Kültürel rotaların tasarımı için entegre bir yöntem önerisi: Safranbolu'dan geçen seyyah güzergâhlarının yeniden canlandırılması
An integrated methodology proposal for the design of cultural routes: The revitalization of historical travelers' itineraries passing through Safranbolu
- Tez No: 948342
- Danışmanlar: PROF. DR. AYSUN ÖZKÖSE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 183
Özet
Günümüzde kültürel miras kavramı yalnızca kentsel ve arkeolojik alanlarla sınırlı kalmayıp, inançlar, gelenekler, ritüeller, üretim biçimleri ve yöresel yaşam pratiklerini de içeren çok geniş bir yelpazeye yayılmıştır. Kültürel miras kavramındaki bu genişleme, beraberinde koruma yaklaşımlarının da yeniden tanımlanmasını gerektirmiştir. Bu bağlamda kültürel rotalar, kültürel mirası koruma ve kültür turizmini organize etmenin en yaygın yöntemlerinden biri haline gelmiştir. Bu sayede korumanın sürdürülebilmesi için karmaşık ve dinamik ortamlarda sorunların çözümü desteklenmekte ve kaynakların kullanımı kolaylaşmaktadır. Bu çalışma, UNESCO Dünya Mirası Listesi ve Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Safranbolu ve Amasra şehirleri ile onların çevresindeki, kültürel ve doğal mirası içeren 82 alanı inceleyerek, kültürel rotaların tasarımı için entegre ve katılımcı bir planlama yöntemi önermektedir. Çalışma alanı, dünyada da yaygın olarak görülen tarihi şehirlerde plansız gelişen kitlesel turizmi ve kırsal miras alanlarında terk edilmeyi incelemek için önemli bir fırsat sunmaktadır. Tasarlanan kültürel rota, Safranbolu'dan geçen 5 adet seyyahın güzergahlarından esinlenerek, miras alanlarının tarihi bir perspektifle bütünleştirilmesi ve dayanıklı bir ağ oluşturulmasını hedeflemektedir. Çalışma, (1) veri toplama ve işleme, (2) kültürel rotanın tasarımı ve (3) rota önerisinin analizi ve değerlendirilmesi, olmak üzere başlıca 3 aşamadan oluşan bir metodolojiyi izlemektedir. Bu metodoloji; GIS tabanlı uygulamalar ile kitle kaynak yöntemini kullanarak verilerin toplanması ve analiz edilmesini, AHP ile çok kriterli karar alma sürecinin katılımcı bir yaklaşımla yürütülmesini, yapay sinir ağları destekli kümeleme uygulaması ile rotanın belirlenmesi için verilerin sentezlenmesi ve işlenmesini, SWOT analiz çalışmaları ve tasarım atölyeleri ile rota önerisinin katılımcı bir çerçeveden analiz edilmesi ve değerlendirilmesini bir araya getirmektedir. Temel bulgular, çalışma alanındaki koruma risklerini belirlerken, miras varlıklarının sürdürülebilir turizmi geliştirme potansiyelini güçlü bir biçimde vurgulamaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşmeler ve diğer analizler, politik iç çekişmeler, bütünleşik alan yönetim stratejilerinin eksikliği ve etkisiz katılımcı mekanizmalar gibi temel yönetim sorunlarını ortaya çıkarmaktadır. Alanda ayrıca yetersiz altyapı, kapasite geliştirme ve tanıtım eksiklikleri dahil olmak üzere çeşitli kritik zorluklar bulunduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, çalışma kapsamında kullanılan yöntemlerin birleştirilmesi etkili bir katılımcı planlama destek sistemi oluşturmuştur. Tasarlanan kültürel rota, kitle turizmi ve terk edilmenin görüldüğü alanları birbirine bağlayarak dengeli ve sürdürülebilir bir eko-kültürel kalkınma modeli sunmaktadır. Bu model miras alanları üzerindeki olumsuz etkileri büyük oranda azaltma potansiyeline sahiptir.
Özet (Çeviri)
Today, cultural heritage is no longer limited to urban and archaeological sites; it has expanded to encompass beliefs, traditions, rituals, modes of production, and local daily life practices. This broadening of the concept necessitates a redefinition of conservation approaches. In this context, cultural routes have increasingly become one of the most commonly used methods for safeguarding cultural heritage and managing cultural tourism. These routes support sustainable conservation in complex and dynamic environments while facilitating the use of resources. This study examines 82 sites comprising cultural and natural heritage areas located in and around the cities of Safranbolu and Amasra, which are listed on the UNESCO World Heritage List and the Tentative List. It proposes an integrated and participatory planning method for the design of cultural routes. The study area offers a valuable opportunity to analyze issues such as uncontrolled mass tourism in historic cities and abandonment in rural heritage areas, both common globally. The proposed cultural route is inspired by the travel routes of five historical travelers known to have passed through Safranbolu. The route aims to integrate heritage sites from a historical perspective and establish a resilient network. The methodology of the study consists of three main stages: (1) data collection and processing, (2) design of the cultural route, and (3) analysis and evaluation of the proposed route. This methodology integrates the collection and analysis of data through GIS-based applications and crowdsourcing methods; the participatory implementation of a multi-criteria decision-making process using the Analytic Hierarchy Process (AHP); the synthesis and processing of data for route identification through clustering supported by artificial neural networks; and the analysis and evaluation of the proposed route within a participatory framework through SWOT analysis and design workshops. Key findings reveal significant conservation risks in the study area while strongly highlighting the potential of heritage assets to promote sustainable tourism. The semi-structured interviews and analyses uncover significant governance challenges, including political tensions, lack of integrated management strategies, and ineffective participatory mechanisms. Critical issues such as inadequate infrastructure, limited capacity development, and insufficient promotion activities have also been identified. In conclusion, integrating diverse methods within this study has developed an effective participatory planning support system. The proposed cultural route links areas under pressure from mass tourism with abandoned rural zones, offering a balanced and sustainable eco-cultural development model. This model holds significant potential to mitigate the negative impacts on heritage sites.
Benzer Tezler
- Bergama'nın gastronomi rotasının belirlenmesi ve bir rota önerisi
Determination of Bergama's gastronomy route and a route suggestion
HÜMEYRA DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TurizmMersin ÜniversitesiTurizm Rehberliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVDA BİRDİR
- Kentsel yürüme deneyiminin bir parçası olarak sergi mekanları: İstanbul için mekan tabanlı bir mobil uygulama önerisi
Exhibition spaces as part of urban walking experience: A space-based mobile application proposal for İstanbul
YAĞMUR AYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İç Mimari ve Dekorasyonİstanbul Teknik Üniversitesiİç Mimari Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SENİYE BANU GARİP
- Dilemmas and hopes attributed to Büyükada as a creative city
Yaratıcı bir şehir olarak Büyükada'nın ikilemleri ve umutları
MAHSA SAFAEI
Doktora
İngilizce
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAZİLET YURDANUR DÜLGEROĞLU
- Kültürel rotaların yarattığı tasarım kaynağının mimariye kazandırdığı etkileşim ve bağlantılar
Exploring the design influence of historical cultural routes on architecture: İnteractions and connections
MEHR POUYA SAMI KHAFTANI
- Kentsel tasarımda ses ve mekan etkileşimi: Mekansal sesparametreleri ve görsel algı
The interaction of sound and space in urban design: Spatialsound parameters and visual perception
KÜBRA TÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELTEM ERDEM KAYA