Türkiye'de gelir üzerinden alınan vergilere yönelik vergi reformu önerisi
Tax reform proposal for income taxes in Türkiye
- Tez No: 932292
- Danışmanlar: PROF. DR. IŞIL FULYA ORKUNOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Maliye, Finance
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Maliye Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Maliye Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 277
Özet
Vergi, kamu finansmanını sağlamak adına çeşitli kaynaklardan egemenlik gücüne ve yasalara göre alınmaktadır. Gelir üzerinden alınan vergiler de bu kaynaklardan biridir. Türkiye'de gelir üzerinden alınan vergiler, gelir vergisi ve kurumlar vergisi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Gelir vergisinin konusunu kazanç ve iratlar oluştururken; kurumlar vergisinin konusunu kurum kazancı oluşturmaktadır. Gelir vergisi 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile düzenlenirken; kurumlar vergisi 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile düzenlenmektedir. Her iki verginin de konusunu aynı kaynak oluştursa da vergi sistemimizde iki farklı kanun kapsamında yer almaktadır. Gelir Vergisi Kanunu 1961, Kurumlar Vergisi Kanunu ise 2006 yılında yürürlüğe girmiştir. Her iki kanun da sürekli değişmekte, kanunlara geçici ve ek maddeler eklenmektedir. Bu durum, her iki kanunun da anlaşılmasını güçleştirmekte, vergi karmaşıklığını arttırmaktadır. Vergi karmaşıklığının artması, vergi rekabet edilebilirliğini azaltmaktadır. Karmaşık vergi mevzuatının varlığı, mükelleflerin kanunları anlayıp yorumlamasını güçleştirmektedir. Bu durum vergi kayıp ve kaçağını arttırmaktadır. Türkiye'de gelir vergisi için artan oranlı gelir vergisi tarifesi uygulanırken; kurumlar vergisi için düz oran uygulanmaktadır. Artan oranlı gelir vergisi tarifesi vergilemede adaleti sağlama konusunda kabul görmüş bir tarifedir. Ancak sürekli değişen kanunlar, yapılan vergi harcamaları vergide adaletin sağlanması amacına zarar vermektedir. Türkiye'de gerçek kişilerin daha fazla kazanması halinde bir üst dilimden vergilendirilme endişesi kayıt dışılığa neden olmaktadır. Türkiye'de dolaylı vergilerin payı dolaysız vergilere göre daha fazladır. Bunun iki önemli nedeni bulunmaktadır. Birinci nedeni, gelir üzerinden etkin ve verimli bir vergilendirme yapılamamasıdır. İkinci nedeni ise, gelir üzerinden alınan vergilere yönelik önemli miktarda vergi harcaması yapılmasıdır. Vergi harcaması, devletin alması gerektiği halde mali ve mali olmayan amaçlarla almadığı vergilerdir. Türkiye'de yapılan vergi harcamasının %75'i gelir üzerinden alınan vergilere yönelik yapılan harcamalardan oluşmaktadır. Vergi mevzuatının karmaşık yapıda olması, vergi harcamalarının fazla olması, kanuni düzenlemelerin eski tarihlere dayanması küresel vergi rekabetinde Türkiye'nin öne çıkmasına engel olmaktadır. 1961 yılında yürürlüğe giren Gelir Vergisi Kanunu, tarım ekonomisinin ağırlıkta olduğu, Türkiye'nin gayri safi hasılasında tarımın payının yüksek olduğu, dış ticaretin tarım ve tarım ürünlerine dayandığı bir ekonominin ruhunu taşımaktadır. Türkiye'nin mevcut durumunda tarımın gayri safi milli hasıla içerisindeki payı önemli ölçüde azalmıştır. Hizmet sektörü ve sanayi sektörünün payı hızla artmaktadır. Bu sebeple, gelişen ve değişen ekonomiye ve bilişim çağına ayak uyduran güncel bir kanuna ihtiyaç duyulmaktadır. Açık, sade, anlaşılabilir bir kanun, kayıt dışılığı, vergi kayıp ve kaçağını azaltmada yardımcı olacaktır. Vergi karmaşıklığını ve vergi harcamalarını azaltan, kanunların tek bir kanunda toplandığı, açık, sade, anlaşılabilir, güncel bir gelir üzerinden alınan vergiler kanunu oluşturmak ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Belirtilen bu sebeplerle gelir üzerinden alınan vergilere yönelik reform gereksinimi bulunmaktadır. Analiz ve çalışmalar sonucunda gelir üzerinden alınan vergilere yönelik reform ihtiyacının nedenleri, gerekliliği, buna ilişkin sonuç ve öneriler yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Taxes are collected from various sources in accordance with the sovereign power and laws in order to