῾Unṣ urî-i Belḫ î'nin kasideciliği
The odeism of 'Unṣurî-i Balkh
- Tez No: 935424
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDÜSSELAM BİLGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Unṣurî-i Belḫî, Divân, Kaside, Gazneli Maḥmûd, Hindistân Seferleri, Klasik İran Şiiri, Unṣurî of Balkh, Divan, Ode, Ghaznavid Mahmud, India Campaigns, History, Literature
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 438
Özet
İran'ın edebî faaliyetlerin yoğunlaştığı dönemi kapsayan X. ve XI. yüzyıllarda, Sultan Maḥmûd'un sarayında yeni bir edebî çevre oluşturmak istemesi, Fars edebiyatının gelişimine ve bu alanda değerli eserlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Gazneliler döneminin ünlü kaside şairi ve Ġazne sarayının Meliku'ş-şu'arâsı 'Unṣurî, Belḫ şehrinde dünyaya gelmiştir. Çocukluğu ve eğitimi hakkında pek fazla bilgiye sahip olmadığımız 'Unṣurî, Sultan'ın küçük kardeşi Emîr Naṣr vasıtasıyla Maḥmûd'un sarayına girmeyi başarmıştır. 'Unṣurî, Sultan Maḥmûd'un yaptığı savaşların çoğunda kendisine refakat etmiş onun savaşlarda gösterdiği kahramanlığı ve şahsi meziyetlerini kasidelerinde dile getirmiştir. Bu sebeple 'Unṣurî'nin birçok şiiri sadece edebî yönden değil aynı zamanda tarihî açıdan da önem taşımaktadır. Şair, özellikle Sultan Maḥmûd'un adına söylediği en uzun kasidesini fetihname tarzında yazarak bu savaşların yapıldığı meydan, şehir ve kalelerin adını vermiş ve onları tasvir etmiştir. Kasidelerin geneline baktığımızda 'Unṣurî'nin mübalağa sanatında aşırıya gitmeyip övgüyü ölçülü kullanmaya gayret ettiğini görmekteyiz. Teşbihlerini, mantık çerçevesinde yaparken ilmî olayları şiirlerinde kullanmaktan çekinmez. 'Unṣurî'nin ince ve keskin zekasıyla birleşen şiiri, anlamı zorlaştırsa da manaları ifade ediş tarzı onun İran edebiyatının büyük kasidecileri arasında yer edinmesini sağlar. Kasidelerinin çoğunu Sultan Maḥmûd ve Emîr Nâṣr ve Sultan Mes῾ûd'a söyler. 'Unṣurî, İran edebiyatından Rûdekî ve Arap edebiyatından Mutenebbî ve Ebû Temmâm gibi şairlerden etkilenir. Şairin üslubunun en önemli özelliği şiirde kendine has mazmunlara fazlaca yer vermiş olması, terkipler ile bazı nadir kelimeleri kullanması ve felsefî düşünceleri şiir diliyle ifade etmesidir. 'Unṣurî Ḫ orâsân üslubunu kendisinden sonraki şairlere örnek olacak şekilde olgunluk seviyesine ulaştırır. Çalışmamızda, 'Unṣurî'nin Divânı'nın detaylı olarak incelemesi yapılmıştır. İlk kez Türkçeye tercüme edilen kasidelerin yukarıda sunduğumuz bilgiler doğrultusunda Türk tarihine ve klasik Türk edebiyatına katkı sağlayacağını umuyoruz.
Özet (Çeviri)
In 10th and 11th centuries covering the period when Iranian literary activities were intensified, Sultan Maḥmûd desiring to form a new literary environment in his court had prepared the foundations for the development of the Persian literature and for creation of many valuable works in this field. The renowned eulogist of the Ghaznavid era and Melikü'ş-şuara (chief of poets) of the Ghaznavid court, 'Unṣurî was born in the city of Balkh. 'Unṣurî, whose childhood and training we do not have too much information about, had succeeded to enter the court of Maḥmûd by the help of Emîr Naṣr, the little brother of the Sultan. 'Unṣurî had accompanied Sultan Maḥmûd in many of the wars he waged, and write in his ode on his heroism in battles and personal virtues. Therefore, many poems of 'Unṣurî carry importance not just regarding the literature but also in the aspect of history. The poet had written his longest qasida, telling about Sultan Maḥmûd, especially in the form of conquest-tale (fetihname) and given the names of arenas, cities and castles where these battles had taken place and had described them. When we look at his qasida in general, we see that 'Unṣurî had not exaggerated his hyperboles and tried to use the praising in a prudent manner. While forming his similes in a frame of logic, he did not avoid using scientific events in his poems. Despite that 'Unṣurî 's poetry combined with his elegant and keen intelligence, beclouds the meaning, his style of expressing the purport provides for him to achieve a place among the greatest eulogists of Iranian literature. He dedicates most of his qasida to Sultan Mahmud and Emir Naṣr and Sultan Mes'ûd. 'Unṣurî was influenced by poets like Rudagi from Iranian literature, Mutenebbî and Ebu Temmâm from Arabian literature. The most important characteristic of the style of the poet is using propositions specific to him excessively in his poetry, using some rare words by compounding and expressing philosophical ideas in the language of poetry. 'Unṣurî had continued the Khorasan style and improves it to its final point. In our study the detailed review of the Divan of 'Unṣurî had been performed. We hope that the qasida that had been translated into Turkish for the first time shall contribute in Turkish history and the classical Turkish literature in the light of information we have given above.