Moğollarda payza ve kullanım alanları(xııı.-xıv. yüzyıllar)
Payza in Mongolia and its applications(xiii.-xiv. centuries)
- Tez No: 918341
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DERYA COŞKUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Moğol, Payza, Künye, Posta Teşkilatı, Çin, Mongol, Paiza, Postal Service, China, Imprint
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erzurum Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 92
Özet
Cengiz Han önderliğinde muktedir bir askeri birliğe kavuşarak gerek siyasi gerekse idari açıdan teşkilatlanan Moğollar, yayılmacı politikalarının bir gereği olarak haberleşme uygulamalarına bir hayli önem vermişlerdir. Haberleşmeyi sağlamak adına başlangıçta tüccarları, elçileri ve casusları kullanan Moğollar, zaman içerisinde elde etmiş oldukları tecrübeleri ile söz konusu haberleşme ağını geliştirebilmiş bu konuda yetkinlik kazanmışlardır. Öyle ki izlerine Bozkır'ın geçmişinde rastlanılan ve hâlihazırda kendileri tarafından da kullanılagelen“Yam1 ”adını verdikleri istihbarat ağı sayesinde haber alışverişine ivme kazandırmış, bu sistemi ele geçirdikleri her yörede hâkim kılmışlardır. Haberleşmenin yanı sıra bilgi alışverişinin de temele alındığı bu sistemde özellikle elçilere büyük bir görev yüklenmiş, devlet adına oldukça mühim görünen birtakım haber ve havadislerin aktarımında kendileri görevlendirilmiştir. Bu noktada seyahatlerini güvence altına almak ve kim olduklarını yazılı bir şekilde belirtmek adına“Payza”isimli bir çeşit künye yaptırılarak kendilerine verilmiş, güvenli bir seyahat gerçekleştirmelerine olanak tanınmıştır. Payzalar, haberleşme amacının yanı sıra resmi işlerin hızlı bir şekilde yürütülebilmesinin yanı sıra olağanüstü hal durumlarında da kullanılabilmiştir. Resmi amaçlı kullanılan payzalar, kişinin statüsü göz önünde bulundurularak takdim edilmiş farklı şekil ve büyüklükteki bu payzaların imalatında ağırlıklı olarak altın ve gümüş gibi madenler kullanılmıştır. Olağanüstü hal durumlarında ise bakırdan imal edilmiş payzalar devriye gezen bekçilere verilerek güvenliği sağlamaları emredilmiştir. Bu bağlamda tezin amacı; izin belgesi niteliğindeki payza kelimesi ve kullanım amaç ve alanları üzerinde yoğunlaşmaktır. Temel olarak dönemin ana kaynakları başta olmak üzere araştırma eser ve makalelerden faydalanılmış, kelimenin etimolojisi, payza verilen kişiler ve statüler, payza kullanan kişilerin sahip oldukları ayrıcalıklarla Cengiz Han ve Cengiz Han'ın oğulları dönemindeki kullanımları ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
Under the leadership of Genghis Khan, the Mongols achieved a powerful military organization and established political and administrative systems. As part of their expansionist policies, they emphasized communication practices. Initially relying on merchants, envoys, and spies for communication, the Mongols gradually developed their communication network based on their accumulated experience, gaining considerable expertise in this field. Notably, they enhanced communication efficiency through an intelligence network called the“Yam,”which had historical roots on the Steppe and was actively utilized by the Mongols. They implemented this system in every region they conquered, ensuring its dominance. This system was not only crucial for communication but also for the exchange of information. Envoys, in particular, were entrusted with the vital task of transmitting important state-related news and information. To secure their travels and provide written identification, envoys were issued a“Paiza”badge, which enabled them to travel safely. The paizas served not only for communication purposes but also for the swift execution of official matters and even in emergencies. These official badges were crafted in various shapes and sizes, tailored to the status of the individual, and were predominantly made of precious metals like gold and silver. During emergencies, paizas made of copper were distributed to patrolling guards to ensure security. This study focuses on the term paiza as a travel permit, its purposes, and areas of use. Primary sources from the period, as well as research works and articles, have been utilized to examine the etymology of the term, the individuals who were granted paizas and their statuses, the privileges enjoyed by those who used paizas, and their usage during the reign of Genghis Khan and his sons.
Benzer Tezler
- Forecasting for bioethanol production in Turkey
Türkiye'de biyoetanol üretimi için öngörü
EZGİ BAYRAKDAR ATEŞ
Doktora
İngilizce
2017
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiEnerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı
PROF. FİLİZ KARAOSMANOĞLU
- An alternative fuel assessment model for ships and experiments on the effect of methanol on diesel engines
Gemiler için bir alternatif yakıt değerlendirme modeli ve metanolün dizel motorlarda etkileri üzerine deneysel çalışma
BURAK ZİNCİR
Doktora
İngilizce
2019
Denizcilikİstanbul Teknik ÜniversitesiDeniz Ulaştırma Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ DENİZ
- Data-driven condition monitoring and fault diagnosis of VFD-FED induction motors
Değişken frekanslı sürücü ile beslenen asenkron motorlarda veri odaklı durum izleme ve arıza tanılama
ALPER SENEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Elektrik ve Elektronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENİZ ERTUĞRUL
- Gaz Türbinlerinde Amonyak Yakıtının Performans Parametrelerine Etkilerinin İncelenmesi
Investigation of Effects of Ammonia Fuel On Performance of Gas Turbines
ALPER ÇİFTÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
EnerjiYıldız Teknik ÜniversitesiGemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN KAYHAN KAYADELEN