Anayasa hukukunda pozitif ayrımcılık
Positive discrimination in constitutional law
- Tez No: 964056
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ALİ ZENGİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 389
Özet
Eşitlik ilkesi, insanlık tarihinin erken dönemlerinden itibaren hukukun ve siyasetin temel meselelerinden biri olmuştur. 20. yüzyıla kadar eşitlik, çok sınırlı bir zümrenin birbiriyle olan eşitliğine ilişkin yürütülen çabaların bir ürünü olmuştur. Bu durum, özellikle cinsiyet, etnik köken, engellilik, yaş, sosyoekonomik statü gibi nedenlerle sistematik olarak dışlanan ve dezavantajlı konumda bulunan grupların hukukî korumadan yoksun kalmasına yol açmıştır. 20. yüzyıldan itibaren insan hakları alanında yaşanan paradigma değişiklikleriyle birlikte, eşitlik ilkesinin yalnızca eşit muamele anlamına gelen şeklî eşitlikten ibaret olmadığı, fiilî eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasını da gerekli kıldığı görüşü ağırlık kazanmıştır. Bu doğrultuda, eşitlik ilkesinin maddî boyutu, yani eşitliğin toplumsal ve yapısal düzeyde gerçekleştirilmesi hedefi önem kazanmıştır. Buna ulaşmak için de pozitif ayrımcılık uygulamalarının benimsenmesi gerekmiştir. Pozitif ayrımcılık, tarihsel açıdan dezavantajlı grupların hak ve özgürlüklerden eşit biçimde yararlanabilmelerini temin etmek üzere, onlara yönelik geçici ve telafi edici farklı muamelelerin yapılmasını mümkün kılan uygulamalardır. Bu çalışmada da eşitlik ilkesinin tarihsel, felsefi ve hukuki çerçevesinde pozitif ayrımcılık kurumunun kapsamı, tarihçesi, gerekçesi ve dünyadaki pozitif ayrımcılık uygulamaları analiz edilmektedir. Dünyadaki pozitif ayrımcılık uygulamaları incelenirken farklı modellere temel olan dört ülkedeki pozitif ayrımcılık yaklaşımları ele alınmaktadır. Bu ülkeler, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Güney Afrika'dır. Aynı zamanda çalışmada, Türk hukukundaki pozitif ayrımcılık uygulamaları, benimsenen pozitif ayrımcılık modeli ve yargı organının pozitif ayrımcılığa yaklaşımı da tespit edilmektedir. Pozitif ayrımcılık, Türkiye'de pek çok kişinin kullanmayı sevdiği bir kavram olsa da henüz kavram sınırları net olarak belirlenmiş bir kavram değildir. Nitekim anayasal anlamda hukukumuza da 2010 yılında gerçekleştirilen değişikliklerle girmiştir. Bu değişiklikle kadınlara, engellilere, gazilere, malullere, şehit yakınlarına pozitif ayrımcılık yapılmasının önü açılmıştır. Bu doğrultuda da mevzuatta bazı değişikliklere gidilmiştir. Türk hukukunda genel olarak Avrupa Birliği hukukunda kabul edilen istisna yaklaşımı hâkim olsa da pozitif ayrımcılık hâlen tam olarak anlaşılabilmiş bir kavram değildir. Bu çalışmanın temel amacı da Türk hukukunda pozitif ayrımcılığın kavramsal çerçevesinin çizilmesidir.
Özet (Çeviri)
The principle of equality has constituted one of the core concerns of law and political theory since the earliest periods of human history. Until the 20th century, however, efforts to achieve equality were largely confined to a narrow segment of the population, excluding numerous groups on the basis of gender, ethnicity, disability, age, or socio-economic status. As a result, many systematically disadvantaged groups were left without adequate legal protection. The paradigm shift in human rights discourse in the 20th century brought about a more comprehensive understanding of equality, one that transcends the notion of formal equality as mere equal treatment and emphasizes the need to eliminate substantive inequalities. In this context, the material dimension of the equality principle, which aims at achieving structural and social justice, has gained increasing prominence. A key instrument in realizing this aim has been the adoption of positive discrimination policies. Positive discrimination, or affirmative action or positive action, refers to the provision of temporary and compensatory different treatment to historically disadvantaged groups in order to enable them to enjoy rights and freedoms on an equal footing. This study explores the historical, philosophical, and legal foundations of the principle of equality and offers a comprehensive analysis of the scope, justification, and global examples of positive discrimination. In doing so, it examines the models of four jurisdictions that have played a crucial role in shaping affirmative action policy: the United Kingdom, the United States of America, the European Union, and South Africa. The study also analyses the legal foundations and applications of positive discrimination in Turkish law, identifying the adopted model and the judiciary's interpretive stance toward such measures. Although the term“positive discrimination”is frequently used in public discourse in Turkey, its conceptual boundaries remain largely undefined. In fact, it was only explicitly introduced into the Turkish constitutional framework with the 2010 constitutional amendments. These amendments enabled the adoption of positive discrimination measures in favour of women, persons with disabilities, veterans, and relatives of martyrs. Subsequent legislative changes were made in line with this new constitutional amendment. Nevertheless, although Turkish law generally follows the European Union's derogation approach, the concept of positive discrimination has yet to be fully internalized or consistently implemented. The principal aim of this study is to delineate the conceptual and legal framework of positive discrimination in Turkish law.
Benzer Tezler
- Anayasa Hukukunda sağlık hakkı
Right to health in Constitutional Law
TÜRKER ERTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
HukukDokuz Eylül ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TİJEN DÜNDAR SEZER
- Türk İş Hukukunda kadın çalışanlara yönelik ayrımcılık kaynaklı uyuşmazlıklar
Disputes deu to discrimination against female employees in Turkish Labor Law
EDA KARABULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukGaziantep ÜniversitesiEkonomi Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN CİNDEMİR
- Türk Hukukunda ayrımcılık suçu: TCK 122. madde
Discrimination crime in Turkish Law: Article 122 of TPC
BUHARİ ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİT KOCASAKAL
- Ceza muhakemesi hukukunda halka açıklık ilkesi
Public disclosure policy in criminal procedure law
MUSTAFA LİMONCU