Türkiye'deki yağışların asal bileşen analizi
Principal component analysis of precipitation in Türkiye
- Tez No: 948540
- Danışmanlar: PROF. DR. HASAN TATLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 57
Özet
Bu çalışmada, Türkiye'nin farklı bölgelerindeki mevsimsel yağış örüntülerini belirlemek ve bölgeler arasındaki iklimsel farklılıkları anlamak amacıyla veri analiz yöntemlerinden Asal Bileşen Analizi (ABA) kullanılmıştır. İklim değişikliği, günümüzün en önemli çevresel sorunlarından biri olarak öne çıkmakta olup, bu bağlamda iklim unsurlarından yağışın incelenmesi büyük bir önem taşımaktadır. Tez kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan 277 meteoroloji istasyonundan elde edilen 1970-2022 yılları arasındaki aylık ortalama yağış verileri analiz edilmiştir. Mevsimsel yağış verilerinin alansal dağılımını ortaya koymak için Asal Bileşen Analizi uygulanmış ve sonuçlar, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak Türkiye'nin siyasi haritası temel alınarak haritalandırılmıştır. Analiz sonuçları, ilkbahar mevsiminde doğu-batı ekseninde belirgin farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Karadeniz ve Marmara Bölgeleri ile Ege ve Akdeniz kıyılarında yağış miktarı yüksek iken, diğer bölgelerde nispeten düşük seviyelerde olduğu gözlenmiştir. Bu durum, orografik etkiler ve denizel faktörlerle ilişkilendirilmiştir. Yaz mevsiminde ise yağışlar özellikle Orta Karadeniz Bölgesi'nde yoğunlaşmış; diğer bölgelerde ise yüksek sıcaklık ve düşük nem koşulları nedeniyle kuraklık etkileri hâkim olmuştur. Sonbahar mevsiminde, kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri ve denizel etkiler nedeniyle Karadeniz Bölgesi'nde yağış miktarı artarken, Marmara Bölgesi'nde belirgin bir azalma dikkati çekmiştir. Kış mevsiminde ise Türkiye genelinde yağış miktarlarında artış gözlemlenmiş; ancak Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yağış miktarında azalma tespit edilmiştir. Sonuç olarak, ilkbahar ve kış mevsimlerinde kuzeyden gelen nemli hava kütleleri ile orografik etkiler yağışların yoğunlaşmasına neden olurken, yaz ve sonbahar mevsimlerinde Türkiye'nin batı ve güney kesimlerinde kuraklık ön plana çıkmaktadır. Özellikle Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgeleri, yağış miktarındaki azalmanın en belirgin olduğu ve su kaynakları açısından hassasiyet taşıyan bölgeler olarak öne çıkmaktadır. Türkiye'nin yağış rejimi; mevsimsel döngüler, yer şekilleri ve küresel atmosferik sistemlerin etkisiyle bölgeler ve mevsimler arasında önemli farklılıklar sergilemektedir
Özet (Çeviri)
In this study, Principal Component Analysis (PCA), one of the data analysis methods, was employed to identify seasonal precipitation patterns across different regions of Turkey and to understand interregional climatic differences. Climate change stands out as one of the most significant environmental challenges of our time, making the investigation of precipitation, a key climate element, highly important. Within the scope of this thesis, monthly average precipitation data from 277 meteorological stations located within the borders of the Republic of Turkey, covering the period from 1970 to 2022, were analyzed. PCA was applied to determine the spatial distribution of seasonal precipitation data, and the results were mapped using Geographic Information Systems (GIS) based on the political map of Turkey. The analysis results revealed distinct differences along the east-west axis during the spring season. Precipitation amounts were higher in the Black Sea and Marmara Regions, as well as along the Aegean and Mediterranean coasts, while relatively lower amounts were observed in other regions. This pattern was associated with orographic and maritime influences. In the summer season, precipitation was concentrated particularly in the Central Black Sea Region, whereas drought conditions prevailed in other regions due to high temperatures and low humidity. During the autumn season, precipitation increased in the Black Sea Region due to cold air masses from the north and maritime effects, while a notable decrease was observed in the Marmara Region. In the winter season, although an overall increase in precipitation was observed across Turkey, a decrease was noted in the Southeastern Anatolia Region. In conclusion, precipitation intensifies in the spring and winter seasons due to moist air masses from the north and orographic effects, while drought becomes prominent in the western and southern parts of Turkey during the summer and autumn seasons. The Southeastern Anatolia and Central Anatolia Regions, in particular, stand out as areas where the reduction in precipitation is most pronounced and where water resources are particularly vulnerable. Turkey's precipitation regime exhibits significant variations between regions and seasons, influenced by seasonal cycles, topography, and global atmospheric systems.
Benzer Tezler
- Türkiye'de iklim değişikliğinin yağış-sıcaklığa etkisi ve kuraklık analizi: Akarcay örneği
Climate change impact on precipitation-temperature in Turkey and drought analysis: Akarcay case study
İSMAİL DABANLI
Doktora
Türkçe
2017
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKAİ ŞEN
- Yüksek yapıların yakın komşululuğunda bulunan konut alanlarındaki yaşam kalitesine etkilerinin fiziksel çevre yönünden belirlenmesi: Kadıköy –Four Winds residence örneği
Determining the effects of high structures on the quality of life in housing areas in close neighborhoods in respect of physical environment: The case of Kadiköy –Four Winds residence
AZİME CEREN ASAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Aydın ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN BALYEMEZ
- Maden Ergani Bakır İşletmesi yerleşkesi mekansal analizi
The spatial analysis of Maden Ergani Copper Settlement
MERVE BULANIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkNecmettin Erbakan ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET UYSAL
- Türkiye'deki yağışların enterpolasyon yöntemlerle alansal incelenmesi
Spatial analysis of precipitation with interpolation methods in Turkey
MUSTAFA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
İnşaat MühendisliğiKırıkkale Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GAYE AKTÜRK
- IOT routing optimization by using the K-Means clustering algorithm and whale optimization algorithm
K-Means kümeleme algoritması ve whale optimizasyon algoritması kullanarak IOT yönlendirme optimizasyonu
ZAINAB ALOBAIDI
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolAltınbaş ÜniversitesiElektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. ADİL DENİZ DURU