Teyipcan Eliyev'in şiirleri (Notlar-metin-dizin)
Teyipcan Eliyev's poems (Notes-text-index)
- Tez No: 967523
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ RIDVAN ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Teyipcan Eliyev, Çağdaş Uygur Edebiyatı, Yeni Uygur Türkçesi, Çağdaş Türk Lehçeleri, Teyipcan Eliyev, Contemporary Uyghur Literature, New Uyghur Turkish, Contemporary Turkish Dialects
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1176
Özet
Teyipcan Eliyev, 1930-1989 yılları arasında Doğu Türkistan'da yaşamış çağdaş Uygur şairlerinden biridir. Şiirlerini 1945-1988 yılları arasında kaleme almıştır. 43 yıllık şairlik hayatında hemen her konuda şiir yazmıştır ve bu şiirleriyle Uygur halkının duygularına tercüman olmuştur. Üretken ve kalemi güçlü bir şair olan Teyipcan Eliyev'in şiirleri“Şerk Naḫşisi”,“Tinçliḳ Naḫşisi”,“Tügimes Naḫşa”,“Vetinimni Küyleymen”,“Zepmu Çirayliḳ Keldi Bahar”,“Bahar İlhami”,“Tallanġan Şéirler”,“Töhmet Ḳurbani”ve“Yantaḳ”adlı eserlerde yayımlanmıştır. 1986 yılında kansere yakalanan Teyipcan Eliyev, ölümüne yakın bir zamanda kendisi gibi şair olan arkadaşı Muhemmet Rehim'e vasiyette bulunmuştur. Yayımlanan ve o zamana kadar yayımlanmayan şiirlerini ve diğer eserlerini bir araya toplayarak düzenlemesini ve yayımlamasını vasiyet etmiştir. Muhemmet Rehim de Teyipcan Eliyev'in vasiyetini ölümünden sonra yerine getirmiştir ve Eliyev'in tüm şiirlerini kronolojik bir sıra ile toplayarak“Téyipcan Éliyév Şé'irliri”adıyla iki cilt hâlinde yayımlamıştır. 1997'de Pekin'de Milletler Neşriyatı tarafından yayımlanan bu eser, çalışmamızın ana malzemesini oluşturmaktadır. Bu çalışma, Teyipcan Eliyev ve şiirlerini saha araştırıcılarının dikkatine sunmak ve çağdaş Türk lehçeleri arasındaki çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmamız Yeni Uygur Türkçesi ve Çağdaş Uygur Edebiyatı, Notlar, Transkripsiyonlu Metin ve Dizin olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Uygurların tarihi kısaca verilmiş, Yeni Uygur Türkçesi tanıtılmış, Çağdaş Uygur Edebiyatının genel durumu özetlenmiş ve Teyipcan Eliyev'in hayatı verilmiştir. İkinci bölümde Yeni Uygur Türkçesinin eserde görülen karakteristik özellikleri, eserin kendine has dil özellikleri ve Eliyev'in şiir üslubu notlar hâlinde verilmiştir. Üçüncü bölümde eserin Latin alfabesine yazıçevrimi yapılmıştır. Dizin bölümünde eserin sözlüğü gramatikal dizin şeklinde oluşturulmuştur. Elde edilen bilgi ve bulgular sonuç bölümünde maddeler hâlinde verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Teyipcan Eliyev is one of the contemporary Uyghur poets who lived in East Turkestan between 1930 and 1989. He wrote his poems between 1945 and 1988. During his 43-year career as a poet, he wrote on almost every subject and expressed the feelings of the Uyghur people through these poems. A prolific and powerful poet, Teyipcan Eliyev's poems have been published in“Şerk Naḫşisi”,“Tinçliḳ Naḫşisi”,“Tügimes Naḫşa”,“Vetinimni Küyleymen”,“Zepmu Çirayliḳ Keldi Bahar”,“Bahar İlhami”,“Tallanġan Şéirler”,“Töhmet Ḳurbani”ve“Yantaḳ”. Teyipcan Eliyev, who contracted cancer in 1986, made a will to his friend, fellow poet Muhemmet Rehim, nearing his death. He instructed him to collect, edit, and publish his published and previously unpublished poems and other works. Muhemmet Rehim fulfilled Teyipcan Eliyev's wishes after his death, compiling all of Eliyev's poems in chronological order and publishing them in two volumes under the title“Téyipcan Éliyév Şé'irliri.”This work, published by the National Publications in Beijing in 1997, constitutes the main material of our study. This study aims to bring Teyipcan Eliyev and his poems to the attention of field researchers and to contribute to studies on contemporary Turkic dialects. The study consists of four main sections: New Uyghur Turkish and Contemporary Uyghur Literature, Notes, Transcribed Text, and Index. The first section provides a brief history of the Uyghurs, an introduction to New Uyghur Turkish, a general overview of Contemporary Uyghur Literature, and a biography of Teyipcan Eliyev. The second section provides notes on the characteristic features of New Uyghur Turkish seen in the work, the work's unique linguistic features, and Eliyev's poetic style. The third section transcribes the work into the Latin alphabet. The index section provides a grammatical index of the work's lexicon. The resulting information and findings are itemized in the conclusion.