Klasik Dönem Osmanlı anıt mimarisinde kullanılan strüktürel demir elemanların malzeme özelliklerinin ve konumlarının tespiti üzerine bir araştırma
A research on determination of material properties and locations of structural iron elements used in Classical Period Ottoman monument architecture
- Tez No: 910993
- Danışmanlar: PROF. DR. CAN ŞAKİR BİNAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rölöve-Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
Klasik Dönem (15. yy - 17. yy) Osmanlı mimarisi dönemin yapım ve yapı malzemesi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler neticesinde anıtsal boyutlara ulaşmıştır. Bu dönemde mimarinin anıtsal boyutlara ulaşmasında strüktürel demir elemanların kullanımı büyük rol oynamıştır. Strüktürel demir elemanların yapıya etkiyen çekme kuvvetlerine karşı yüksek dayanım sağladığı bilinmektedir (Calderini & Lagomarsino, 2015; Demir, 2012; Çelik, Tanrıverdi, Ural, & Fırat, 2021). Ancak bu demir elemanlar çoğu zaman yapı bünyesinde gömülü olduklarından konum ve durumlarının tespiti zor olmakta ve bu nedenle koruma çalışmalarında genellikle göz ardı edilmektedir. Bu çalışma Klasik Dönem Osmanlı anıt mimarisinde kullanılan strüktürel dövme demir elemanların bilinmezliklerine cevap arayarak koruma çalışmalarına katkı sunmayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında strüktürel dövme demir elemanlarının malzeme özellikleri Klasik Dönem Osmanlı anıt mimarisinden alınan demir numuneler üzerinde yapılan laboratuvar testleri ile belirlenmiştir. Ayrıca demir elemanların yapı içerisindeki konum ve mevcut durumları, radar, manyetik indüksiyon, radyografi, ultrasonik dalga hızı, ultrasonik tomografi, termografi, darbe yansıma, videoskop, XRF ve phased array tahribatsız muayene yöntemleri kullanılarak, öncelikle deney düzeneğinde, ardından tarihi yapılar üzerinde tespit edilmeye çalışılmıştır. Laboratuvar ve saha çalışmaları Sultan Ahmet Camii, Selimiye Camii, Süleymaniye Darüşşifası, Hekimoğlu Ali Paşa Camii, Karadeniz Medresesi, Rüstem Paşa Camii, Valide Sultan Camii, Beyazıd Medresesi ve Uzun Kemer yapıları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Laboratuvar çalışmaları ile tarihi yapılarda kullanılan demir elemanların benzer koşullar altında üretildiği ve karbon çeliği olduğu belirlenmiştir. Tahribatsız muayene yöntemleri kullanılarak demir elemanların yapı içerisindeki konum ve mevcut durumlarının tespitinin mümkün olduğu, ancak doğru ve güvenilir sonuçlara ulaşabilmek için genellikle birkaç yöntemin bir arada kullanılması gerektiği sonucuna varılmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen veriler ile günümüzde bilinmezlikleri nedeniyle yapının koruma çalışmalarına konu edilmeyen demir elemanların daha bilinir hale gelmesine katkı sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The Classical Period of Ottoman architecture (15th-17th centuries) reached monumental scales due to advancements in construction techniques and building material technologies. The use of structural iron elements played a significant role in achieving these monumental dimensions, as these elements are known to provide high tensile strength to counteract the forces acting on the structure. However, these iron elements are often embedded within the structure, making it challenging to determine their position and condition, which results in them frequently being overlooked in conservation efforts. This study aims to contribute to conservation practices by addressing the unknown aspects of structural wrought iron elements used in Classical Ottoman monumental architecture. The material properties of these structural wrought iron elements were determined through laboratory tests conducted on iron samples taken from Classical Ottoman monuments. Additionally, non-destructive testing (NDT) methods were employed to identify the location and current condition of these iron elements, initially in a controlled experimental setup and subsequently on historical structures. Laboratory and field studies were conducted on the Sultan Ahmed Mosque, Selimiye Mosque, Süleymaniye Hospital, Hekimoğlu Ali Paşa Mosque, Karadeniz Madrasa, Rüstem Paşa Mosque, Valide Sultan Mosque, Beyazıt Madrasa, and the Uzun Aqueduct. The laboratory analyses revealed that the iron elements used in these historic structures were produced under similar conditions and were made of carbon steel. The study concluded that it is possible to determine the location and condition of these iron elements within the structures using non-destructive testing methods. However, to achieve accurate and reliable results, it is generally necessary to use multiple methods in combination. The data obtained from this research contribute to increasing the understanding of iron elements, which are often excluded from preservation projects due to their obscured nature, thus supporting more effective conservation of these structural components in Ottoman monumental architecture.
Benzer Tezler
- Tanzimat'tan Cumhuriyet'e İstanbul'da Latin Katolik yapıları
Latin Catholic buildings in Istanbul (From Tanzimat to Republican era)
SEZİM SEZER SEVİNÇ
Doktora
Türkçe
1997
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA GERMANER
- Eminönü Yeni Caminin restorasyon sürecinde yapının özgün malzeme tespiti ve yeni malzeme kullanım önerileri
The determination of the original material in the restoration process of Eminonu Yeni Cami (New mosque) and suggestion of using the new materials
ZELİHA BÜŞRA ERYİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL GÜRDAL
- Bursa minarelerinin geçirdiği onarımların malzeme ve yapım tekniği açısından incelenmesi
Investigation of the repairs of Bursa minarets in terms of materials and construction techniques
FATMA UĞUR KUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER DABANLI
- Büyükkarıştıran köprüsü restorasyon önerisi
Buyukkaristiran bridge restoration proposal
BURCU FUNDA AYBERKİN
- Anıt eserlerin dönem özelliklerinin aktarılması bağlamında dijital restitüsyon önerisi: Süleymaniye Camisi ana kubbe örneği
Digital restitution proposal in the context of transferring the period characteristics of monumental works: Süleymaniye Mosque main dome example
AYŞEGÜL AÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ONUR ŞİMŞEK