أبهى القلائد لأحمد فائز للبرزنجي'دراسة وتحقيق
Ahmed Faiz El-Berzenci'nin Ebha'l-Kalaid isimli eserinin tahkik ve incelenmesi
- Tez No: 919597
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYHAN IŞIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Arapça
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 625
Özet
Kelam ilmi, İslam dininin inanç ilkelerini naslardan hareketle ortaya koyan, akli ve nakli yöntemlerle bu ilkeleri temellendirip destekleyen, İslam inanç sisteminin korunması ve gelecek nesillere aktarılmasında etkin roller üstlenen bir ilim dalıdır. Osmanlı Devleti'nde bu sahada eser yazan âlimlerden birisi de 1842 yılında Irak'ın Süleymaniye bölgesinde doğmuş olan Seyyid Ahmed Fâiz el-Berzencî (ö.1918)'dir. Berzencî, Osmanlı devlet yönetiminde önemli görevler üstlenmiş, eserler yazmış ve çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Anne ve baba tarafından nesebi, Hz. Peygamber'e dayandığından seyyid olarak kabul edilir. Aynı zamanda Osmanlı devlet idaresinde önemli vazifeler üstlenmiş“Berzencî ailesine”ne mensuptur. Ahmed Faiz el-Berzencî, Osmanlı Devleti'nde başta müderrislik ve kadılık olmak üzere önemli görevlerde bulunmuş, eğitim ve öğretim faaliyetlerinde etkili olmuş, çok sayıda eser kaleme almıştır. Türkçe'nin yanında Arapça, Farsça ve Fransızca gibi dillere de hâkimdir. Bu çalışmada, ömrünün ilk yıllarında Irak Süleymaniye'de, daha sonra Osmanlı Devleti'nin değişik vilayetlerinde görev yapan Ahmed Fâiz el-Berzencî'nin“Ebha'l-Kalâid fi Talhîs Enfesil'l-Fevâid”adlı yazma haldeki kelam eseri tahkik edilmiştir. Eserde, genel olarak“tevhid, nübüvvet ve meâd”gibi temel kelamî konular işlenmiş olmakla birlikte dönemin padişahı Sultan II. Abdülhamid Han'a övgü, namaz, sıla-i rahim ve tevbe gibi konulara da yer verilmiştir. Çalışmamızın konusu, Ahmed Fâiz el-Berzencî'nin (D. 1258/1842-Ö.1336/1918) Ebha'l-Kalâid fi Talhîs Enfesil'l-Fevâid adlı eserinin tahkiki ve incelenmesidir. Kelam ilmiyle ilgili olan bu eserde Ahmed Fâiz el-Berzencî, eserini üç bölüme ayırmıştır. Birinci bölümde ilahiyat konularını yirmi yedi başlıkta incelemiştir. Taklid ve marifetullah konuları ile başlanmış, zâtın hükümleri, tenzih, sıfat, tevhit gibi konular işlenmiş hidayet ve dalalet meseleleri ile bu bölüm sona ermiştir. İkinci bölümde ise on başlıkta Sem'iyyat konuları işlenmiş, kabir azabı ve imanın şubeleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Üçüncü bölüm ise peygamberlerin gönderilişi ile başlamış, bölümde yirmi iki başlıkta nübüvvet ve imamet konuları ele alınmıştır Eserde, kelam ilminde nadiren ele alınan tevbe, tevekkül ve tasavvuf gibi konularına da yer verilmiştir. Ayrıca eserin son bölümünde hicri ve miladi yıl farkları, ay ve güneş yıllarının mukayesesi gibi konular da işlenmiştir. Tahkik Çalışmasının Metodu: Çalışmamızda, yazma eserin tahkikinde iki nüshadan istifade edilmiştir. İlk olarak eserin yazarı ve eserin yazıldığı dönem tespit edilerek detaylı açıklamalarda bulunulmuştur. Ardından eser tanıtılıp eserin yazara nispetinin doğruluğu ispatlanmıştır. Eserin metodolojisi belirtilerek içerik analizi yapılmıştır. A Nüshası: müellif nüshası olup Mısır, İskenderiye'deki Daru'l-Kütüb Kütüphanesi'nde kayıtlıdır. Çalışmamızda bu nüshanın dijitali kullanılmıştır. B Nüshası: İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi'nde kayıtlı olan taş baskı nüshadır. Çalışmamızda ulaşılan temel sonuçlar şunlardır: Öncelikle mukaddime ve elli dokuz ana başlıktan oluşan Ebha'l-Kalâid fi Talhîs Enfesil'l-Fevâid adlı eser Ahmed Fâiz el-Berzencî'ye aittir. Müellif, kendi mezhebi olan itikatta Eş'ariliği ve fıkıhta Şafiiliği öne çıkarmakla birlikte diğer mezheplerin görüşlerini aktarırken oldukça objektif davranmış, onların görüşlerini eleştirirken de mutedil bir dil kullanmıştır. Yine müellif, eserinde çok detaya girmeden temel kelamî meseleleri kısa ve öz bir şekilde izah etmiş, ehl-i sünnetin dışındaki görüşleri aktarırken de ayrıntıya girmemiştir. Bazen mantıksal ve felsefi izahlarla konuyu anlatmaya çalışmıştır. Nüshalar arasında az da olsa farklılıklar vardır. A nüshasında elli dokuz temel konu yer alırken, B nüshasında elli yedinci ve elli dokuzuncu konular bulunmamaktadır.
