Geri Dön

Osmanlı Devrinde Yemen'de mahalli idare (1266-1337 / 1850-1918)

Başlık çevirisi mevcut değil.

  1. Tez No: 102313
  2. Yazar: ABDULKERİM AL-OZAİR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HULUSİ YAVUZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2000
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 289

Özet

TEZ OZETI 1267-1337/1850-1918 seneleri arasındaki Osmanlı dönemi Yemen vilâyeti mahallî idaresi mevzu 'u, kanâatimizce bugüne kadar bu hususda yapılan araştırmaların en mühimlerinden biridir. Bu önem dikkate alınarak araştırmanın girişte ve diğer altı bölümünde, Peygamberimizin (s.a.v) dönemindeki îslam Devletindeki idari düzenleme Yemen vilayetinde idari teşkilat ve idari taksimatlar, Hülafâ-i Raşidin dönemindeki teşkilatlanma ve idari taksimat, Emevi ve Abbasi dönemleri Yemen vilayeti ve mahalli idarelerini kapsamına almıştır. Ancak daha sonra Abbasî Devleti 'nin son devrinde idarede meydana gelen gevşeme devleti zayıf düşürdü ve Yemen' de ona yakın devletçikler kuruldu. Böylece küçük devletler Yemen'i Portekiz tehditlerinden koruma gücünü kaybettiler. Birinci Sultan Selim döneminde Mısır ve Hicaz fethediltikten sonra hilafetin resmen Osmanlı Devleti 'ne intikal etmesiyle, Osmanlılar bütün yeryüzündeki müslümanlan himaye etme görevini üstlenmiş oldular. Hint müslümanlan, Portekizlilerin zulmüne maruz kaldıklarını bildirmeleri, Haremeyn-i Şerifeyn'in tehdit altında bulunması, Kızıl Deniz ve Basra Körfezleri gibi İslam denizlerinde askeri güç bulundurmaları Osmanlı devletini harekete geçirdi. 946/1539 yılında Kanuni Sultan Süleyman İslam denizlerindeki Portekiz güçlerini kovalamak ve Hint müslümanlarının imdadına yetişmek üzere Hadım Süleyman Paşa komutasında bölgeye bir ordu gönderdi ve bu güç Portekizlileri denizlerden koalamayı başardı. Portekizlilerle Hindistan'da çetin bir savaşın ardından muzaffir olarak döndü ve böylece Osmanlılar bütün Yemen bölgesine hakim oldular. Osmanlılar Yemen vilayetine kadar hakim olduktan sonra idari teşkilatını kurdular ve 946/1636 yılına kadar Yemen'de kaldıktan sonra Hicaz'a çekildiler. Osmanlılar Yemen 'den çekildikten sonra, bölgede karışıklıklar meydana geldi. İngiliz, İtalyan ve Fransızlar bölgeyi tehdit etmeye başladı. İngilizler 1455/1839 yılında Yemen'de Aden (ü-*) 'i işgal ettiler, Fransızlar Bab el-Mendeb (v^1 v^) 'de bulunan Şeyh Said (j^-“^) ve Birim Adalarını işgal ettiler. Muhammed b, Âyîz, Âsir ve Hudeyde sancağını tehdit etmeye başladı. Yemen'in dağlık bölgelerinde üç imam meydana çıktı ve bölge emniyeti bozulmaya başladı. Bütün bu olaylardan sonra Osmanlı Devleti 1265/1848 yılında Tevfik Paşa komutanlığında bir güç gönderdi ve bu güç bir ay San'a (fUiH'da kaldıktan sonra Hudeyde (öj^) sancağına çekildi. Böylece 1289/1872 yılına kadar Osmanlı idaresinde sadece Âsir (_>^) ve Hudeyde kaldı. Daha sonra Osmanlılar Redif Paşa komutasında askeri bir güç daha gönderdi. Redif Paşa isyanları bastırdıktan sonra Asir sancağına bağlı Ebha (l*J) kentine vardığında İbn-i Âyîz' in saldırısına uğradı ve tedavi olmak üzere İstanbul'a gönderildi. Redif Paşa da sonra Yemen vilayeti Ahmet Muhtar Paşa yönetimine verildi ve vilayette meydana gelen isyan hareketlerini bastırmak ve vilayetin düzenini yeniden tesis etmek görevi verildi.Birinci bölüm; Yemen vilayetinin tesisinde, Yemen vilayetine San'a (»l*i^), Hudeyde (»^-K, Taiz (>^) ve Asir (_«- -) olmak üzere dört sancağa ayırma ve idari teşkilatın görevleri yapmada Ahmet Muhtar Paşa'nın rolünü ele almaktadır. 