Ermeni mezalimi (1918-1920 Nahçıvan)
Atrocities by Armenian (1918-1920 Nachicevan)
- Tez No: 128039
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. M. SALİH MERCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 271
Özet
220 ÖZET Ermeniler,kendilerini“Hayk”diye isimlendirirler ve ülkelerine de tarih boyunca“Hayastan”derler. Efsanelere dayanan uzun bir geçmişe sahip kabul edilirler. Yapılan tarihi araştırmalara rağmen üzerinde görüş birliği sağlanan kökleri henüz ortaya çıkarılamamıştır. Ermeniler, Güney Kafkaslarda, Rusya içlerinde, Anadolu'da, Ortadoğunun çeşitli coğrafi bölgelerinde değişik güçlerin, devletlerin hakimiyetleri altında yaşamışlardır. Açıklanan alanlarda, dağınık Ermeni toplulukları, zaman zaman küçük yerleşim birimlerinde, Ermeni Derebeylikleri ve hatta krallıklar kurdukları görülmüştür. Ancak bütün bunlar bağımlı topluluklar düzeyinde kalmıştır. Dağınık Ermeni toplulukları“Millet”kavramının gerekli kıldığı unsurları hiçbir zaman oluşturamamışlardır. Bunun yerine kilise öncülüğünde dini inançlar ve siyasi yönlendirmeler Ermeni topluluklarını bir arada tutabilmiştir. Ermeni toplulukları tarihleri boyunca, bütün özelliklerini koruyarak, mutlu ve refah içerisinde yalnız Osmanlı İmparatorluğu hakimiyeti ve koruyuculuğu altında yaşayabilmişlerdir. İmparatorluğun“Sadık vatandaşları”-“Millet-i Sadıka”saydığı Ermeni azınlık toplulukları ise, devlete karşı isyan etmişler, katliam ve terör ile Osmanlı İmparatorluğunun rejimin yıkmaya, düzenini bozmaya, topraklarını parçalamaya çalışmışlardır. Kafkasya'da yaşayan Ermeniler ise, Çarlığa karşı isyanlara, ihtilallere ve bölgede anarşi yaratıcı hareketlere katılmışlar ve Kafkas Müslümanlarını yok etmeyi amaç edinmişlerdir. Çarlık Rusya'nın yıkılması, Osmanlı Devletinin kaybettiği toprakları yeniden ele geçirmesine vesile olduğu gibi, Kafkasya'da bir takım askeri ve siyasi oluşumlara neden oldu. Bölgedeki çeşitli milletler bağımsızlıklarını elde edebilmek hususunda harekete geçmişti. Azerbaycan Türkleri, Gürcüler ve Ermeniler Güney Kafkasya'daki mirası paylaşmak hususunda birbirleriyle kanlı mücadeleye başlamışlardı. Rusların desteğini alan ve toprak mirasından aslan payını koparmak isteyen Ermeniler, hiç kuşkusuz bu kanlı mücadelenin baş aktörleri idi. Şubat 1918'de Türk Ordusunun Kafkasya'ya doğru harekatı başladı. Türk köy, kasaba ve şehirleri teker teker kurtarılarak 1828 sınır hattı aşıldı ve 4 Haziran 1918'de imzalanan Batum Antlaşması ile Nahçıvan, Şerur,Sürmeli,Ahıska,Ahılkelek ve Gümrü Osmanlı Devletine bırakıldı. Ancak Nahçıvan başta olmak üzere bu221 bölgelerin bir kısmında henüz Türk idaresi tesis edilemediği gibi, Ermeni çeteleri, Türk insanını katletme yansına girişmişti. Nahçıvan, Şerur ve Erivan Türkleri Osmanlı Ordusuna imdat mesaj lan gönderiyordu. Binbaşı Halil Bey ve iki arkadaşı İslam Ordusu Kumandam Nuri Paşa tarafından bölgeye gönderildi. Böylece 20 nci yüzyılda Nahçıvan'daki Türk askeri varlığı da başlamış oldu. Asayiş düzeldi, askeri yapılanma hususunda önemli aşama kaydedildi. Ermeni çetelerinin ve bilhassa Andranik'in Türk insanına karşı işlediği cinayetlere set çekildi. Mondros Müterakesi ile Türk Ordusunun çekileceği haberi Araş vadisi ahalisi üzerinde şok yarattı. Çünkü onlar bir taraftan Türk kuvvetlerinin aynlışma üzülürken, diğer taraftan nispeten devlet haline gelmiş Ermenilerle başbaşa kalacaklannı biliyorlardı. 