ensure public finance. Taxes on income are one of these sources. In Türkiye, taxes on income are divided into two: income tax and corporate tax. While the subject of income tax is profits and revenues, the subject of corporate tax is corporate profits. While income tax is regulated by the Income Tax Law No. 193, corporate tax is regulated by the Corporate Tax Law No. 5520. Although the subject of both taxes is the same source, they are covered by two different laws in our tax system. The Income Tax Law came into force in 1961, and the Corporate Tax Law came into force in 2006. Both laws are constantly changing, and temporary and additional articles are added to the laws. This makes both laws difficult to understand and increases tax complexity. Increasing tax complexity reduces tax competitiveness. The existence of complex tax legislation makes it difficult for taxpayers to understand and interpret the laws. This situation increases tax loss and evasion. While a progressive income tax tariff is applied for income tax in Türkiye, a flat rate is applied for corporate tax. The progressive income tax schedule is an accepted schedule for ensuring justice in taxation. However, constantly changing laws and tax expenditures harm the aim of ensuring tax justice. In Türkiye, the concern that individuals will be taxed at a higher rate if they earn more causes informality. In Türkiye, the share of indirect taxes is higher than direct taxes. There are two important reasons for this. The first reason is the lack of effective and efficient taxation on income. The second reason is that a significant amount of tax expenditure is made for taxes on income. Tax expenditures are taxes that the government does not collect for fiscal or non-fiscal purposes, although it should. %75 of tax expenditures in Türkiye consist of expenditures for taxes on income. The complex structure of tax legislation, high tax expenditures, and the fact that legal regulations date back to old times prevent Türkiye from standing out in global tax competition. The Income Tax Law, which came into force in 1961, carries the spirit of an economy where agricultural economy is dominant, agriculture has a high share in Türkiye's gross product, and foreign trade is based on agriculture and agricultural products. In Türkiye's current situation, the share of agriculture in gross national product has decreased significantly. The share of the service sector and the industrial sector is increasing rapidly. For this reason, there is a need for an up-to-date law that keeps pace with the developing and changing economy and the information age. A clear, simple and understandable law will help reduce informality, tax loss and evasion. Creating a clear, simple, understandable, up-to-date income tax law that reduces tax complexity and tax expenditures and combines laws in a single law will make significant contributions to the country's economy. For these reasons, there is a need for reform in taxes on income. As a result of the analysis and studies, the reasons for the need for reform of taxes on income, its necessity, and the related results and suggestions are included.
Benzer Tezler
- Risk yönetimi ve Türk bankacılık sektöründe bir uygulama
Risk management and an application on Turkish banking sector
MURAT ATAN
- Türkiye'deki dolaylı vergilerin vatandaşlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir çalışma: İstanbul ili Kadıköy örneği
Turkey's indirect tax of the citizens impact on determining study: İstanbul province Kadıköy case
FİLİZ GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
MaliyeHasan Kalyoncu Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA UÇAR
- Türkiye'de gelir üzerinden alınan vergilerde uygulanan vergi harcamalarının vergilendirmenin mali amacı bakımından değerlendirilmesi
The evaluation of tax expenditures applied on taxes collected from income in terms of the fiscal purpose of taxation in Turkey
ELYASA AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
MaliyeAdnan Menderes ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ALİ SARILI