SOKÜM çalışmaları bağlamında tiyatro ve kültürel aktarım: Sahne sanatlarındaki Kırgız destanları örneği.
Theater and cultural transfer in the context of SOKÜM studies: The case of Kyrgyz epics in performing arts
- Tez No: 922038
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Sahne ve Görüntü Sanatları, Folklore, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halkbilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 451
Özet
Kırgızların epik destan geleneği ürünleri tüm Türk soylu halkların ortak kültürel mirasıdır. Çalışmamızın ana malzemesi bu ortak mirasın ürünleri olan Kırgız Epik destanlarından ilhamla yazılan tiyatro metinleri ve destan metinlerin sahneye taşınmasıyla oluşturulan reji tiyatrolarıdır. Kırgız Epik destanlarından yola çıkılarak yazılan tiyatro metinlerinin ve opera librettolarının içeriğini destanlarda yer alan olaylar, karakterler ve mesajlar oluşturmaktadır. Bu tez çalışması kapsamında Kırgızistan'da yer alan devlet ve özel tiyatrolara gidilerek araştırma yapılmış tespit edilen eserlerden yalnızca tiyatro, opera olarak bale olarak sahnelenen 48 tane eser incelenmiştir. Tezin ilk bölümünde kavramsal çerçeve oluşturulmuş, tespit ettiğimiz tiyatro, opera, bale eserleri listelenmiş, elde ettiğimiz istatistiksel veriler ve sonuçlar bulgular kısmında sunulmuştur. Tezimizin ana başlığını oluşturan“SOKÜM Çalışmaları Bağlamında Tiyatro ve Kültürel Aktarım”teması Kırgızistan özelinde ikinci bölümde ele alınmıştır. Üçüncü bölümde tiyatro ve opera metinleri halk bilimsel ve tiyatro metin inceleme yöntemleri ile incelenmiştir. Dördüncü bölümde destanların metinlerine ekleme yapılmadan sahneye taşınmasıyla oluşturulan reji tiyatroları incelenmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde eserlerin kimlik bilgilerine, sahnelenme tarihçelerine, eserlerde yer alan karakterlere dair bilgiler verilmiş 38 eserin içeriği detaylıca özetlenmiştir. Kırgız Epik destanlarının Kırgızlar tarafından kültürün aktarılması ve korunması açısından sahne sanatı eserlerine dönüştürülerek etkili birer araç olarak kullanıldığı görülmüştür. Kırgızlara ait kültürel miras ürünlerini içerisinde barındıran tiyatro, opera metinlerinin son derece özgün olduğu ve bu eserlerin aynı anda anlatma ve canlandırma özellikleri taşıdığı belirlenmiştir. Kırgız destanlarını doğrudan işaret eden, dramatik olduğu kadar epik destan özelliği de gösteren eserlerin sahnede icracılarının tiyatro sanatçıları, hikâye anlatıcıları, akınlar, komuzcular ve sözlü geleneği devam ettiren destancılar olduğu görülmüştür. Sonuç olarak tezimizde tüm bu özellikleriyle diğer tiyatro formlarından uzaklaşan, destan olmayan dramatik olduğu kadar epik destan özelliği de gösteren bu eserlerin Türk halkbilim ve Sahna Sanatları çalışmalarında“ Kırgız Epik Destan Tiyatrosu Geleneği”başlığı altında yer alması gerektiği vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
The products of the Kyrgyz epic saga tradition are the common cultural heritage of all Turkic noble peoples. The main material of our study is the theatre texts inspired by the Kyrgyz Epic sagas, which are the products of this common heritage, and the stage theatres created by transferring the epic texts to the stage. The content of the theatre texts and opera librettos written based on the epic Kyrgyz sagas consists of the events, characters, and messages in the epics. Within the scope of this thesis, research was conducted by visiting state and private theatres in Kyrgyzstan. Only 48 works staged as theatre, opera, and ballet were examined from the works identified. In the first part of the thesis, a conceptual framework was created; the theatre, opera, and ballet work we identified were listed, and the statistical data and results we obtained were presented in the findings section. The theme of“Theater and Cultural Transfer in the Context of SOKUM Studies”, which constitutes the main title of our thesis, was addressed specifically in Kyrgyzstan in the second part. The third part examined theatre and opera texts using folkloric and theatre text analysis methods. The fourth section discusses the stage plays created by transferring the epics to the stage without making any additions to their texts. The third and fourth sections provide information on the identity of the works, their staging history, and the characters in the works and summarize the content of 38 works in detail. It has been observed that the Kyrgyz Epic Sagas were transformed into stage artworks by the Kyrgyz and used as effective tools for transferring and preserving culture. It has been determined that the theatre and opera texts that include the cultural heritage products of the Kyrgyz are extremely original and that these works simultaneously have the characteristics of narration and animation. It has been observed that the stage performers of the works that directly refer to the Kyrgyz epics and show the characteristics of epic sagas and dramatic ones are theatre artists, storytellers, Akins, Komuz Players, and epic tellers who continue the oral tradition. As a result, it has been emphasized in our thesis that these works, which are far removed from other theatre forms with all these features and have both non-epic and dramatic epic features, should be included under the title of“Kyrgyz Epic Sagas Theater Tradition”in Turkish folklore and Stage Arts studies.
Benzer Tezler
- Japonya'nın UNESCO somut olmayan kültürel miras (Soküm) çalışmaları ve koruma yöntemleri üzerine bir inceleme
An analysis of the developments and preservation methods for intangible cultural heritage of Japan
ASENA NURAN ULUKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
AntropolojiErciyes ÜniversitesiKültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZELİHA NİLÜFER NAHYA
- Atmosferik anlatılar üzerinden post-dijital çizim
Post-digital drawing through atmospheric narratives
AYBİKE BATUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAİT ALİ KÖKNAR
- Eskişehir'de yaşayan geleneksel el sanatlarının SOKÜM bağlamında incelenmesi
Analysis of living traditional handicrafts in Eskişehir in the context of ICH
KÜBRA ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Eskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASLI BÜYÜKOKUTAN TÖRET
- Uygulamalı halkbilimi ve etnobotanik bağlamında Van bitkileri
Plants of Van in the context of applied folklore and ethnobotany
LATİFE DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BORA YILMAZ
- UNESCO somut olmayan kültürel miras listelerindeki el sanatları unsurları ve ticarileştirme
Elements of handcrafts in the UNESCO intangible cultural heritage list and commercialization
BİLGE TÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖCAL OĞUZ