Geri Dön

Göreme Kılıçlar Kilisesi duvar resimlerinin ikonografisi

Iconographic study of the wall paintings of Kılıçlar Church in Göreme

  1. Tez No: 113351
  2. Yazar: BUKET COŞKUNER
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. SACİT PEKAK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Sanat Tarihi, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2002
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 308

Özet

ÖZET Kappadokia bölgesi,“Göreme vadisinde, Erken Makedonya Hanedanı dönemine (M.S.867-963) tarihlendirilen Kılıçlar kilisesi duvar resimlerinin ikonografisi”tez konusunu oluşturur. Çalışmada, Kılıçlar kilisesi duvar resimlerinde otuz üç sahneden oluşan İsa siklusu, ikonografi, sahnenin konusunu aldığı kaynak, resim seçimi, resim programı ve üslup bakımından incelenmiştir. Ayrıca, 2000 yılı Nisan ve Mayıs aylarında Kılıçlar kilisesinde gerçekleştirilmiş olan koruma ve onarım çalışmaları tez konusu kapsamındadır. Kappadokia bölgesi, Bizans İmparatorluğu için her zaman önemli bir yerleşim bölgesi ve dini merkez olmuştur. Mistra, Kıbrıs, Bulgaristan, Sırbistan, Yugoslavya gibi Orta Bizans Dönemi duvar resimlerinin bir arada bulunduğu birkaç bölgeden biridir. Bölgenin sınırları İlk ve Orta Çağ boyunca sürekli değişir. Bununla birlikte genel olarak bölgenin doğal şuurlarım, batıda Tuz Gölü, doğuda Fırat Nehri, güneyde Toros ve kuzeyde Kuzey Anadolu Dağlan oluşturur (Hild ve Restle 1981:39,40). Bölgede yeni jeolojik dönemde, volkanik faaliyetler oluşur. Bu nedenle jeolojik yapı temel özelliklerini günümüzde de korur. Volkanik sarsıntılardan sonra meydana gelen atmosfer hareketlerinin yanı sıra bölgenin hidrografik ve litolojik özelliklerinin yaratığı erozyon ilginç yeryüzü şekillerinin oluşmasına sebep olur. Birbirine yakın ve karmaşık vadiler, uçurumlar, ilginç görünümlü yarık ve mağaralar, tepeler volkanik sarsıntıların ve erozyonların yarattığı doğal oluşumlardır. Kappadokia bölgesinde kesin bir tarih içeren en erken kilise, Güllüdere Ayvalı kilisesi, M.S.913-920 yıllarına tarihlendirilir (Jerphanion 1942 11.1:79-82; Thierry 1965b: 152). Bölgede 10. yüzyıl öncesine ait kitabe olmadığı için bu döneme kadar olan kiliselerin duvar resimlerinin tarihlendirmeleri tartışmalıdır (Epstein 1975:24-26). Kappadokia bölgesinde, yaklaşık olarak 850 ile 950 yıllan arasında yüz yıllık bir zaman dilimine tarihlendirilen kiliseler“Arkaik Grup”olarak adlandırılır. Bu adı ilk olarak Jerphanion kullanır (Jerphanion 1942 I: 67-94), daha sonra Restle (1967:18, 19-25), Thierry (1972:151-155), Kostof (1989:170-189), Jolivet-Levy (1991:335-340) gibi diğer araştırmacılarda benimserler. Araştırmacılar, Göreme vadisinde bu döneme tarihlenen duvar resimleri konusunda hemfikir değildirler. Kılıçlar kilisesi duvar resimlerinin, 10. yüzyıl başına veya sonunatarihlendirilebileceği genelde kabul edilir (Jerphanion 1942 1:199-242; Rice 1953:138; Restle 1967:19-23; Thierry 1972:153; Ötüken 1984:150); Kosto£, ll.yüzyıl üzerinde durur (Kostof 1989:173). Göreme vadisinde aynı dönemle ilişkilendirilen diğer kiliseler: El Nazar, no.3, no.4a, no.4b, no.6, no.