Türk-İslâm adâlet mekanizması ve ilk Müslüman Türk devletlerinde adliye teşkilatı
Turko-Islamic justice mechanism and judicial organization in the first Muslim Turkish states
- Tez No: 913983
- Danışmanlar: PROF. DR. AYDIN USTA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Türkler, Kadim Gelenekler, Töre ve İslâm Hukuku, Adliye Teşkilatı, Turks, Ancient Traditions, Töre and Islamic Law, Judiciary Organization
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 137
Özet
Âdem ve Havva'dan beri insanlık kurallar ve düzenin var olduğu bir nizam içinde yaşamaya başlamıştır. İnsanoğlu yalnızca güdü ve çevresel faktörlerin etkisi altında kalmamış aynı zamanda bilinç, akıl yürütme, sosyal yapılar ve kültürel etmenler tarafından şekillendirilmiştir. Söz konusu süreç insanın hem bireysel hem de toplumsal olarak daha karmaşık bir varlık haline gelmesine neden olmuştur. Toplumlar adâlet, ahlâk ve düzen gibi kavramlar etrafında şekillenen kuralları benimseyerek insan davranışlarını yönlendirmiş ve bir düzen oluşturmuştur. Mezkûr noktada Türkler kendi varlığını kadim gelenekleri, töreleri ve inanç sistemleri etrafında inşa etmişlerdir. Onlar adâlet, birlik ve düzen anlayışını, sosyal ve kültürel yapılarla pekiştirerek güçlü devletler kurmuşlardır. Töre, onların toplumsal düzenini sağlayan temel kurallar bütünü olarak hem bireylerin hem de devletin davranışlarını yönlendirmiştir. Bahse konu olan düzen yalnızca yönetici sınıfı değil tüm toplumu kapsayarak, adâletin ve toplumsal düzenin sağlanmasında önemli bir rol oynamıştır. Türkler, tarih boyunca bu ilkeler doğrultusunda hareket etmiş ve devlet nizamını kurarken hem içsel hem de dışsal etkenlerle başa çıkma kabiliyeti geliştirmiştir. Türkler, İslâm ile tanışarak kendi varlık anlayışlarını ve iktidar kavrayışlarını onun değerleriyle bütünleştirmiştir. Onlar İslâm'ı kabul ettikten sonra kozmik düzen anlayışlarını İslâm'ın tevhid inancıyla (Allah'ın birliği) birleştirerek iktidarı, Allah'ın iradesine dayanan bir yönetim anlayışı çerçevesinde yeniden tanımlamışlardır. Mezkûr süreç Türk devletlerinde hem dünyevî hem de manevî iktidarın bir arada yer aldığı adâlet, ahlak ve töreye dayalı bir düzenin inşasına yol açmıştır. İlk Müslüman Türk devletlerinde adliye teşkilatı, Sâmânîler, Karahanlılar ve Gazneliler döneminde önemli bir yapı taşı olarak ortaya çıkmıştır. Söz konusu devletlerde adâletin tesisi, sadece bireysel hakların korunması değil toplumsal düzenin sürdürülebilirliği için de merkezî bir öneme sahip olmuştur. Eski Türklerin töre anlayışı, İslâm hukukunun evrensel ilkeleri ile bütünleşerek güçlü bir adliye sistemi oluşturmuş, bu da Müslüman Türk devletlerinin uzun süre ayakta kalmasına katkı sağlamıştır.
Özet (Çeviri)
Since the time of Adam and Eve humanity has existed within an order where rules and regulations are paramount. Humans have been shaped not only by instincts and environmental factors but also by consciousness, reasoning, social structures, and cultural influences. This evolution has led to humans becoming more complex beings both individually and socially. Societies have embraced rules centered around concepts like justice, morality, and order, directing human behavior and establishing a sense of order. In this regard, Turks have built their existence around ancient traditions, customs, and belief systems. They have established strong states by reinforcing their understanding of justice, unity, and order through social and cultural structures.“Töre,”the fundamental code of conduct that underpins the social order of the Turks, guided the behavior of both individuals and the state. This system encompassed not only the ruling class but the entire society, playing a significant role in ensuring justice and social order. Throughout history the Turks acted in accordance with these principles, creating a state order capable of coping with both internal and external challenges. After encountering Islam, Turks integrated their concept of existence and governance with its values. Upon embracing Islam, they merged their understanding of the cosmic order with the Islamic concept of monotheism (the unity of Allah), redefining governance within the framework of a divine authority vested in God's will. This integration led to the construction of a social order in Turkish states that encompassed both worldly and spiritual authority, rooted in justice, morality, and töre. The judiciary organization in the first Muslim Turkish states, such as the Samanids, Karakhanids, and Ghaznavids, emerged as an essential institution. In these states, the establishment of justice was central not only to the protection of individual rights but also to the sustainability of social order. The ancient Turkish concept of töre combined with the universal principles of Islamic law to form a robust judicial system, which contributed to the longevity of Muslim Turkish states.
Benzer Tezler
- Ahmed Cevdet Paşa'nın hayatı, devlet adamlığı ve yönetimle ilgili görüşleri
Başlık çevirisi yok
MAHMUT AKPINAR
- Türkiye'de İslam ve Anarşizm: İhsan Eliaçık ve takipçileri
Islam and Anarchism in Turkey: İhsan Eliaçık and his followers
SEMİH SAĞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAFİZE ŞULE ALBAYRAK
- Demokratik sistemde baskı grupları (Türkiye örneği)
Oppression groups in democratic system
HALİL GÖZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiSosyoloji ve Antropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜMNİ SEZEN
- Geçmişten günümüze Türklerde destan ve devlet ilişkisi üzerine bir inceleme
An inquiry into the relationship between epics and the state in Turkish political thought from past to present
DİLAY NAKIŞ
Doktora
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Mimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SHURUBU KAYHAN
PROF. DR. NECATİ DEMİR