1850- 1918/1267-1337 yılları arasında Yemen vilayetinin geçirmiş olduğu siyasi ve güvenlik durumlarından dolayı, vilayet sathında istikrar, güvenlik ve vatandaşların rahatının sağlanması için en uygun idare biçimi konusunda Osmanlılar ilgili makamlardan görüş beyan etmelerini isterlerdi. Bu bölümde; vilayet ıslah heyetleri ve idari müesseselerinin çalışmasını araştırmak üzere Yemen vilayetine gönderilen teftiş komisyonlarının gönderdikleri görüş ve eğilimleri, ayrıca Meclis-i Mebusan üyeleri arasında teşekkül eden komisyonun sunmuş oldukları görüşlerden bahsedilmektedir. Bütün bu heyetlerin ilgili makamlara sunduğu görüşler, raporlar ve layihalar Yemen'de kanun hizmetlerinin artırılması, eğitim seviyesinin yükseltilmesi, halkın mutluluğunu hedefleyen Osmanlı Siyasetine tercüman olacak yetenekte görevliler gönderilmesi yönünde idi. Ayrıca ıslah heyeti teftiş ve Meclis-i Mebusan komisyonların görüş ve düşünceleriyle paralellik taşıyan toplumda şöhrete sahip kişilerin görüş ve düşüncelerine de yer verildi. Ayrıca Osmanlıların resmi makamlarının görüşleriyle yetinmediğii ikinci Abdülhamit döneminde İmam Yahya tarafından İstanbul'a gönderilen isyancılar heyetinin görüşlerinden alındığını, bizzat İmam Yahya'nın da görüşlerinin alındığını ve isyancıların görüşlerinin, İmam Yahya'nın ayaklarına devlet idaresinde yer verilmesi etrafında yoğunlaştığına işaret edildi. Yine bütün bu girişimlere rağmen silahlı çatışmaların devam ettiğini Osmanlıların olayları sona erdirmek için Erkan-ı Harbiye Umumiye Heyeti Reisi Ahmet İzzet Paşa komutasında askeri birlik gönderdiği, Ahmet İzzet Paşa'nın isyanları bastırdıktan sonra soruna çözüm bulmak üzere İmam Yahya ile barışın sağlanması için görüşmeler yaptığı ve bir anlaşma gereğince İmam Yahya'ya dağlık bölgelerde şer'i Hakimler seçme hakkıyla birlikte bazı mali imtiyaz tanındığı, anlaşmanın neticesi olarak 1330/1911 yılları arasında Yemen vilayetinde istikrarın sağlandığı ve bu istikrarlı ortamın Osmanlıların Yemen vilayetinden çekildiği 1337/1918 yılına kadar devam ettiği izah edildi. Yine bu bölümde Yemen vilayetinin idare taksimi konusunda ortaya çıkan görüşlerine, görüşlerden bazılarının Yemen' in üç vilayete ayrılması diğerlerine göre iki viylayete ayrılmasına Ahmet Muhtar Paşa döneminde idari taksimat Yemen 'in bir vilayet, Asir U^), San'a C”1*1^), el-Hudeyde (4J^ ve Taiz (j^) olmak üzere dört sancaktan meydana geldiğine, bu taksimatın herhangi bir idari taksimat yapılırken uyulması gereken ölçülerin ehemmiyetine binaen Osmanlı vilayetleri idari taksimat layihasında yer aldığına, günümüz uluslararası toplantılarında tavsiye edilen en önemli konu olduğuna ve halen Yemen vilayetinin idari taksimatında önemli etken olduğuna temas edildi. İkinci bölümde; istişari, idari ve deetim müesseselerinin Vilayetler İdare-i Umumiyye Nizamnamesi ve İdare-i Umumiyye Kanun Muvakkat çerçevesinde tertip ve düenleme şeklini ve bu düzenlemenin, Meclis-i Umumi, İdare Meclisi ve Belediye Meclisi gibi müesseseler teşekkül ettirilmek suretiyle halkın yönetime ortak edilmesinin hedeflendiği bahse konu edildi. Yine bu bölümde, Vilayet Umumi Meclisi 'nin oluşmasını engelleyen sebepler etrafında ortaya atılan görüş ve düşünceleri Vilayet Komisyonu'nun, Umumi Meclis'in görevlerinin Ahmet Muhtar Paşa döeminde Osmanlıların Yemen' den çekildiği tarihe kadar devam eden İdare Meclisi'nin görevleriyle çatıştığı için feshedilmesi vilayet merkezi, sancak ve bazı kazalarda belediye meclislerinin faaliyetleri ele alındı.