Computational modeling of theory of mind: A Bayesian analysis of demonstrative use
Zihin kuramının hesaplamalı modellenmesi: Göstergeç kullanımının Bayesçi analizi
- Tez No: 935612
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT PERİT ÇAKIR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Psikoloji, Linguistics, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Enformatik Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 174
Özet
İnsan iletişimi, zihin kuramı olarak da adlandırılan, başkalarının zihinsel durumları hakkında çıkarım yapma kapasitesini gerektirmekte ve bu kapasite özellikle göstergeç kullanımında belirginleşmektedir. Bu, şu ve o gibi göstergeçler, dikkat ve bakış koordinasyonu gerektirdiğinden, sosyal-bilişsel süreçleri incelemek için ideal araçlardır. Bu tezde, yerleşik diyalog ortamında Türkçe göstergeç kullanımı incelenmektedir. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanılı bireyler ile klinik dışı kontrol (KDK) grubundaki bireyler arasındaki farklara odaklanılmaktadır. Türkçe göstergeç kullanımının bakışla zamansal olarak ilişkili olduğunu ve OSB tanılı bireylerin daha düşük bakış ortaklığı gösterdiğini ortaya koyan önceki çalışmalara dayanarak, bu bulgular birleşik bir çerçevede bir araya getirilmektedir. Yerleşik etkileşim bağlamında Rasyonel Konuşma Edimi (RSA) modelini kullanarak gruplar arasında iç içe geçmiş pragmatik çıkarımlar karşılaştırılmakta; bu hesaplamalı yaklaşım göz izleme verileriyle birleştirilerek, hem göstergeç üretimi hem de göstergeçlerin anlamlandırılması sırasında ortak dikkat incelenmektedir. Özellikle, göstergeç ifadelerini çevreleyen bir zaman penceresi içinde bakış tekrarı ve görsel arama örüntüleri nicel olarak analiz edilmektedir. Önceki bulgularla uyumlu olarak, şu göstergecinin dikkati anlamlı şekilde yönlendirdiği ve her iki grup tarafından benzer biçimde kullanıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, RSA modeliyle ölçülen bağlama bağımlılık ve çıkarım derinliği gruplar arasında büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Öte yandan, OSB tanılı bireyler bu göstergecini farklı şekilde kullanmakta; bu da bakış ve göndergesel stratejilerde grup düzeyinde farklılıklara işaret etmektedir. Bulgularımız, göstergeç kullanımının altında yatan bilişsel mekanizmalar hakkında yeni fikirler sunmakta ve pragmatik dil araştırmalarında davranışsal ve hesaplamalı yöntemlerin birlikte kullanımının önemini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
Human communication involves theory of mind—the ability to infer mental states of others—which becomes especially evident in the use of referring expressions. Demonstratives like this and that require coordination of attention and perspective, making them ideal probes for studying social-cognitive processes. In this thesis, we investigate Turkish demonstrative use in situated dialog, focusing on differences between adults with Autism Spectrum Disorder (ASD) and non-clinical controls (NCC). Building on studies showing that Turkish demonstrative use is temporally linked to gaze, and that individuals with ASD exhibit reduced gaze recurrence, we integrate these findings into a unified framework. We apply a Rational Speech Act (RSA) model to compare nested pragmatic inferences across groups, and combine this with eye-tracking data to investigate joint attention during both the production and comprehension of demonstratives. Specifically, we quantify gaze recurrence and visual search patterns within a window centered on demonstrative utterances. Consistent with prior work, we find that the demonstrative şu reliably modulates attention and is used similarly across groups. We also observe that context dependence and the depth of nested inferences, as quantified by the RSA model, are largely similar between groups. However, the demonstrative bu is used differently by participants with ASD, indicating group-level differences in perspective-taking and referential strategy. These findings provide new insight into the cognitive mechanisms underpinning demonstrative use and demonstrate the value of integrating behavioral and computational methods in the study of pragmatic language.
Benzer Tezler
- Kalitatif çapraz etki analizinde etkileşimi ve belirsizliği dikkate alan yeni bir yaklaşım
A new approach to qualitative cross impact analysis considering the interaction effects and uncertainty
ÇİĞDEM KADAİFÇİ
Doktora
Türkçe
2017
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. UMUT ASAN
- Action Estimation Using a Theory of Mind as Applied on the Humanoid Robot SURALP
İnsansı Robot SURALP Üzerinde Uygulanan Zihin Teorisi Tabanlı Hareket Tahmini
SELİM ÖZEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2013
Mekatronik MühendisliğiSabancı ÜniversitesiMekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KEMALETTİN ERBATUR
- Çağdaş felsefede bedenselleşmiş biliş sorunu
The concept of embodied cognition in contemporary philosophy
MUSTAFA KÜÇÜKHÜSEYİN
- The effect of twist distribution on rotor performance and its applications on rotor blades
Burulma açısının rotor performansı üzerindeki etkisi ve rotor kanatlarında burulma açısı değişimi uygulama yöntemleri
TACETTİN SANCAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Uçak Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiUçak ve Uzay Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGE ÖZDEMİR
- Kanat yapısal deformasyonunun rüzgar türbini rotor performansı üzerine etkisi
Influence of blade structural deformation on wind turbine rotor performance
AKGÜN KALKAN
Doktora
Türkçe
2017
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiUçak ve Uzay Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZAHİT MECİTOĞLU