Yukarı Dicle alt havzalarının swat yöntemiyle yağış akış ve hidrolojik modellemesi
Modeling of the upper tigris sub-basin's run-off and hydrologic model with the swat method
- Tez No: 947305
- Danışmanlar: DOÇ. DR. RECEP ÇELİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hidrolik ve Su Kaynakları Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 76
Özet
Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi, özellikle iklim değişikliğinin etkilerinin hissedildiği yarı kurak bölgelerde giderek daha büyük önem kazanmaktadır. Küresel ölçekte artan su talebi, arazi kullanımındaki değişimler ve hidrolojik dengenin bozulması, havza ölçeğinde bilimsel temellere dayalı su planlaması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda hidrolojik modeller, özellikle fiziksel temelli yapıları sayesinde, yağış-akış ilişkilerinin ve su döngüsünün bileşenlerinin detaylı biçimde analiz edilmesine olanak sunmaktadır. Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan ve stratejik bir hidrolojik yapıya sahip olan Yukarı Dicle Alt Havzaları'nda, SWAT modeli kullanılarak yağış-akış süreçleri ile birlikte temel hidrolojik bileşenlerin (yüzey akışı, sızma, evapotranspirasyon ve yer altı suyu akışı) mekansal ve zamansal dağılımları analiz edilmiştir. Yukarı Dicle Alt Havzası, Türkiye'nin güneydoğusunda yer almakta olup, Dicle Nehri'nin yukarı çığırını oluşturan ve Diyarbakır, Batman, Elazığ, Bingöl ile Mardin illerinin belirli kesimlerini kapsayan önemli bir hidrolojik sistemdir. Dağlık ve engebeli topoğrafyası ile dikkat çeken havza, 495 ile 2937 metre arasında değişen yükselti aralıklarıyla akış dinamikleri açısından oldukça değişkendir. Karasal iklimin etkili olduğu bölgede, akış rejimi büyük oranda kar erimesi ve ilkbahar yağışlarına dayalıdır. Bu özellikler, bölgeyi hem taşkın riski hem de kurak dönem yönetimi açısından dikkat çekici kılmaktadır. Model kurulum sürecinde; topografik, coğrafi ve meteorolojik gözlem verileri bir araya getirilerek havza simülasyonu gerçekleştirilmiştir. Model sonuçlarına göre gözlemlenen pik debi değeri 82.10 m³/s iken simüle edilmiş pik debi değeri 85.28 m³/s olarak tespit edilmiştir. Modelin kalibrasyon ve validasyon aşamaları SWAT-CUP yazılımı üzerinden SUFI-2 algoritması ile yürütülmüş; model performansı NSE, R² ve PBIAS gibi istatistiksel göstergelerle değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre NSE değeri 0.506, R² değeri 0.521, PBIAS değeri ise -%8.218 olarak görülmüştür. Bu durum, modelin güvenilir çıktılar üretebildiğini ortaya koymuştur. Bu tez çalışması, Yukarı Dicle Havzası'nın hidrolojik yapısını bilimsel olarak inceleyip SWAT modelinin benzer havzalarda kullanım potansiyelini ortaya koymuştur. Buna ek olarak, su kaynakları yönetimi ve iklim senaryoları doğrultusunda karar vericilere yol gösterecek bulgular sunmuştur.
Özet (Çeviri)
The sustainable management of water resources has become increasingly important, particularly in semi-arid regions where the effects of climate change are being strongly felt. Rising global water demand, changes in land use patterns, and the disruption of the hydrological balance highlight the necessity for scientifically based water resource planning at the watershed scale. In this context, hydrological models, especially those based on physical principles, provide significant opportunities for the detailed analysis of rainfallrunoff relationships and the components of the water cycle. In this study, the spatial and temporal distributions of basic hydrological components (surface runoff, infiltration, evapotranspiration, and groundwater flow) were analyzed along with rainfall-runoff processes using the SWAT model in the Upper Tigris Sub-Basins, which are located in the Southeastern Anatolia Region and possess a strategic hydrological structure. The Upper Tigris Sub-Basin is situated in southeastern Turkey, constituting the upper reaches of the Tigris River and covering specific parts of the provinces of Diyarbakır, Elazığ, Batman, Bingöl and Mardin. Characterized by a mountainous and rugged topography, the basin exhibits highly variable flow dynamics due to its elevation range, which varies between 495 and 2937 meters. In the region, where a continental climate prevails, the flow regime largely depends on snowmelt and spring precipitation. These characteristics make the region noteworthy in terms of both flood risk and drought period management. During the model setup process, topographic, geographic, and meteorological observation data were integrated to perform the watershed simulation. According to the model results, the observed peak flow was recorded as 82.10 m³/s, while the simulated peak flow was calculated as 85.28 m³/s. The calibration and validation stages of the model were conducted using the SUFI-2 algorithm through the SWAT-CUP software, and model performance was evaluated using statistical indicators such as NSE, R², and PBIAS. The results showed that the NSE value was 0.506, the R² value was 0.521, and the PBIAS value was -8.218%. These findings indicate that the model produced reliable simulation outputs. This thesis scientifically investigates the hydrological structure of the Upper Tigris Basin and demonstrates the applicability of the SWAT model in similar basins. In addition, it provides valuable insights to support decision-makers in water resources management and the evaluation of climate change scenarios.
Benzer Tezler
- Salat Tepe buluntuları ışığı altında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Erken Demir Çağ kültürel yapısı
The Early Iron Age cultural structure of the Eastern and Southeastern Anatolia in the light of Salat Tepe finds
IŞIK TUBA ÖNEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
ArkeolojiHacettepe ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AYŞE TUBA ÖKSE
PROF.DR. ENGİN ÖZGEN
- Başur Höyük Erken Tunç Çağı I mezar verilerine göre Botan Vadisi'nde sosyo-ekonomik ve kültürel yapılanma
Socio-economic and cultural construction in Botan Valley according to data from the Early Bronze Age I Cemetery in Başur Höyük
METİN BATIHAN
- Kuriki Höyük'ten bir grup geç kalkolitik dönem seramiğinin arkeometrik yöntemlerle incelenmesi
Investigation of a group of late chalcolithic period pottery from Kuriki Höyük by archaeometric methods
ZEYNEP YILMAZ
- Yukarı–aşağı imleç hareketine ilişkin EEG kayıtlarının ayrık dalgacık, KNN ve DVM ile sınıflandırılması
Classification of up-down cursor movements' EEG records with discrete wavelet transform, KNN and SVM methods
ÖMER EMHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiDicle ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SİRAÇ ÖZERDEM
- Forsus, monoblok (aktivatör) ve sınıf ıı elastik kullanımının eklem konumuna etkisinin değerlendirilmesi
Evaluation of the effect of using forsus, monoblock (activator) and class ii elastics to the temporomandibular joint position
KEZBAN TEKGÜL
Diş Hekimliği Uzmanlık
Türkçe
2020
Diş HekimliğiDicle ÜniversitesiOrtodonti Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEHER GÜNDÜZ ARSLAN