Dicle havzasındaki akarsularda sediment taşınımının matematiksel modellerle belirlenmesi
The Determination of sediment transport using mathematical models in rivers of Tigris basin
- Tez No: 139044
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. NİZAMETTİN HAMİDİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 69
Özet
IV ÖZET Dicle Havzası, M.Ö. 4500 yılından bu yana kültür ve modernleşmede önemli bir rol oynamıştır. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin ikinci önemli su kaynağı olan bu havzanın ülkemiz sınırlan içerisinde drenaj alanı 37.280 km2, yıllık ortalama akış miktarı 14.710 milyon m3 tür. Erozyon ve onun sonucu olan sediment taşınımı ve birikimi insanlar ve toplumlar üzerinde ekolojik ve ekonomik açıdan önemli etkileri olan bir olaydır. Bir yandan erozyonla verimli tanm alanları yok olurken, diğer yandan erozyon sonucu oluşan ve nehirlerin taşıdığı sedimentle de içme, sulama ve kullanma suyu temininde çeşitli güçlüklere ve barajları doldurarak ekonomik ömürlerinin kısalmasına neden olmaktadır. Havzalarda çeşitli istasyonlarda ölçülen sediment miktarları, iklim özelliklerine, yağış-akış ilişkilerini etkileyen havza özelliklerine, ayrıca sedimentin oluşmasında ve taşınmasında önemli rol oynayan akım özelliklerine bağlı olarak değişir. Bu amaçla havzaların ölçülen sediment veriminin, bu verim üzerinde etkili olan değişkenlerle bağıntıya getirilmesi ve böylece elde edilen eşitliklerden yararlanılarak matematik modellerinin belirlenmesi, ölçüm yapılamayan benzer nitelikteki havza akarsulanndaki sediment verimlerinin tahmin edilebilmesi olanağı vermektedir. Bu araştırma çalışması, Dicle Havzası akarsulannda farklı örnekleme istasyonlarında kullanılan veriler, Elektrik İşleri Etüt İdaresi ve Devlet Meteoroloji İşleri tarafından yönetilen sürekli ölçüm ve analiz işlerinden elde edilmiştir. Dicle Havzası sınırlan içinde bulunan Dicle Nehri, Botan Çayı ve Garzan Çayı'nda taşınan süspanse- sediment miktarlannın matematiksel modellerinin kurulması amaçlanmıştır. Matematiksel model olarak Yapay Sinir Ağlan (YSA) ve Regresyon Analizi (RA) yöntemleri kullanılarak, her akarsu için kurulan 14 modelden çeşitli istatistiklere göre en az hatayı veren model uygun model olarak seçilmiştir. Her iki modelde de yağış, sıcaklık ve akım parametreleri bağımsız değişken, süspanse- sediment parametresi ise bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Bu çalışmadan, her üç akarsuyun süspanse-sediment miktarlannın modellenmesinde YSA modellerinin RA modellerinden daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür. ANAHTAR KELİMELER: Dicle Nehri, Sediment Taşınımı, Erozyon, Matematik Model, Yapay Sinir Ağlan (YSA), Regresyon Analizi (RA).
Özet (Çeviri)
SUMMARY Tigris Basin has been playing an important role in culture and modernization since 4500 B.C. This basin, which is the second important water resource of the Southeastern Anatolian Project, has 37.3820 km2 drainage area in our country, and its annual average discharge is 14.710 million m. Erosion, along with its consequences, i.e, sediment transport and storage, is a phenomenon which has important effects on humans and societies regarding ecology and economy. While productive agricultural areas are being exhausted due to sediment resulting from erosion and transporting by rivers causes various difficulties in supplying drinking and irrigation water, and results in reduced economic life of dams. Sediment amounts which are measured in several stations in basins vary depending upon climate characteristics, basin characteristics which affect rainfall- runoff relations, as well as, flow characteristics which play an important role in occurrence and transportation of sediment. To this end, the determination of a correlation between sediment yield measured in basins and variables which have effects on this yield, and establisment of mathematical models obtained by using equations enable us to estimate sediment yield of other rivers of the basin, sediment data of which have not been measured. This study was established by using data provided from Turkish State Meteorological Service (DMİ) and General Directorate of Electrical Power Resources Survey and Development Administration (EİE). It was aimed to establish mathematical models of suspended- sediment transport in Tigris River, Botan River and Garzan River, all of which are in Tigris watershed. Artificial Neural Networks (ANN) and Regression Analysis (RA) were used as Mathematical models and 14 models were established for each river. The model which had least error according to several statistics of models was chosen as the most appropriate model. While rainfall, temperature and flow discharge were used as independent variables, suspended- sediment load was used as dependent variable in both models. It was concluded from this study that use of ANN models exhibited better results than did RA models in the modelling of suspended-sediment transport of the three rivers. KEY WORDS: Tigris River, Sediment Transport, Erosion, Mathematical Models, Artificial Neural Networks (ANNs), Regression Analysis (RA).
Benzer Tezler
- Ölçümü olmayan akarsu havzalarında akım tahminlerinin iyileştirilmesi
Improvement of streamflow estimation in ungauged basins
MUSTAFA UTKU YILMAZ
Doktora
Türkçe
2020
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİHRAT ÖNÖZ
- Yukarı Dicle-Fırat nehir sisteminde bulunan garra hamılton, 1822 türlerinin dağılım alanlarının belirlenmesi
Determination of distribution ranges of garra hamilton, 1822 species inhabit the upper tigris-euphrates river system
HAYDAR BİROL İMRE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Su ÜrünleriRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiSu Ürünleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CÜNEYT KAYA
DR. IRMAK KURTUL
- Türkiye'nin Ortadoğu'ya akan suları Fırat ve Dicle perspektifinde Türkiye'nin su politikası
Turkey's Middle East flowing waters of the Tigris and Euphrates in Turkey's water policy perspective
SADIK ARPACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Uluslararası İlişkilerBeykent ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARMAĞAN GÖZKAMAN
- Türkiye ile Suriye ve Irak arasında su anlaşmazlığı (ve Türkiye'nin çözüm için sunduğu ?üç aşamalı plan?ın su hukuku çerçevesinde incelenmesi)
Turkey?s water dispute with Syria and Iraq (An analysis, within the framework of the water law, on the ?Three Staged Plan? proposed by Turkey)
İSMAİL KAPAN
Doktora
Türkçe
2006
Uluslararası İlişkilerİstanbul ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TOKTAMIŞ ATEŞ