öa, Tokalı I, no.8, Theotokos ve Aziz Eustathios, no. 13, no.l5a'dır. (Jerphanion 1942 1:67-94; Restle 1967:20; Thierry 1972:151-155). Arkaik Grubun en önemli özelliği çok sayıda konulu sahnenin bir arada tasvir edilmesidir. İsa suçlusundan sahneler, kronolojik düzen içinde, art arda tasvir edilir. Sahneler üst üste yerleştirilen şeritlerle sınırlanır, şeritlerin içlerinde ise birbirlerinden ayrılmadan, bütünlük içinde ilerler. İsa'nın yaşamının çocukluk dönemine ait sahne sayısı, diğer dönemlere göre daha fazladır. Bu nedenle çocukluk döneminin ağırlıklı olarak ele alındığı apokrif İnciller, özellikle lakobos 'un Protoevangelionu, sahnelere kaynaklık eder. Sahnelerin verilişindeki ayrıntılar, tasvirlerin kaynağa olan yakınlığına işaret eder (Kostof 1989:170- 173; Thierry 1972:152-153). Arkaik Grupta ikonografik açıdan bütünlük gösteren duvar resimleri, üslup bakımından çeşitlilik yansıtır. Örneğin Kılıçlar kilisesi duvar resimlerinde, Makedonya Rönesansı'nın etkileri hissedilir. Figürlerin tavırları zarif, yüzleri canlıdır. Stilizasyondan uzaklaşılmaya ve plastik etki vurgulanmaya başlanır. Diğer taraftan, Eski Tokalı, Theotokos'da olduğu gibi daha stilize bir üslup, özet bir anlatım da görülebilir (Thierry 1972:156-157). Kılıçlar kilisesinin duvar resimleri, İkonoklasmus döneminin (M.S.724/730-843) hemen sonrası ile Makedonya Hanedanı dönemi sanatında bir“Rönesans”ın başladığı (950'ler) yıllara tarihlendirildikleri için bir geçiş özelliği yansıtır. Bu geçiş döneminden sonra, başkent İstanbul'da, Makedonya Hanedanı dönemi sanatında bir“Rönesans”gerçekleşir ve etkileri imparatorluğun tüm eyaletlerinde hissedilir. Bugün Kappadokia bölgesi duvar resmi denince ilk akla gelen Göreme Tokalı II, Elmalı, Çarıklı, Karanlık gibi kiliselerin duvar resimleri, tarihleri kesin olmamakla birlikte, Makedonya döneminde üretilen eserlerdir. Kılıçlar kilisesi, hem çağdaşı İstanbul hem de İkonoklasmus dönemi öncesi Suriye- Filistin eserlerinde görülen özellikler ile Kappadokia'nın yerel resim geleneklerinin bir arada toplandığı bir örnektir. Kappadokia bölgesindeki, aynı döneme tarihlendirilen Arkaik Grup kiliseleri duvar resimleriyle çok sayıda sahne içermesi; hikaye edici düzene kısmen sadık kalması; çocukluk döneminde apokrif kaynakla uyumlu olması; Maiestas Domini, Göğe Yükseliş gibi sahnelerin resim programındaki yerini koruması; erken dönem, Doğu ikonografik motiflerinin kullanılması gibi ortak özellikler yansıtır. Kapalı Yunan haçıIll planının kaya kiliselerinde ilk örneği olması, liturjik resim programının oluşması, İsa'nın çektikleri dönemi ve diriliş siklusunda sahne sayısının artması; bayram sahnelerinin yeri ve boyutuyla vurgulanması; resim programına Deesis, Pantokrator İsa, Pentekost gibi yeni sahnelerin girmesi; hacimli ve duygusal yoğunluk taşıyan figürleriyle üslubu, Kılıçlar kilisesinin, bölgede sonraki yüzyıllarda benimsenecek olan uygulamaların ilk örneklerinden biri olduğunu gösterir. Kılıçlar kilisesi, bazı özellikleriyle bölgenin resim geleneğine bağlı kalmıştır, ancak, farklı planı, resim seçimi ve programı, üslubu başkent eserlerinin eyalet sanatı üzerindeki etkisini hissettirir. Kılıçlar kilisesi, Orta Bizans Dönemi'nde bölgede yaygınlaşacak olan bazı özelliklerin ilk kez uygulandığı bir geçiş dönemi kilisesidir.