İkinci bölümde ele alınan konular arasında vali, mutasarrıf, kaymakam ve nahiye müdürü ve bunlara bağlı kurumlar meclislerin oluşturulmasına karşı yapılan eleştiriler ve her vilayette üç meclis ve komisyon bulunmasının ve bunların halk tarafından seçilmesinin Osmanlı döneminin sona ermesiyle varılan noktada bir atılım sayılabileceğini ve bu gibi teşkilatın Osmanlı devletlerinden ayrılan devletlerde bile bulunmadığını ileri süren karşı görüşler yer almaktadır. Vilayet hizmet müesseselerinin verdiği kamu hizmetleri, nafia tesislerinin kurulması, yolların yapımı, demiryollarının yapımına başlanması, petrol gibi maden araştırmalarının yapılması, sanat, sivel ve askeri rütiye mekteplerinin açılması, vilayetin büyük bölümünde iptidaiye mekteplerinin yayılması, eğitimin mecburi olma noktasına gelinmesi ve eğitim seviyesinin yükseltilmesi ikinci bölümde ele alınan konulardan bazılarıdır. Ayrıca bu bölümde, vilayet idari müesseseleriyle Osmanlı merkez teşkilatındaki bağlarının sadece denetimle ilgili olduğu ve bu sistemin çağdaş mahalli idarelerden bir farkı olmadığı izah edildi. Üçüncü bölümde, Osmanlı Devleti'nin adliye müesseselerinin görevleri ele alındı. Bu müesseselerin vatandaşların mutluluk ve istikran için nasıl çalıştığı, mazlumun hakkını zalimden nasıl aldığı, İslam şeriatine göre herkesin yargı önünde eişt olduğu prensibini esas aldığı konu edilid. Ayrıca idari düzenleme sınıfları ve hakimlerin hükümleri kaydettiği şer'i sicillere işaret edildi. O dönemde mahkemelerin ve kontrol sisteminin çeşitliliği Sultan İkinci Abdülhamid'in çeşitlilikten doğan aksaklıkları düzeltme çabaları, mahkemeleri mahkemeleri tek çatı altında toplaması ve kontrol etmesi, ibtidaiye istinaf ve yüksek olmak üzere derecelendirmesi, denetimi makamını Adliye Nezareti ve Şeyhül İslam kontrolünde birleştirmesi ve ticari işler için Ticaret mahkemelerine ihdas etmesi bu bölümde bahis konusu oldu. Yemen Vilayetinde ise Mahkemeler nizamnamesine uygun olarak kurulan mahkemelerin faaliyetlerinin işlemez hale geldiği, Osmanlıları konuya çözüm bulmak üzere temyiz mahkemeleri ihdas edip birikmiş davalara bakmak ve yeniden düzenlemeye çalıştığı bu çabalardan alarak kaza ve sancaklara naibler atayarak tek hakim sistemine gidildiğini, vilayet merkezinde istinaf divanı kurulduğunu Yemen vilayetindeki adliye müesseselerin vatandaşlar arasındaki husumetleri çözme görevini ifa ettiği mazlumun hakkını zalimden aldığı davalar, davanın hacmine uygun bir zaman diliminde neticelendiği de bu bahiste ele alındı ve konu ile ilgili örnek verildi. Bunlara ilaveten vilayet merkezi ve Hudeyde sancağında mudde-i umum şubeleri bulunduğuna işaret edildi. Dördüncü bölüm ise, Yemen vilayetindeki askeri ve güvenlek teşkilatı, vilayetteki güvenlik ve istikrarın sağlanmasında, dağlık bölgelerde ve Asir'de meydana gleen isyanların bastırılmasında almış oldukları roller, askeri ve güvenlik güçlerinin miktarı, Asir sancağına bağlı Ebha (*M), Hacce (^), Âmran (üb**),' Kevkeban (ü^j*) ve Haraz (jb*-) kazaları gibi bazı bölgelere dağılımları, askeri teşkilatların bu bölgelerde yoğunlaşması, diğer bölgelerde ise, remzi denecek kadar güç bulundurması, jandarma ve zabıta gibi güvenlik güçlerinin ise kazalar ve sancaklar arasındaki dağılımın eşit seviyede olduğu, polis gücünün miktarının az olduğu, vilayet merkezi San'a'da ve Hudeyde sancağında on kişi sınırında kaldığım, kara kuvvetlerinin ve güvenlik güçlerinin, kanunların tatbikatında ve öşür verdiği gibi kamu mükelelfiyeflerinin tahsilinde, adli