Osmanlı idaresinde Yenice-i Karasu'dan İskeçe'ye bir idari merkezin değişimi
The change of an administrative centre from Yenice-i Karasu to Iskece under Ottoman rule
- Tez No: 965558
- Danışmanlar: PROF. DR. TURAN GÖKÇE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 323
Özet
Batı Trakya'nın Osmanlı yönetimi altına girmesi Edirne'nin 1361 yılındaki fethinin ardından geçen on yıllık süreçte tam olarak sağlanmış ve Osmanlı yönetimi sahada yaklaşık 560 yıl hüküm sürmüştür. Batı Trakya kendi içinde Gümülcine, İskeçe ve Dedeağaç olmak üzere üç coğrafi ve idari birimden meydana gelmektedir. Fetihten sonra Evrenos Bey'in uç merkezi olan Gümülcine, Osmanlı fatihlerinin Avrupa'ya sıçrama noktası olarak değerlendirilmiş ve ileriki yıllarda sancak merkezi kimliği kazanmasıyla doğal olarak tarih araştırmalarında daima ön plana çıkmıştır. Dedeağaç veya diğer bir isimlendirmeyle Meriç yöresi ise Dimetoka merkezli olarak ele alınmış ve Edirne'nin Adalar (Ege) denizine açılan havâlisi kabul edilerek Edirne tarih çalışmalarıyla üzerinde çokça durulan diğer bir Batı Trakya yöresi olmuştur. İskeçe'nin bu iki birime kıyasla tarih araştırmalarında daha az gündem olduğu, Osmanlı geçmişi hakkında daha sınırlı çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Tarih kayıtlarının ortaya koyduğu üzere, Osmanlılar Batı Trakya fethinin akabinde eski bir kale-kent olan İskeçe yerine daha güneyde, ovanın merkezi denilebilecek bir konumda Yenice ismiyle yeni bir yerleşim yeri oluşturmuşlar ve yönetim merkezi olarak burayı mâmur etmişlerdir. Yenice'nin hemen batısında bulunan ve Makedonya coğrafi bölgesi ile Trakya coğrafi bölgesi sınırını tayin eden Karasu nehrine olan yakınlığı sebebiyle de kente Yenice-i Karasu veya Karasu Yenicesi ismi verilmiş, idari yönetim alanı da Yenice-i Karasu Kazâsı olarak kayıtlara geçmiştir. 19. yüzyıl ortalarına kadar kazânın idare birimi vasfını devam ettiren Yenice kasabası yüzyılın ortasından itibaren bu hususiyetini İskeçe'ye bırakmıştır. Bu noktadan hareketle, hazırlanan tez çalışması Yenice-i Karasu ve İskeçe'nin Osmanlı yönetimindeki tarihi gelişimini gerçekleşen idari merkez değişim süreci ekseninde ele alarak değişimin sebepleri, etkenleri ve etkileri açısında bir tahlile tâbi tutup, Osmanlı arşiv belgeleri merkezinde araştırmayı amaçlamaktadır. Tez konusunun coğrafi sınırları, Osmanlı kayıtlarında önce Yenice-i Karasu sonra da İskeçe adlandırmasıyla takip edilen kazânın Osmanlı idari taksimatı çerçevesinde kapsadığı sahaya odaklanmakta, metodolojik olarak bu saha özelinde araştırılmasını esas almaktadır. Tezin zaman sınırlaması, araştırmanın eksen noktası olarak belirlenen, idari merkez değişikliğinin gerçekleştiği 19. yüzyıl olmakla birlikte her iki yerleşim biriminin Osmanlı yönetimi altındaki erken ve geç dönem gelişimlerini de araştırmanın kapsamına alınmıştır. Teknik olarak bakıldığında, kaleme alınan çalışma üç ayak üzerinde yükselmektedir. İlk ayak Yenice-i Karasu yerleşim biriminin kurulması, gelişimi ve kazâ yönetim merkezi özelliğini kapsamaktadır. İkinci ayak ise Yenice-i Karasu yönetim vasfının İskeçe'ye devredilme sürecini sorgulamaktadır. Üçüncüsü, İskeçe'nin yeni bir yönetim merkezi olarak ortaya çıkışıdır. Konunun kapsamı göz önüne alındığında, tezin yapısı oluşturulurken kronolojik temelli yatay bir anlatım yerine konu odaklı ve tarihi akışın konulara entegre edildiği dikey bir metodolojik çalışma usûlü esas alınarak örgülenmeye çalışılmıştır. Çalışma konumuz olan sahanın bugüne kadar Osmanlı yönetimindeki geçmişi ile ilgili sayıları az da olsa bazı kıymetli eserler ortaya çıkarılmıştır. Ancak bunların ekserisi bölgede yayınlanmış olan yerel kaynaklara veya mahalli rivayetlere dayandırılmıştır. Bizim çalışmamızın farkı, bugüne kadar yapılmış çalışmaları dışlamadan ve hak ettikleri kıymeti göstererek, bölgenin Osmanlı tarihini Osmanlı belgeleri temeline oturtarak bir tarih araştırmasını ortaya koymaktır. Böylece sahanın Osmanlı geçmişine dair tarih araştırmalarına yeni bir yaklaşım ve bakış açısı kazandırılmış olabilecektir. Tezde ele alınan Yenice-i Karasu kasabasının Osmanlı şehir modeline göre şekillenip erken ve klasik dönem Rumeli şehir tarihi araştırmalarına özgün bir model oluşturduğu, İskeçe'nin ise Tanzimat'ın getirdiği değişim ve dönüşüm hareketleri kapsamında neredeyse dönemin tüm yenileşme unsurlarını barındıran bir yapıya sahip olduğu çalışmamızdaki temel argümanlarımızdır. Daha geniş açıdan bakıldığında, gerçekleştirilen bu tez çalışması Osmanlı medeniyeti ve müessesleri araştırmalarına ufak da olsa bir katkı sağlama temennisi taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
