Yeraltı madenlerinde radon gazı konsantrasyon seviyelerinin belirlenmesi ve işçi sağlığı üzerine etkilerinin araştırılması
Determining the levels of radon concentration and investigation of the influences on mine workers in underground mines
- Tez No: 126994
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜNDÜZ ÖKTEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Maden Mühendisliği ve Madencilik, Mining Engineering and Mining
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 91
Özet
YERALTI MADENLERİNDE RADON GAZI KONSANTRASYON SEVİYELERİNİN BELİRLENMESİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI ÖZET Yeraltı kömür madenciliğinde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili sorunların başında; gaz ve toz patlamaları, ocak yangınları, göçük olayları gelmektedir. Ancak, ocak havasının fiziksel özellikleri (basınç, nem, sıcaklık) ve ocak havasına kansan bazı gazlar da (CO, H2S, S02, azot oksitler) çalışanların sağlığı açısından önem taşımaktadır. Son yıllarda bunlara ilave olarak, radyoaktif maddelerin bozunma ürünü olan radon gazı da işçi sağlığını tehdit eden gazlar arasında yer almış bulunmaktadır. Radon gazı kimyasal olarak inaktif, soygazlar grubuna dahildir. Kendisinin bozunmasını kısa ömürlü radon ürünleri olarak bilinen dört radyoizotop izlemektedir. Bunlar; RaA ( Po- 218), RaB (Pb-214), RaC (Bİ-214) ve RaC (Po-214)' dür ve yarı ömürleri sırasıyla 3,05 dk, 26,8 dk, 19,7 dk ve l,5.10“*sn' dir. Radon ürünleri katı taneciklerdir. Toprak veya kayaç içerisinde oluşan radon gazı zamanla çatlak ve gözeneklere kaçar ve buralardan yayılma yolu ile atmosfere geçer. Çatlak ve gözeneklerden atmosfere geçen radon gazı miktarı radonun yayılma gücü olarak tanımlanır ve bu değer %1 - %80 arasında değişmektedir. Radon gazı bozunduğu zaman oluşan ürünlerin bir kısmı atmosferdeki herhangi bir parçacığa yapışma, bazıları ise serbest radyoaktif atomlar olarak kalma eğilimindedir. Özellikle Po-218 (RaA), atomları iyonize halde, atmosfer içindeki herhangi bir parçacığa yapışmak eğilimi gösterir. Böylece RaB, RaC ve RaC atomlarının çoğu meydana geldikleri anda bir parçacığa yapışmış halde bulunurlar. Bu hava solunduğu zaman, serbest atomlar üst solunum yollarında, solunabilir toz taneciklerine yapışan atomlar ise akciğerlerin derinliklerinde tutulmakta ve iç ışınlama yapmaktadırlar. En fazla ışınlanan bölge ise uranyum madencilerinde akciğer kanserinin başladığı alan olarak bilinen bronşların iç yüzünü kaplayan hücreleridir. İnsan sağlığı üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkiler nedeniyle, bir çok ülkede ev, iş yeri ve maden ocaklarında radon gazı ölçümleri yapılmış olup bu çalışmalar günümüzde de artarak devam etmektedir. Ülkemizde, maden ocaklarında radon gazı ile ilgili araştırmalar son derece sınırlıdır. Bu çalışmada, Zonguldak Taşkömür Havzası 'nda bulunan TTK bünyesindeki yeraltı kömür ocaklarında radon gazı ölçümleri yapılmış, ayrıca radon'un madenciler üzerindeki etkilerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Radon gazı ölçümlerinde, ticari adı CR-39 olan ”allil diglikol karbonat" pasif nükleer iz dedektörleri kullanılmıştır. İlk olarak dedektörler havzada bulunan ocaklara yerleştirilmiş, yaklaşık 40 gün süreyle radon gazına maruz bırakılmışlardır. Ayrıca akciğer ve üst solunum yolu kanseri teşhisi konulmuş veya bu hastalıklardan dolayı ölmüş madencilerin belirlenmesine yönelik bir çalışma da yapılmıştır. VI!Ölçüm sonuçlan Uluslararası Radyasyon Koruma Komitesi (ICRP)' nin önerileri doğrultusunda Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)' nun belirlediği yeraltı madenlerinde maksimum müsaade edilebilir radon gazı konsantrasyon limitine (1000 Bq/m3) göre değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçların genelde 500 - 1000 Bq/m3 arasında değiştiği ve ortalama radon konsantrasyonlarının bu limit değerden düşük olduğu söylenebilir. Ancak ölçüm yapılan her üç ocakta da en az bir noktada limit değeri aşan sonuçlar elde edilmiş ve bir çok noktada da bu sınır değere oldukça yakın konsantrasyonlar bulunmuştur. Dolayısıyla bu ocakların radon ve onun kısa yarı ömürlü bozunma ürünlerinin oluşturacağı sağlık tehlikeleri açısından güvenli olduğunu söylemek güçtür. Çalışmanın ikinci aşaması Zonguldak İl Sağlık Müdürlüğü, Zonguldak Sosyal Sigortalar Hastanesine bağlı Göğüs Hastalıktan Hastanesi ve Türkiye Taş Kömürü (TTK) Sağlık Daire Başkanlığı kurumlarında gerçekleştirilmiştir. Bu kurumların arşiv kayıtlarından yararlanarak akciğer kanseri teşhisi konulmuş hasta veya bu hastalıktan dolayı ölmüş kişi sayısı belirlenmeye çalışılmıştır. Zonguldak il genelinde 2001 yılı itibari ile akciğer ve üst solunum yolu kanseri teşhisi konulmuş hasta sayısı 333' tür. Bunlar arasında 37 kişinin madenci olduğu tespit edilmiştir. Madencilerin yaklaşık %84' ünde aşın sigara içme alışkanlığı bulunmaktadır. İçilen sigara adedinin günde ortalama 23 adet olduğu belirlenmiştir. Sigara içme süresi ortalama 33 yıl olup 10-63 yıl arasında değişmektedir. Bu hastalar arasında hiç sigara içmemiş olanların oram ise %11 olarak bulunmuştur. Bu hastaların radon konsantrasyonu yüksek olan yerlerde çalışmış olması muhtemeldir. Verilerin yetersiz olması nedeniyle bu hastalıklar ile radon gazı arasındaki ilişkinin belirlenmesi mümkün olmamıştır. V111
Özet (Çeviri)