18 Kasım 1918 Aras-Türk Hükümeti kuruldu. Birliklerinden ayrılıp, Aras-Türk Hükümeti ile çalışmaya başlayan Türk subayları Osmanlı Ordusunun dağıttığı silah ve cephane ile bölgede Ermenilere karşı ciddi bir hazırlık yapmaya başladı. Ancak Türk Ordusunun çekilmesinin ardından başlayan Ermeni hücumları neticesinde Aras-Türk Hükümeti Kamerli, Uluhanlı ve İğdır gibi bölgelerini kaybetti. Dehne Boğazı ve Şerur'da Ermenilerle kanlı savaşlar yapıldı ve Aras-Türk Hükümeti yıkıldı. 1919 Ocak ayı içerisinde Ermenilerle yapılan kanlı mücadeleler neticesinde, Büyük Vedi'ye kadar olan bölge yeniden Nahçıvan Türklerinin eline geçti. Bölgede toprak bütünlüğünün sağlanmasını müteakiben Nahçıvan'da İngiliz Valiliği kuruldu. Başlangıçta ilişkilerin çok iyi olmasına rağmen, Ermeni makamlarının“Nahçıvan ve Şerur'suz”Ermenistan yaşayamaz yakanşı etkisinde kalan İngiliz Generali Thomson, ahalisi çoğunlukla Türk olan Nahçıvan'ı Ermenistan'a hediye etti. İngiliz askerleri gözetiminde Nahçıvan'da Ermeni hakimiyeti kuruldu. Nahçıvan'ın Ermenilere verilmesi ve bölgede Türk ahaliye yapılan zulüm kısa zamanda Türk ve Azerbaycan makamlarını harekete geçirdi. İngilizlerin bölgeden aynlmasından sonra, Ermenistan Yüksek Komiseri Albay Henkell'in Nahçıvan'da tarafsız bölge ve Amerikan Valiliği oluşturma çabaları, daha önce İngilizlerin oyununa gelmiş bölge insanı ve bilhassa Halil Bey tarafından engellendi. Kazım Karabekir Paşa başlangıçta gizli bir şekilde Nahçıvan'a yardım ederken, İstanbul'un işgalini müteakip, Halil Bey resmen 11 nci Tümenin emrine girdi. Bu tarihten itibaren Milli Mücadele Liderleri bölgeyi Ermenistan'a karşı222 mücadele ve Sovyetler ile ilişkilerde bir üs haline getirmek için harekete geçtiler. Nahçıvan'a bir müfreze gönderildi. Azerbaycan'a gelmiş olan Kızıl Ordu birlikleri Nahçıvan'a davet edildi. Emperyalist güçlere karşı olarak askeri operasyonlar düzenlendi. Bölgedeki Türk kuvvetleri görünürde de olsa Bolşevikler gibi hareket ediyordu. Ancak bu iyi ilişkiler içerisinde bölgenin geleceğini tehlikeye atacak gelişmelere de meydan verilmiyordu. Nitekim Gümrü Antlaşması ile Nahçıvan'ı himayesine alan Türkiye, Sovyet-Rusya'nm isteği ile Azerbaycan'ın Nahçıvan'ı Ermenistan'a hediye etmesine sert tepki göstermiş, bilhassa Nahçıvan'daki Türk Müfreze Kumandanı Binbaşı Veysel Bey'in aktif çalışması ile Sovyetlerin bu emeli engellenmişti. Türk makamları bu tarihten itibaren sonra meselenin peşini bırakmadı. Mustafa Kemal Paşaya göre“Türk Kapısı”,Kazım Karabekir Paşaya göre "Şark Kapısf'olan Nahçıvan meselesi masa başında ciddi bir şekilde ele alındı. Moskova görüşmelerinde Nahçıvan'ı kontrolüne alamayan Türkiye, bölgenin yine bir Türk devleti Azerbaycan'ın himayesine girmesini sağladı. Moskova ve Kars Antlaşmalarında Nahçıvan' m toprak bütünlüğü ve statüsü belirlendi. Türkiye garantör ülke oldu.
