Türkiye masallarında Şamanizm öğeleri
Shamanistic elements in Turkish folk tales
- Tez No: 137621
- Danışmanlar: PROF. DR. TALAT HALMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Masal, Şamanizm, Sözlü Edebiyat, Mitoloji iv, Folktale, Shamanism, Oral Literature, and Mythology
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 105
Özet
ÖZET Türklerin İslâm-öncesi kültürünü oluşturan öğelerden en önemlisi Şamanizm inançlarıdır. Türklerin İslâmiyet'i kabul etmesi ve ardından Anadolu'ya göçmesiyle, Şamanizm öğelerinin yerini Müslüman inançların aldığı yeni bir kültür oluşmaya başlamıştır. Ancak, yüzyıllar boyunca süren İslamlaşmaya rağmen, Şamanizm'e ait bazı eski inançların bugünlere kadar yaşadığı da görülmektedir. Türk sözlü edebiyatında ve özellikle masallarda bu inançların izlerini bulmak olanaklıdır. Nesilden nesle devredilen ve bu yüzden çok uzun bir geçmişi olan masallar, Şamanizm'e ait inançların bugün de var olduğunu araştıranlara hayli zengin malzeme sunmaktadır. Bu tezde, Türkiye halk kültüründeki Şamanizm izleri hakkındaki çalışmalar gözden geçirilerek Türkiye masallarındaki Şamanizm öğeleri konusu incelenmektedir. Bu konudaki çalışmaların sayısı sınırlıdır. Tezde, Şamanizm hakkındaki çalışmalardan yola çıkılarak masal metinlerinin incelemesi yapılmıştır. İslâm-öncesi inançlar açısından masal diyarının incelenmesine özel bir önem verilmiş, çalışma daha çok bu noktada yoğunlaştırılmıştır. Bu amaçla“asıl”,“yardımcı”ve“ikincil”kahramanların özellikleri, doğaüstü yetenekleri ve masallarda oynadıkları rol, şamanın benzer nitelikleri ile karşılaştırılmıştır. Bunun dışında, masallardaki kuşlar, hayvanlar ve doğaüstü hayat kaynaklan ele alınmış ve bunların bazı öğelerinin eski Türk inançları kökenli olma olasılığı gösterilmiştir. Son olarak, masal evrenini oluşturan alanlar incelenmiş ve bu alanların öğelerinin Şamanizm inançlarıyla bağdaştığı noktalar ortaya çıkarılmıştır. Tezde, İslâm'ın Şamanizm inançlarını tamamen yok edemediği ve bu inançların Türkiye masallarında varlığını sürdürdüğü sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Shamanistic beliefs were among the most significant elements of pre-Islamic Turkish culture. With the spread of Islam and Turkish migrations into Anatolia, the shamanistic elements were gradually replaced by the elements of the new culture based on Muslim civilization. Despite the fact that Islamization lasted for several centuries, some old elements have survived until recent times. Traces of these beliefs can be found in Turkish oral literature, especially in folk tales. Being deeply rooted in the past and having a great potential of transmission from one generation to another, folk tales provide useful material for an analysis of the surviving shamanistic elements. The thesis examines the existing research concerning the relics of shamanism in Turkish folk culture as such and it reconsiders major questions concerning the traces of shamanistic elements in Turkish folk tales. As there are only very few studies on the subject, the work is mainly based on an analysis of the source material through existing general works dealing with shamanism. The analysis of the universe of folk tales from the perspective of pre-Islamic beliefs is the focal point of this study. Major and secondary heroes, their characteristics and supernatural gifts, and the role they play in folktales are compared to similar characteristics of shamans. Moreover, references to birds, animals, and the supernatural sources of life are analyzed in order to trace their possible origin in shamanistic beliefs. Finally, the settings of the universe of the folktales are examined and the elements connected with shamanism are pointed out. The thesis advances the claim that shamanistic elements were by no means totally abandoned, but they have been preserved to a significant extent in Turkish folktales.
Benzer Tezler
- Türkiye masallarında toplumsal cinsiyet ve mekan ilişkisi
The Relationship between gender and space in Turkish foktales
EVRİM ÖLÇER
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT HALMAN
- Türkiye sahası masallarında iktisadi unsurlar
Economic elements in the folk tales in Turkey
LEYLA DURUKAN
- Türkiye'de derlenen halk masallarında yoksulluk
Analysis of Turkish folk tales in the context of poverty
FİGEN SAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSinop ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİLİZ GÜVEN
- Anadolu Türkleri'nin halk masallarında erkek ve erkekleşme
Male and masculinization in folk tales of Anatolian Turkish
EMİNE IŞIKELEKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞİRİN YILMAZ
- Tespîtkırın û tesnîfkırına nırxên cıvakî dı çîrokên herêma Nısêbînê de
Nusaybin yöresine ait masallarda sosyal değerlerin tespit edilmesi ve sınıflandırılması
NURCİHAN AKTAŞ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2022
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ADAK