Afganistan'da iki fıkıh metni: Fetâvâ-yı Ahmed Şâhî ve Kânûn-i Emîrî'nin fıkhî mukayesesi
Two fiqh texts in Afghanistan: A jurisprudential comparison of Fatawa-yi Ahmad Shāhī and Kānūn-i Amīrī
- Tez No: 947062
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUHAMMED USAME ONUŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 87
Özet
İslâm, Afganistan'a ikinci halife Hz. Ömer döneminde ulaşmış ve bu tarihten itibaren bölgede önemli fıkıh âlimleri yetişmiştir. Belh, Bust, Gazne, Herat ve Cüzcan gibi merkezlerde birçok klasik fıkıh eseri kaleme alınmıştır. Zamanla, hükümdarların doğrudan talebiyle yazılan fıkıh kitapları da ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, söz konusu geleneğin bir parçası olan Fetâvâ-yı Ahmed Şâhî ve Kânûn-i Emîrî adlı iki fıkhî eser incelenmektedir. İlki, Afganistan'ın kurucusu Ahmed Şah Abdâlî'nin talebiyle Molla Abdullah tarafından Peştuca kaleme alınmış olup Peştuca'daki ilk fetva kitabı olma özelliği taşımaktadır. İkincisi ise Emir Şîr Ali Han'ın isteğiyle Kadı Abdulkâdir Kadro tarafından Farsça olarak yazılmıştır. Çalışmanın amacı, bu iki eseri içerik, yöntem, kaynak kullanımı ve hukuk anlayışı bakımından karşılaştırarak tanıtmaktır. Eserlerin dil özellikleri, tertip şekli, delil sunma biçimleri, ihtilaflara yaklaşımları ve tercih süreçleri analiz edilmiştir. Aynı zamanda, nadir bulunan yazma ve matbu nüshalara ulaşmak amacıyla yapılan saha çalışmaları ve arşiv taramaları detaylı biçimde aktarılmıştır. Bu yönüyle çalışma, akademik literatürde yeterince ele alınmamış Peştuca ve Farsça kaynakları karşılaştırmalı biçimde inceleyen özgün bir katkı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Islam reached Afghanistan during the reign of the second caliph, ʿUmar ibn al-Khaṭṭāb, and since then, the region has produced many prominent Islamic jurists. Numerous classical works of Islamic jurisprudence were composed in major centers such as Balkh, Ghazni, Herat, and Jowzjan. Over time, legal texts commissioned directly by rulers also emerged. This study examines two such jurisprudential works that belong to this tradition: Fatāwā-yi Aḥmad Shāhī and Kānūn-i Amīrī. The former was written in Pashto by Molla Abdullah at the request of Aḥmad Shāh Durrānī, the founder of modern Afghanistan, and is considered the first fatwa collection written in Pashto. The latter was composed in Persian by Qāḍī ʿAbd al-Qādir Kadro upon the order of Amīr Shīr ʿAlī Khān. The aim of this study is to introduce and compare these two works in terms of their content, methodology, use of sources, and legal understanding. The analysis includes their linguistic features, structural organization, method of presenting evidence, treatment of legal disagreements, and the processes by which legal preferences are made. In addition, this study presents detailed findings from field research and archival investigations conducted to locate rare manuscript and printed copies of these texts. In this respect, the research offers a unique contribution to the academic literature by comparatively analyzing jurisprudential sources written in Pashto and Persian—two languages that have received limited scholarly attention.
Benzer Tezler
- Afganistan Medenî Kânunu'nda yargı yoluyla boşanma sebepleri (Fıkıh ve modern İslâm aile hukuku kânunlaştırmalarıyla mukayeseli olarak)
The legal causes for dissolution of the marriage by court decision in the Civil Code of Afghanistan (In comparison with classical Islamic jurisprudence and codes of selected modern Islamic countries)
GHULAM HAZRAT RAYEQ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İRFAN İNCE
- Afganısatan'da radikal İslamci grupların sosyal tabanı: Talibna örneği
The Social base of radical Islamist groups in Afghanistan: The Case of Taliban
MOHAMMAD JAWAD MOTAFAKER
- Afganistan İslam Cumhuriyeti'nde olası bir federal devlet uygulamasının analizi
The analysis of probable a federal state practice in Islamic Republic of Afghanistan
ABDUL RAHİM KAMGAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Kamu YönetimiAkdeniz ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERKAN DORU
- Ulus inşa süreci bağlamında Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye örnekleri
The United States of America and Turkey examples about nation building period
MELİH ÖZHAN
- Asadullah Han Mirza Galib; hayati, sanatı ve mektup yazarlığı
The life, art and letter writting of Asadullah Han Mirza Ghalib
ÖMER IŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. GÜLSEREN HALICI ÖZKAN