Yıkım sonrası kentsel doku yenilemesi : Diyarbakır suriçi bölgesi örneği
Post-destruction urban fabric renewal : The case of Diyarbakir suriçi district
- Tez No: 945249
- Danışmanlar: PROF. DR. NEZİH RECEP AYSEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
2015 yılında Diyarbakır'ın tarihî Suriçi bölgesinde yaşanan yıkımın ardından başlayan kentsel dönüşüm süreci, tekil bir fiziksel yenileme girişimi olarak değil; mekânsal, toplumsal ve kültürel düzeylerde etkileri bulunan çok katmanlı bir müdahale süreci olarak değerlendirilmektedir. Özgün taş mimarisi, dar sokakları ve avlulu konut tipolojisiyle dikkat çeken Suriçi bölgesi, bu süreçte yalnızca mekânsal yapısı bakımından değil; mülkiyet ilişkileri, tarihî süreklilik ve kentsel hafıza açısından da derin bir dönüşüm geçirmiştir. Çalışmada, travma sonrası kentsel doku yenilemesi bağlamında ulusal ve uluslararası örnekler incelenmiş; morfolojik analiz, tipolojik değerlendirme ve dokümantasyon süreçleri üzerinden Suriçi'nde uygulanan yöntem değerlendirilmiştir. Uygulama alanı olarak seçilen Hasırlı Mahallesi, ilk dönüşüm uygulamalarının gerçekleştirildiği ve geleneksel doku ile en belirgin kopuşun yaşandığı alan olması nedeniyle detaylı biçimde analiz edilmiştir. Alan çalışmasında tarihî ve güncel haritalar, hava fotoğrafları, planlar ve yerinde gözlemler kullanılmış; yapı ve kent ölçeklerinde karşılaştırmalı değerlendirmeler yapılmıştır. Elde edilen bulgular, yenileme sürecinde inşa edilen yapıların çoğunlukla standartlaşmış konut tipolojileriyle yeniden üretildiğini ve bu yapıların yerel yaşam biçimleriyle uyum göstermediğini ortaya koymaktadır. Kamulaştırma politikaları sonucunda mülkiyetin el değiştirmesi, mahalle sakinlerinin kentle olan tarihî bağlarını zayıflatmış; kullanıcıların yeni mekânlarda kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla çeşitli fiziksel müdahalelere yöneldiği gözlemlenmiştir. Bu durum, mekânsal yabancılaşma kadar sosyal aidiyetin de zedelenmesine yol açmıştır. Travma sonrası gerçekleştirilen kentsel müdahalelerin, özellikle köklü toplumsal ilişkiler ağına sahip ve tarihî katmanları yoğun olan yerleşim alanlarında, beklenen sonuçları vermekte zorlandığı, literatürde sıkça vurgulanan bir olgudur. Fiziksel yenilemenin tek başına toplumsal iyileşmeyi sağlayamaması, bu tür süreçlerin karmaşık ve çok katmanlı doğasına işaret etmektedir. Bu bağlamda, Suriçi bölgesi örneği; yıkım sonrası dönemde uygulanan kentsel müdahalelerin sınırlarını ve sosyo-kültürel etkilerini ortaya koyan anlamlı bir örnek teşkil etmektedir. Sonuç olarak, bu tez; Diyarbakır Suriçi bölgesinde yürütülen kentsel dönüşüm sürecini yalnızca fiziksel yenileme olarak değil, aynı zamanda kentsel hafızanın, toplumsal ilişkilerin ve mekânsal aidiyetin dönüşümü olarak ele almaktadır. Çalışma, yıkım sonrası müdahalelerin yalnızca yapı ölçeğinde değil; sosyal ve kültürel boyutlarda da ele alınması gerektiğini savunmakta; koruma, katılım, esneklik ve belgeleme temelli bütüncül yaklaşımların önemine dikkat çekmektedir.
Özet (Çeviri)
Following the destruction that occurred in Diyarbakır's historic Suriçi district in 2015, the urban transformation process initiated in the area has been evaluated not as a singular physical renewal effort, but as a multilayered intervention with spatial, social, and cultural implications. Characterized by its multi-layered historical structure, distinctive stone architecture, narrow streets, and courtyard-based housing typology, Suriçi has undergone a profound transformation not only in its spatial structure but also in terms of property relations, historical continuity, and urban memory. Within the scope of this study, national and international cases of post-traumatic urban fabric renewal have been examined, and the approach implemented in Suriçi has been assessed through morphological analysis, typological evaluation, and documentation processes. Hasırlı Neighborhood was selected as the primary case area due to being the site of the first reconstruction interventions and representing the most evident rupture from the traditional urban fabric. The field study employed historical and contemporary maps, aerial photographs, site plans, and direct observations, and conducted comparative analyses at both building and urban scales. The findings reveal that the new housing units constructed during the renewal process were predominantly based on standardized typologies that failed to align with local patterns of living. The shift in property ownership due to expropriation policies weakened residents' historical ties to the city, and many users were observed to make informal physical modifications in an attempt to accommodate their spatial needs. This phenomenon has led not only to spatial alienation but also to a decline in social belonging. It is frequently noted in the literature that post-traumatic urban interventions, especially in historically layered areas with strong social networks, often fall short of producing the intended outcomes. The inability of physical reconstruction alone to foster social recovery reflects the complex and multi-dimensional nature of such processes. In this regard, the case of Suriçi stands as a significant example that reveals the limitations and socio-cultural impacts of post-destruction urban interventions. In conclusion, this thesis approaches the urban transformation process in Diyarbakır's Suriçi not merely as a matter of physical renewal, but as a transformation of urban memory, social relations, and spatial attachment. It argues that post-destruction interventions must be addressed not only at the architectural scale, but also through social and cultural dimensions—emphasizing the need for comprehensive approaches based on preservation, participation, flexibility, and documentation.
Benzer Tezler
- Silahlı çatışma/savaşlar sonrasında kentsel alanlarda kültürel mirasın korunması ve yönetimi: Beyrut ve Saraybosna deneyimleri
Conservation and management of cultural heritage in post-war/armed conflict urban zones: Beirut and Sarajevo experiences
BİLAL BİLGİLİ
Doktora
Türkçe
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
- 19.yy'dan günümüze modern imar uygulamalarının tarihi kentsel doku üzerindeki olumsuz etkileri: Meclis-i Mebusan Caddesi aksı ve yakın çevresi örneği
Negatif effects of modern urban development practices on historical urban pattern since 19. century the axe of Meclis-i Mebusan Street and its periphery study
VECDİ AKDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMET OKYAY
- Bir 'sessel' dönüşüm hikayesi olarak Gaziosmanpaşa Sarıgöl kentsel yenileme projesi
A 'sonic' transformation story: Gaziosmanpasa Sarigol urban renewal project
BURCU YAŞİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MüzikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EVRİM HİKMET ÖĞÜT
- Parsel bazlı kentsel dönüşüm uygulamalarının kentsel morfoloji bağlamında incelenmesi: Ataevler mahallesi örneği
Examination of plot based urban regeneration practises in terms of urban morphology: The case of Ataevler neighborhood
SELİN KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ KILIÇ
- An evaluation of urban form in historic cores of war affected cities. Warsaw, Dezful, Mostar, Beirut cases
Savaştan etkilenen tarihimerkezlerde kentsel formun değerlendirilmesi: Varşova, Dezful, Mostar, Beyrut örnekleri
SARA SAHEBGHARANI
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET OCAKÇI