Yapay zekaya dayalı posthumanist argümanların kelâmi ve hukuki açıdan değerlendirilmesi
Kalāmic and legal analysis of posthumanism arguments based on artificial intelligence
- Tez No: 950923
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET BULGEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Hukuk, Religion, Philosophy, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 113
Özet
Bu çalışmada, yapay zeka teknolojisinin yükselen etkisiyle birlikte Posthumanist iddiaların bu teknolojiyle ilişkilendirilerek ileride daha fazla gündeme geleceği öngörülmektedir. Posthumanizm; insanın merkezî konumunun tarihsel bir kurgu olduğunu savunarak, insan-hayvan-makine ayrımlarını geçersiz kılmakta ve düz bir ontoloji önermektedir. Bu bağlamda çalışmada, Posthumanist paradigmanın dünya tasavvuru ve temel iddiaları ortaya konulmaktadır. Literatürde Posthumanizme kelâmî perspektiften odaklanan bir tez çalışmasına rastlanmamıştır. Bu doğrultuda çalışma; Posthumanizm için önemli bir kuramcı olan Donna Haraway'in Cyborg Manifesto'sunda zikredilen iddiaları kelâmî perspektiften incelemeyi ve hukuka olası yansımasını keşfetmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Posthumanist iddialar dört başlık altında toplanmış ve özellikle Mâtürîdî kelâm geleneği ekseninde bu iddiaların hangi başlıklar altındaki tartışmalara karşılık gelebileceğinin tespitine çalışılmıştır. Bu çalışma, Posthumanist felsefeye doğrudan bir cevap vermeyi değil, bu düşüncenin klasik kelâmcılar tarafından nasıl karşılanabileceğine dair bir çerçeve sunmayı hedeflemektedir. Kelâm geleneğinde insan; teklîfe muhatap olması hasebiyle varlık hiyerarşisinde üstün olarak konumlandırılmaktadır. Bu sebeple Mâtürîdî kelâmında düz bir ontoloji kabul edilmemektedir. Posthumanizmin fâilliğe ilişkin iddiaları, kelâmcıların“ilim”ve“kudret”gibi arazların yalnızca“hayat”sahibi varlıklarda bulunabileceğine dair görüşleriyle çelişmektedir. Yapay zeka, hayat sahibi olmadığından, kelâmî bakımdan bir fâil ve bilgi sahibi bir varlık olarak değerlendirilemeyecektir. Posthumanizmde sanal ile gerçek arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması iddiası ise kelâmî ontolojiyle uyumlu değildir. Zira kelâmî bir ilke olarak, eşyanın hakikatleri sabittir. Posthumanist felsefenin hukuka olası yansıması, yapay zekaya özel bir hukuki statü verilmesinin gündeme gelmesi üzerinden gerçekleşebilir. Ancak böyle bir statü, gelecekte kalıcı çözüm sunmak yerine daha zorlu problemlere ve adaletsizliklere kapı aralayabilir. Kelâmî ve hukuki açılardan yapay zekaya fâillik ya da hukuki kişi statüsü atfetmek problemli görünmektedir.
Özet (Çeviri)
This study anticipates that Posthumanist claims will gain increasing relevance in connection with the growing influence of AI technologies. Posthumanism rejects the centrality of the human as a historical construct, challenges the human-animal-machine distinction, and promotes a non-hierarchical ontology. Within this framework, the study outlines the Posthumanist worldview and its core assertions. A review of the literature reveals a lack of kalāmic analyses of Posthumanism. Accordingly, this research aims to explore the Posthumanist claims—particularly those expressed in Donna Haraway's Cyborg Manifesto—from a kalāmīc perspective and to examine their possible legal implications. The claims are categorized under four main themes and analyzed primarily within the context of the Māturīdī kalām. Rather than offering a direct refutation, the study presents a conceptual framework for how classical Muslim theologians might engage with Posthumanist thought. In kalām, the human is ontologically superior due to being the subject of divine obligation (taklīf), and thus a flat ontology is not accepted in Māturīdī theology. Posthumanist views on agency conflict with the kalāmīc stance that attributes such as knowledge and power require life. Since AI lacks life, it cannot be considered a knowing or acting being. Similarly, the Posthumanist denial of the real-virtual distinction contradicts the kalām principle of the fixed essence of things. The possible reflection of posthumanist philosophy on law may be granting legal personhood to AI. But this may lead to deeper ethical and legal issues. From both kalāmīc and legal perspectives, assigning agency or personhood to AI appears problematic.
Benzer Tezler
- Yapay zekâya dayalı anlamsal video işleme yöntemlerinin tıpta kullanılabilirliğinin araştırılması
Investigation of usability of artificial intelligence semantic video processing methods in medicine
HASAN UCUZAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİnönü ÜniversitesiBiyoistatistik ve Tıp Bilişimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMEK GÜLDOĞAN
- Tedarik zinciri yönetiminde yapay zeka uygulamaları ve çözüm modelleri üzerine bir araştırma
A research about artificial intelligence applications in supply chain management
KEREM ŞAHİNBOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
UlaşımNişantaşı Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERKAN AKGÜN
- Driving assistant using YOLOV8 deep learning model for car, person and traffic detection with a decision-support algorithm
YOLOV8 derin öğrenme modeli kullanan sürüş asistanı araba, kişi ve trafik tespiti için karar destek algoritmasıyla
ABEER SARHAN MAZYOON AL RUFAYE
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mekatronik Mühendisliğiİstanbul Okan ÜniversitesiMekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SİNA ALP
- Toplum 5.0 kapsamında yapay zekaya dayalı reklamların tüketici temelli marka değerine etkisi üzerine bir araştırma
A study on the impact of ai-created advertisements on consumer-based brand equity in the scope of Society 5.0
ECE ERTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeGalatasaray Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEVİN KARABIYIK YERDEN
- Yapay zekaya dayalı olarak insanların katı evsel atıklarının tahmini ve orman endüstrisi'nin kullanımı için optimizasyon
Prediction of human solid household waste based on artificial intelligence and optimization for forest industry use
AYLY ACHYLOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiBartın ÜniversitesiOrman Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TİMUÇİN BARDAK
DOÇ. DR. SELAHATTİN BARDAK