Özet (Çeviri)
Theology is the science that reveals the origins of Islamic belief based on texts, and supports and establishes these origins with transmitted and rational evidence. It plays an effective role in preserving Islamic belief and transmitting it across generations. Among the prominent scholars who wrote in this field is Sayyid Ahmad Fayez al – Barzanji, who was born in 1258 AH/1842 AD in the Sulaymaniyah region of Iraq. He belongs to a distinguished family with prophetic roots, which held important positions in the administration of the Ottoman Empire. Al – Barzanji worked in the Sulaymaniyah region of Iraq in the early years of his life, and held important positions in the administration of the Ottoman Empire in various states of its empire. In addition to being a professor and judge, he was influential in educational and teaching activities, so he wrote many books, and excelled in training many students. In addition to his Kurdish language, he was fluent in Turkish, Arabic, Persian and French. He passed away in Istanbul in 1336 AH/1918 AD at the age of eighty. In this thesis, a manuscript on the science of creeds called“Abha Al -Qala'id fi Talkhis Anfas Al - Fawa'id”by Ahmad Fayez Al - Barzanji was investigated, in which important doctrinal topics were discussed, including“divinity, the beginning, the afterlife, and prophecies”in general, and included discussion of other topics such as trust, Sufism, and repentance, and praising the Sultan of that period, Sultan Abdul Hamid II. The subject of this study is the investigation of the manuscript“ Abha Al - Qala'id fi Talkhis Anfas Al-Fawa'id”by Ahmad Fayez Al - Barzanji. Ahmad Fayez Al - Barzanji divided his work into three sections. In the first section, he dealt with theological issues under twenty-seven unique issues. The first section began with the topic of imitation and knowledge of God, then dealt with other topics such as the rulings of the self, purification, attributes, and monotheism, and ended with the topic of guidance and misguidance. In the second section, he dealt with the topic of the beginning and the return under ten unique issues. He dealt with the torment of the grave and the branches of faith in detail. In the third section, he dealt with the topic of prophecy and imamate under twenty-two unique issues. He also dealt with topics related to repentance, trust, and Sufism, which are topics rarely discussed in theology. In the last section of the book, he dealt with other topics such as the difference between the Hijri and Gregorian years, and comparing the lunar and solar years. In investigating the manuscript, we relied on two copies: Copy A: is the author's copy and is registered in the Library of the National Library in Alexandria, Egypt. We used the digital copy of this copy in our study, and Copy B: is the printed lithographic copy and is registered in the Library of the Mufti of Istanbul. Our approach in the study was to identify the author of the manuscript and his era, then study the manuscript, identify it, prove the accuracy of the attribution of the manuscript to the author, determine the methodology of the manuscript, and analyze the content. In this investigation, we reached several results, the most important of which are: The manuscript called“Abha Al - Qala'id fi Talkhis Anfas Al -Fawa'id”, which consists of an introduction and fifty-nine main unique hadiths, is by Ahmad Fayez Al - Barzanji. The author was keen in his book to emphasize the Ash'ari and Shafi'i schools of jurisprudence, and was objective in conveying the opinions of other schools of thought, and used moderate language in criticizing their opinions. The author also explained the basic doctrinal issues in a concise manner in his book without going into many details, and did not delve into details when conveying opinions that contradicted the Sunni school of thought, and in some places he tried to explain the topics in logical and philosophical terms. We also found slight differences between the versions. Version (A) contained fifty-nine unique ones, while version (B) did not contain the fify-seventh unique one; it contained fifty - eight unique ones.