ve midari kurumların kararlarının uygulanmasında idarecilere yardımcı olma gibi konuları ele almaktadır. Ayrıca dördüncü bölümde, Yemen Vilayetinde bulunan deniz kuvvetleri teşkilatına, vilayet sahillerindeki stratejik bölgelere dağıtımlarına, sahil şeridinde bulunan sancak merkezleri ve adaların öncü noktalar olarak belirlenmesine, bu güçlerin görevlerinin, sahilden geçen gemileri kontrol etme, kanun ve talimatlara uymasına mecbur etme isyancılara silah kaçırmalarını önleme, resmi yollardan sokulmayan ve gümrük harcı ödenmeyen kaçak malların önlenmesi olduğuna işaret edilmektedir. Yine Osmanlı deniz güçleriyle İtalyan ve İngiliz savaş gemileri arasında Birinci Dünya Savaşı'na kadar devam eden savaşa da temas edilmektedir. Beşinci bölüm; Yemen vilayetindeki mali teşkilatı, teşkilatın tanzimi, kamu alacaklarının tahsili, vilayet bütçe gelirlerinin kanunların belirlediği yönlere sarfedilmesi bahse konu edildi. Ayrıca bu bölüm, gelir ve gider miktarını, gelirlerin giderlere oranla araştırma yıllarına tesadüf eden bazı yıllarda artış gösterdiği, artışların Hicaz vilayetindeki bütçe açığının kapatılması için gönderildiği, yine bazı yıllarda gümrük gelirlerinin Hicaz vilayetinin harcama kalemlerindeki açıkların kapatılması için harcandığını ele almaktadır. Bunların yanında devlet alacaklarını tahsil eden mültezimlerin yapmış olduğu kanun dışı icraatlar, bu konuda Bab-ı Ali'ye gönderilen tazallümler, bu gibi tecavüzleri önlemek maksadıyla Bab-ı Ali'nin Yemen Vilayet Kamu Mükellefiyetleri Layihası çıkarması, bunun neticesi olarak kamu alacaklarını tahsil üslubunun belirlenmesi ve kanun dışı işlemlerin sona erdirilip şikayetlerin ortadan kalkması gibi konulara temas edilmektedir. Yine bu bölümde, yabancı devletlere ve diğer Osmanlı vilayetlerine yapılan ihracatın hacmine, Osmanlı Devleti'nin gelir kanallarının artırılmasıyla gelirlerin artırılması yönünde çaba harcadığına, bunun gerçekleşmesi çin vilayet gençlerini modern tarım konusunda eğittiğine, tarım aletleri ithal ettiğine, yıkılan barajların yeniden yapımı için projeler hazırladığına, su setleri yapımına, bütün bunların yanında Yemen vilayeti mali teşkilatının gerçekleştirdiği büyük başarıya işaret edilmektedir. Altıncı ve son bölümde, Yemen vilayeti stratejik konumu, İslam'dan önce dinler arası mücadele ve siyasi sistemler, Yemen bir Osmanlı vilayeti olmadan önceki yabancı tehditleri, Avrupa devletlerinin tehditleri, 1255/1839 yılında İngiltere'nin Aden bölgesini işgal etmesi konuları ele alınmaktadır. O dönemde özellikle Osmanlıların Yemen'e döndükleri yıllarda ingiliz, İtalyan ve Fransızların Yemen üzerinde emelleri vardı. Osmanlılar Yemen'e büyük bir güçle dödü ve bu kötü emeller karşısında cesaretle durdu. Ancak bu devletler, özellikle de İtalya ve İngiltere başka bir yola başvurdu ve Âsir sancağında Osmanlı Devleti'ne karşı direnç gösteren Muhammed el-İdrîs'le anlaşmalar imzaladı. Osmanlılarla İngiliz ve İtalyan gemileri arasında Kızıldeniz ve Nevahi el-Tis'a bölgelerinde savaş başladı. Osmanlılar bu savaşta eşine rastlanmayan kahramanlıklar gösterdiler ve Aden dışında bütün Nevahi el-Tis'a' yi ele geçirdiler. Bu savaşlarda Yemen halkı ve yaralanma neticesi Şeyh Osman'da ölen Şeyh Abdeli dışınadki Nevah-i el-Tis'a şeyhleri Osmanlıların yanında yer aldılar. Ayrıca bu araştırma yıllarındaki yıllarda Amerika'nın mütevazi rolünü de ortaya çıkarmıştır. Vilayetin diğer yabancı ülkelerle olan siyasi ilişkileri Osmanlı merkezi teşkilatı aracılığıyla gerçekleştiriyordu. IV