Özet (Çeviri)

rv ABSTRACT Iconographic study of the wall-paintings of Kılıçlar church in Göreme is the subject matter of this thesis. In the course of the following study, besides iconography, the source of the scenes, painting program, selection of the scenes and painting style of Christ's cycle which encompasses thirty three scenes and two sembolical scenes are examined. In the year 2000, the conservation and restoration work realized in Kılıçlar church which I had a chance to participate. Therefore, conservation and restoration problems of rock-cut churches of Cappadocia and three implementation examples, including Kılıçlar, is also part of the study. The purpose of this work is to examine, introduce Kılıçlar church as well as to determine the place of Cappadocian wall painting in Byzantine monumental painting throughout a comparative method. Cappadocia is the region in Anatolia which stretches from the Pontic mountains to the Tauros and from the Salt Lake to the Euphrates. It gained importance from its strategic importance, command of the main highways across Anatolia and from its proximity to the frontier. Today, the region is famous for bizzare volcanic tufas and rock-cut monuments. Göreme, a valley in Cappadocia, the site of a number of medieval rock-cut refectories, mills, cells, winepresses, and painted churchs attesting to a thriving monastic enclave for which there is no textual documentation.The writings of Cappadocian Fathers provide considerable information about Cappadocia in the late 4th century, a time of expansion of Christianity. Few churches built during the 4th -7th centuries have survived in the province. Churches that have been ascribed dates before 10th century is uncertain since there is no textual nor inscriptive records. Documents referring directly to the rock-cut churches are lacking entirely. Iconographic and stylistic features of the paintings are the main tools for measuring.The most fruitfull artistic productivity, however, occured between 10th and 12th centuries which reflects the popularity of the province as a monastic center. In their architectural forms, programs, and painting style of these churchs reflect the tension between metropolitan cultural hegemony and local artistic tradition. Cappadocian painted churches assigned to the second half of the 9th and early 10th centuries are called“Archaic Group”. More than thirty churches decorated with wall paintings are atributted to this period. The term“archaic”first coined by Jerphanion since theiconography of the scenes has close relation between pre-iconoclast, Syrio-Palestine traditions. Programs are restricted to scenes of the life of the Virgin, Infancy of Christ, while others incorporate, to varying degrees, cycles of Christ's Ministry and Passion. A long, narrative cycle consists of bands of scenes depicting the life of Christ in chronological order is the main characteristic of this group. The childhood of Christ is most often treated by Archaic Group paintings. The main source book which depicts the life of the Virgin Mary and the infancy of Christ is an well-known apochryph“Protoevangelium of James”. The cycles of Ministry, Passion and Ressurrection are Öfterj based on canonical Gospels. Of these churches, Kılıçlar stands out as the one most similar to the final stage in the development of Middle Byzantine decorative system. It's the only one that copies the cross in square architectural plan. Kılıçlar kilise is an inscribed-cross church fronted by a small, domed narthex. Inside, the church has a full painted decoration of high quality. The paintings of Kılıçlar kilise are generally dated to the early 10th century on the iconographic and stylistic grounds. Kılıçlar has a very long narrative cycle, iconographically compatible with Archaic Group churches, but placed in an inscribed-cross church instead of in barrel-vault registers as is usual in churches of this group In the course of the following study it will be seen that the narration of the cycle is not the primary motivation behind its program. The non-narrative, liturgical components assert themselves in the selection and the arrangement of scenes rather than in iconographic details. There is scarce evidence of contemporary monumental painting outside Cappadocia, manuscripts and handicrafts of Constantinople provides comparative material. Architectural plan, painting program, selection and arrangement of the scenes, stylistic diffrences and partly its iconography isolates Kılıçlar church from other churches of Archaic Group. In Kılıçlar church two concepts of painting program exist side by side. It has one of the longest cycle in Cappadocia, however, scenes from the Passion and Resurrection cycles are selected not only to tell a story but to represent the liturgical calender of the Orthodox Church. In this study the diversity is found to reflect a broader transition in Byzantine art, from Early to Middle Byzantine period and from metropolitan to province productions. At the end of the study we come to the conclusion that Kılıçlar church is clearly demonstrate allegiance to traditions of pre-iconoclastic Syro-Palestine in general, but, at the same time, contain material that originated in contemporary metropolitan art.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    258417

    11. yüzyılda Kapadokya bölgesinde İsa'nın doğumu ve İsa'nın çarmıha gerilmesi sahneleri

    Nativity and crucifixion scenes of the 11th century in Cappadocia region

    BUKET COŞKUNER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    Sanat TarihiHacettepe Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. M. SACİT PEKAK

  2. Tez No

    147794

    The inscribed-cross churches in Göreme

    Göreme'deki kapalı haç planlı kiliseler

    MELTEM ARI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2004

    Sanat TarihiOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SUNA GÜVEN

  3. Tez No

    368965

    Kappadokia Göreme Vadisinde Meryem Siklusu

    Mary's Cycle in Göreme Valley, Cappadocia'

    FATMA AYTEN ALEV

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Sanat TarihiHacettepe Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA SACİT PEKAK

  4. Tez No

    144258

    Göreme vadisinde bulunan Elmalı Kilise ve duvar resimleri

    The Wall paintings at Elmalı Kilise in Göreme valley

    SELİME AYKOL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    Sanat TarihiHacettepe Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. SACİT PEKAK

  5. Tez No

    393077

    Kapadokya bölgesi duvar resimlerinde yer alan müneccim kralların tapınması sahnesi

    The scene of the soothsayer kings' prostration on the wall paintings in Cappadoci̇a regi̇on

    ÖZGÜL ULUYOL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Sanat TarihiSelçuk Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OSMAN KUNDURACI

Geri Dön