DETERMINING THE LEVELS OF RADON CONCENTRATION AND INVESTIGATION OF THE INFLUENCES ON MINE WORKERS IN UNDERGROUND MINES SUMMARY The most important problem concerning health and safety in mining industry, according to the statistics, are gas and dust explosions, mine fires and subsidences problems. Moreover, properties of mine air and some gases mixed in mine air (CO, H2S, SO2, Nitrogen oxides) are also important parameters influencing health and safety. In addition to these, Radon gas which is produced as a result of decay of radioactive substances threatens health and safety. Radon gas exists in inert gas group and is chemically inactive. Four short half-lived radioisotopes occur as a result of decay of radon gas. These are RaA ( Po- 218), RaB (Pb-214), RaC (Bi-214), RaC (Po-214) and half lives of those respectively are 3.05mins., 26.8 mins., 19.7 mins and 1.5.10^ sees. Radon products are solid particles. In the course of time, radon gas that is formed in soil and rock bodies escapes into the fructures and pores, and passes through the atmosphere by diffusion. The amount of radon gas which passes through the atmosphere from fructures and pores is defined as the radon emanation power and changes between 1% - 80%. Some of the decay products of radon gas are in tendency of attachment of a particle and some occur to be free radioactive atoms. Especially the ionized Po-218(RaA) has a tendency to attachment of a particle. Thus, most of the RaB, RaC and RaC atoms are attached to a particle. When the air that contains those particles is being breathed the free atoms hang on the upper respiration system, and the atoms cought on the aerosols are hang on the lungs. The most exposed region is the bronche cells. These cells are known to be the place where the lung cancer begins for uranium miners. Because of the negative effects radon gas on human health, radon gas measurements are periodically have been made in most houses, offices and mines, and those measurements are increasing in the course of time. There are limited research studies about radon gas in mines in Turkey. In this study, radon gas measurements are made in some underground coal mines in Zonguldak Bituminous Coal Area. In addition, the effects of radon gas on miners are exemined. Radon gas measurements were made by a passive nuclear track detector that is commercially named CR-39. Firstly the detectors had been placed to the mines and been exposed to radon gas for forty days. An investigation on the number of lung cancer diagnosis was also made. Measurement results have been evaluated with respect to the action level which is determined by TAEK and ICRP. Measurements show that the results are generally change between 500 Bq/m3 and 1000 Bq/m3 and the average radon concentration can be said to be less than the action level. However, in every mine at least one result that is greater than the action level, is recorded, and most of the data found to be very ix xc f ÛKSEK0C u aim mmtkclose to to this level. Consequently, it is hard to say for these mine to be safe about radon gas and its decay products. Second step of this study was executed in relevant health associations in Zonguldak. By the help of archives of those associations, the number of deaths depending on lung cacer and the number of patients suffer from lung cancer had been determined. The number of lung cancer diagnosis in Zonguldak is 333 in 2001. Thirty seven of those are miners. 84% of the miners are used to smoke. The daily average of cigarette consumption for miners is 23. The average smoking period is 33 years and changes in a range of 10 to 63 years. 11% of those patients are non-smokers. It is probable those patient had worked in higly radon concentrated places. The insufficience of data hindered us to corelate a relation between those ilnesses and radon gas concentration.
Benzer Tezler
- Soma ve Tavşanlı linyit maden ocaklarında radon gazı konsantrasyon seviyelerinin belirlenmesi
Determination of radon gas concentration levels in Soma and Tavşanlı lignite mines
SELİM ÇİLE
- Development of a new methodology for path optimization of underground mine haul roads using evolutionary algorithms
Yer altı madenlerinde ana nakliye yolu güzergâhının optimize edilmesi maksadıyla evrimleşen algoritmalara dayalı yeni bir metodoloji geliştirilmesi
AHMET GÜNEŞ YARDIMCI
Doktora
İngilizce
2018
Maden Mühendisliği ve MadencilikOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMaden İşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CELAL KARPUZ
- Tabanyolu tahkimatı olarak geçme (TH) bağ uygulamaları ve performans değerlendirmeleri
Investigation on the working performances of yielding steel arches in gateroads of underground coal mines
İLYAS DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Maden Mühendisliği ve MadencilikZonguldak Karaelmas ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUĞRUL ÜNLÜ
- Yer altı kömür madenlerinde iş güvenliğinde sorunlar ve çözüm önerileri
Problems and solutions in occupational safety in the underground coal mines
VEYSEL DERELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Maden Mühendisliği ve MadencilikGediz ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA AKDAĞ
- Risk assessment by fault tree analysis of methane explosions in Turkish Hard coal enterprises underground mines
Türkiye Taşkömürü Kurumu yeraltı madenlerinde metan patlamalarinin hata ağaci analizi yöntemiyle risk değerlendirmesi
RIDVAN MEVSİM
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Maden Mühendisliği ve MadencilikOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURAY DEMİREL