Özet (Çeviri)
223 SUMMARY The Armenians called themselves“Hayk”and throughout history have called heir country“Halastan”. It is generally accepted that they had a long past according to legends. However, historical research conducted has not found any roots that could be mutually agreed on. The Armenians have lived in various geographical areas such as the South Caucasus, Russia, Anatolia, The Middle East and have been governed by various powers and states. It has been observed that in the regions cited above, Armenian groups in some small settlements established Armenian (lordships) and even kingdoms. However, all of these remained depended groups. The scattered Armenian groups were never able to put together the components needed for forming the concept of a“Nation”. In place of this, the Church was able to keep the Armenian groups together especially with religious belief and then political directives. The Armenian Societies were able to retain the traits of their heritage and live in peace and prosperity throughout their history only under the rule and protection of the Ottoman Empire. The Armenian minority groups which were considered by the Empire as its“Faithful Citizens”, rovelted against the government and tried to ruin the order and divide the lands of the Ottoman Empire through massacres and terrorism. The Armenian living in the Caucasus took part in revolts and attempst to take over the system and created anarchy in the region against the Czarists and made it a goal eliminate the Muslims living in the Caucasus. The collapse of Czarist has not only enable Ottoman State to acquire the land, they had lost, but also result in some military and political developments in Caucasus. The nations living in this region have started to attempt to obtain their independence. Azerbaijan Turks, Georgians and Armenians got into bloody struggles in order to receive a bigger share in the heritage of Caucasus, Armenians who were surnorted by the Russians and wanted to get the biggest share of the land, were the main actress in this shuggle. On February 1918, Turkish Army headed to Caucasus. Turkish villages, towns and cities have rescued, the 1828 frontier line has been passed over and with the Batum Treaty signed on June 4th 1918; Nachicevan, Şeıur, Sürmeli, Ahıska, Ahılkelek and Gümrü have been left to Ottoman State. However, in some regions224 like Nachicevan Turkish government could not have been settled, Armenian Gangs were competing to kill the Turks in these regions. Nahicevan, Şerur and Erivan ashed to Ottoman Army for help. Major Mr. Halil and two friends of him have been sent to the region by Muslim Army Commander Nuri Paşa. So the presence of Turkish Army has started in Nachicevan. The security in the region has been improved, big developments in terms of military struchering have been achived. Armenian Gangs and their massacres against Turks especially in Adranik have been prevented. The Moindros Truce that Turkish Army with drawing from the region was a shock for the occupants of Aras Valley. They were not only worrying about Turkish with drawal, but also became aware that they would be left lonely against Armenians. On November 18th 1918, Aras-Turkish state has been established. Turkish Military officer who left their military components started to prepare themselves against Armenians with the guns and munitions distributed by Ottoman Army. However, by The Armenians Strikes after Ottoman's withdrawal, Aras- Turkish share lost the regions like Kamerli, Uluhanli and İğdır. There were bloody battles in Dehne, Şerur and Aras Turkish state has collapsed. On January 1919, after the bloody struggles with Armenians, the regions including Big Valley has been conquered by Nachicevan Turks. Following the achievement of the land unity in Nachicevan, British government has been established. Although General Thomson, who has been influenced by Armenians authorities that Armenian could not survive without Nachicevan and Şerur give Nachicevan, where Turks were the majority nation to Armenians as a present. Under British surveillance Armenians authority has been established. Armenians' governance in Nachicevan and the massacres against Turkish occupants in the region have initiated Turkish and Azerbaijan authorities to respond. Following British withdrawal from the region, Armenian superintendent of police's efforts for establishing an imparhial region and an American Government have been prevented by Mr. Halil and by the occupants who have been cheated previously by the British. While Kazım Karabekir Paşa was supporting Nachicevan secretly inthe beginning, Mr. Halil officially joined 1 1th Army after the occupation of Istanbul. After this date, National Struggle Leader has started to shuggle against Armenians225 and made the region a base for relations with Soviets. One Military Detachment has been sent to Nachicevan. Red Army Components that arrived to Azerbaijan were also invited to Nachicevan. Military operation has been organized against imperialist power. Turkish Power in the region were apperantly aching like the Bolsheviks. However, these good relations in the regions were preventing dangerous development that would spoil the future. Besides Turkey that obtained Nachicevan with Gümrü Treaty has responded neverely against the fact that Azerbaijan giving Nachicevan to Armenia due to Soviet-Russia's will. Especially, thanks to the efforts of Turkish Detachment Commander Major Mr. Veysel, Soviet's objectives could be hindered. After this date Turkish authorities have never given up this issue. The issue of Nachicevan that was defined according to Mustafa Kemal Paşa as“Turkish Door”and according to Kazım Karabekir as“East Door”was taken seriously on the hable.In Moscow negotiations, Turkey that could not receive Nachicevan has enabled Nachicevan being controlled by Azerbaijan. In Moscow and Kars Treaties, Nachicevan's land unity and status have been determined. Turkey became guanantor country.
Benzer Tezler
- Mondros Mütarekesi'nden kurtuluşa Kağızman ve çevresinde Ermeni tedhişi (30 ekim 1918 - 1 ekim 1920)
The terror of Armania in surroundings of Kağizman from Mondros to its independence(30 october 1918-1 october 1920)
EROL YÜKSEL
- 1890-1939 yılları arasında Hatay'da yaşayan Ermenilerin faaliyetleri ve genel durumları
Armenians activities and general conditions who lived in Hatay between the years 1890 and 1939
ÜMİT BAŞAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
TarihDumlupınar ÜniversitesiTarih Bölümü
YRD. DOÇ. DR. ESRA SARIKOYUNCU DEĞERLİ
- Azerbaycan coğrafyasında 31 Mart 1918 soykırımı
31 March 1918 genocide in the land of Azerbaijan
ULVU RAHIMLI
- Kars ve çevresinde Ermeniler'in yapmış olduğu mezalim ve Kars'taki mezalimin canlı şahitleri (1914-1922)
Ermenian genocide of Turks in Kars region and its living vitnerses (1914-1922)
MEHMET YAŞAR
- Milli mücadele yıllarında Marmara bölgesinde faaliyet gösteren müfrezeler, milis kuvvetleri ve çeteler (1918?1922)
Detachments, militia forces and gangs which were active in Marmara region during the independence war.
HASAN ALİ POLAT