Following the conquest of Edirne in 1361, Ottoman rule was fully established in Western Thrace within a decade, and it lasted for approximately 560 years. Western Thrace consists of three geographical and administrative units: Gümülcine, İskeçe and Dedeağaç. Following the conquest, Gümülcine, the frontier centre of Evrenos Bey, became the starting point for Ottoman conquests in Europe. Subsequently designated a sanjak centre, it naturally came to the fore in historical research. Dedeağaç, also known as the Meriç region, was centred on Dimetoka and was considered the Edirne region opening onto the Aegean Sea. This has made it another region of Western Thrace that has been extensively studied in Edirne historical research. In contrast, historical research has paid less attention to İskeçe, with fewer studies conducted on its Ottoman past. Following the Ottoman conquest of Western Thrace, historical records show that the Ottomans established a new settlement called Yenice in a more central location in the plain, south of the old fortress city of İskeçe. They developed this settlement as an administrative centre. Due to its proximity to the Karasu River, which lies just west of Yenice and marks the border between the geographical regions of Macedonia and Thrace, the city was named Yenice-i Karasu, or Karasu Yenicesi, and its administrative area was recorded as Yenice-i Karasu Kazâsı. Until the mid-19th century, Yenice continued to serve as the administrative centre of the district, but from then onwards, this role was taken over by İskeçe. The thesis examines the historical development of Yenice-i Karasu and İskeçe under Ottoman rule in terms of the process of changing administrative centres, analysing the reasons, factors and effects of the change. It aims to conduct research based on Ottoman archive documents. The geographical boundaries of the thesis topic focus on the area covered by the district, which was first referred to as Yenice-i Karasu and then as İskeçe in Ottoman records, within the framework of the Ottoman administrative division, and the research is based on this area in methodological terms. The time frame of the thesis is the 19th century, which is identified as the focal point of the research, when the administrative centre changed, but the early and late periods of development of both settlements under Ottoman rule are also included in the scope of the research. Technically, the study is based on three pillars. The first pillar covers the establishment, development, and district administrative centre characteristics of the Yenice-i Karasu settlement. The second pillar examines the process of transferring the administrative status of Yenice-i Karasu to İskeçe. The third pillar covers the emergence of İskeçe as a new administrative centre. Considering the scope of the subject, the structure of the thesis was organised based on a vertical methodological approach that integrates historical flow into the subject rather than a chronological horizontal narrative. Although few, some valuable works have been published on the history of the area under Ottoman rule. However, most of these are based on local sources or local narratives published in the region. The difference in our study is that, without excluding previous studies and giving them their due value, we present a historical study based on Ottoman documents on the Ottoman history of the region. Thus, a new approach and perspective may be gained in historical studies on the Ottoman past of the region. The main arguments of our study are that the town of Yenice-i Karasu, which is discussed in the thesis, was shaped according to the Ottoman city model and formed a unique model for early and classical period Rumeli city history studies, while İskeçe had a structure that contained almost all the elements of renewal within the scope of the changes and transformations brought about by the Tanzimat. From a broader perspective, this thesis aims to contribute, albeit modestly, to research on Ottoman civilisation and institutions.
Benzer Tezler
- Antalya'da mübadele
Population exchanged in Antalya
GÜLCAN DİLBER ILGIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
TarihAkdeniz ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BERNA TÜRKDOĞAN UYSAL
- Üsküplü divan şairleri
Başlık çevirisi yok
HANİFE YAKUP
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA İSEN
- Osmanlı idaresinde Kudüs mutasarrıflığ 1874-1914
The Ottoman administration in jerusalem 1874-1914
MOHANAD S. M. ALAMLEH
Doktora
Türkçe
2019
TarihAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİDE ASLAN
- Osmanlı idaresinde Bağdat (1638-1650)
Baghdad in the Ottoman administration (1638-1650)
HEMN MOHAMMED QADIR