Özet (Çeviri)

Özet çevirisi mevcut değil.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    564834

    Âbidin Paşa'nın Sivas valiliği ve ıslahat serkomiserliği dönemine ait Muharrerât defteri (h. 1296 / m. 1879) transkripsiyon ve değerlendirme

    Abidin Pasha's letter book of the period of governor and chief inspector (1879/hicri 1296) transcription and evaluation

    TURGUT KOÇOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    TarihMarmara Üniversitesi

    Türk Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. KEMALETTİN KUZUCU

  2. Tez No

    636635

    Tanzimat'ın ilanından Kırım Savaşı'na kadar Osmanlı kara ordusunda yeniden yapılanma (1839-1853)

    Restructing in Ottoman army from announcement of tanzimat to Crimean war (1839-1853)

    ALPER TUNGA HIDIR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATMA ÜREKLİ

  3. Tez No

    561034

    Power sharing lebanon, Iraq and Syria comparison study

    Güç paylaşımı Lübnan, Irak ve Suriye karşılaştırmalı çalışma

    SAAD HÜSEYİN VEFAİ

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    Uluslararası İlişkilerGaziantep Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT ŞÖHRET

  4. Tez No

    907729

    Akşehir Nasredin Hoca Arkeoloji ve Etnografya Müzesindeki Türk dönemi madeni mutfak eşyaları

    Metal kitchenware in Akşehir Nasreddin Hoca Archeology and Ethnography Museum

    AYŞE ULU KURTARAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Sanat TarihiSelçuk Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MURAT KARADEMİR

  5. Tez No

    774665

    II. Abdülhamid devrinde sürgün siyaseti ve uygulamaları

    Exile policy and practices in the period of Abdulhamid II

    AHMET HİKMET KIVRAK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    TarihManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUZAFFER TEPEKAYA

Geri Dön