserleri ve buluşları üzerindeki fikri mülkiyet hakları
Intellectual property rights on the works and inventions of the employee
AYŞE ADIGÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
HukukKaradeniz Teknik ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. RECEP NARTER
- Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlarda hak sahipliği
Ownership of inventions made in higher education institutions
GÜLCAN AFŞİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Hukukİstanbul Medeniyet ÜniversitesiHukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZGÜR ARIKAN
- Paket yazılım lisans sözleşmeleri
Package software license agreements
KAAN HATİPOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
HukukGalatasaray ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN MURAT DEVELİOĞLU