Geri Dön

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama organı tarafından bütçe hakkının kullanımının etkinliği

In the Presidential government system effectiveness of the use of the budget right by the legislative department

  1. Tez No: 913760
  2. Yazar: İLHAN YAMAN
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYDAR LÜTFÜ EJDER
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Maliye, Finance
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Maliye Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Maliye Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 233

Özet

Yürütme organı tarafından gerçekleştirilecek olan kamu harcamaları ile kişilerden tahsil edilecek olan vergi ve benzeri kamu gelirlerinin yasama erkinin onayı doğrultusunda yapılması durumu genel anlamda bütçe hakkı olarak ifade edilmektedir. Bu bağlamda bütçenin onaylanması, bütçe uygulama sonuçlarının izlenmesi ve denetlenmesi şeklinde unsurları içeren bütçe hakkı parlamentolar tarafından kullanılması gereken bir hak niteliği ihtiva etmektedir. Ancak bu hakkın yasama erkleri tarafından etkin bir şekilde kullanılması ülkelerin siyasi, ekonomik, hukuki, sosyal ve kültürel özellikleri gibi birçok unsura bağlı olarak değişim gösterebilmektedir. Dolayısıyla aynı hükümet sistemlerini kullanan kimi ülkelerde bütçe hakkının kullanımının etkinliği birbirlerine göre farklı düzeylerde gerçekleşebilmektedir. Türkiye'de yaklaşık bir asır boyunca hükümet sistemi olarak parlamenter hükümet sistemi uygulanmıştır. Söz konusu hükümet sisteminin; yapısında Cumhurbaşkanı ve Başbakan olmak üzere güçlü iki siyasi unsurun bulunmasından ötürü çift başlı bir mekanizma ihtiva etmesi, Türkiye'nin yakın tarihinde de sık sık şahit olunduğu üzere koalisyon hükümetlerine sebep olması ve bu kapsamda istikrarsız bir yönetim sistemi ile karşı karşıya kalınması gibi bazı olumsuz özelliklerinin bulunması parlamenter sistemi zamanla tartışılır hale getirmiştir. 2000'li yılların başından itibaren parlamenter sistem üzerine yapılan tartışmalar hız kazanmış ve nihayetinde 2017 yılına gelindiğinde hükümet sistemi değişikliğine ilişkin karar alınmıştır. Bu bağlamda 16 Nisan 2017 tarihinde gerçekleştirilen halk oylamasında bazı kesimlerce“Türk tipi başkanlık sistemi”olarak da nitelendirilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmiş ve sistem 24 Haziran 2018 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimler sonrasında fiili olarak yürürlüğe girmiştir. Bu çalışma ile bazı etkenlerin parlamenter sistemle de mukayese edilmesi suretiyle Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama organı tarafından bütçe hakkının kullanımının etkinliğinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda bütçe hakkının tarihsel gelişimi ve Türkiye'nin de içinde yer aldığı bazı ülkelerin bütçe süreçleri incelenerek Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde parlamentonun bütçe hakkının etkin kullanımı açısından olumlu ya da olumsuz etkisi bulunduğu düşünülen etkenler değerlendirilmiştir. Yapılan analizlerin nihayetinde, yeni hükümet sisteminde yasama organı tarafından bütçe hakkının kullanımının etkinliğini artıracağı düşünülen iyileştirme önerilerine yer verilmiştir.

Özet (Çeviri)

The situation of making public expenditures to be made by the executive body and taxes and similar public revenues to be collected from individuals in accordance with the approval of the legislative power is generally expressed as the budget right. In this context, the budget right, which includes elements such as approval of the budget, monitoring and auditing the results of budget implementation, is a right that must be used by parliaments. However, the effective use of this right by the legislative powers may vary depending on many factors such as the political, economic, legal, social and cultural characteristics of the countries. Therefore, in some countries that use the same government systems, the effectiveness of the use of budget rights may be realized at different levels compared to each other. The parliamentary government system has been implemented as a government system in Türkiye for about a century. The fact that the government system in question has a dual-headed mechanism due to the presence of two powerful political elements, the President and the Prime Minister, that it has caused coalition governments as has been witnessed frequently in Turkey's recent history, and that it has some negative characteristics such as being faced with an unstable administrative system in this context, have made the parliamentary system debatable over time. Since the beginning of the 2000s, discussions on the parliamentary system have gained momentum and finally, a decision was made to change the government system in 2017. In this context, the presidential government system, which is also described as the Turkish-style presidential system by some, was adopted in the referendum held on April 16, 2017 and the system came into effect after the general elections held on June 24, 2018. This study aims to analyze the effectiveness of the use of budget rights by the legislature in the presidential government system by comparing some factors with the parliamentary system. In this context, the historical development of the budget right and the budget processes of some countries, including Türkiye, were examined and the factors that are thought to have positive or negative effects on the effective use of the budget right of the parliament in the presidential government system were evaluated. At the end of the analyses, suggestions for improvement that are thought to increase the effectiveness of the use of budget rights by the legislature in the new government system were included.

Benzer Tezler

  1. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde bütçe hakkı: Türkiye'deki uygulamalar bakımından bir değerlendirme

    The power of the purse in the Presidential Government System: An assessment in Turkey implementations

    EMİNE ÇALIŞKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Kamu Yönetimiİzmir Katip Çelebi Üniversitesi

    Maliye ve Mali Yönetim Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ELİF AYŞE ŞAHİN İPEK

  2. Meclisin bütçe hakkının Türkiye Cumhuriyeti Anayasası perspektifinde genel bir değerlendirmesi

    An overall review of Parliament's budget right in perspective of the Constitution of the Republic of Turkey

    MERT ANIL KAYMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Hukukİstanbul Aydın Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET YAŞAR SEVÜK

  3. Hükümet sistemleri ve yüksek denetim: Sayıştay'ın konumu üzerine bir inceleme

    Government systems and supreme audit: An examination of supreme audit institutions with special reference to Turkish Court of Accounts

    KADİR YÜCEL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    HukukAnkara Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BARIŞ ÖVGÜN

  4. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde yasama ve yürütme ilişkileri

    The relationship of legislative and executive branches in the Turkish Presidential Regime

    ZEHRA ÇÖMLEKÇİOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    HukukDokuz Eylül Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SERDAR NARİN

  5. Kuvvetler ayrılığı bağlamında parlamenter sistem ve Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin karşılaştırmalı analizi

    Comparative analysis of the parliamentary system and the Presidency government system in the contex of separation of powers

    AYKUT İNCE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Kamu YönetimiArdahan Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ KUTAY ÜSTÜN