Türkiye Türkçesinde fiil çatılarının işlevsel özellikleri
The functional characteristics of verb infixes in Turkey Turkish
- Tez No: 146558
- Danışmanlar: PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 122
Özet
IV TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE FİİL ÇATILARININ İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ ÖZET Çağdaş Türkiye Türkçesinde kök halinde, türemiş ve birleşik binlerce fiil vardır. Bu fiillerin almış oldukları çatı ekleri, bu eklerin özellikleri, sayıları, örneklere bağlanması, sınıflandırılması açısında yer yer karışıklıklar ve birbiri ile çelişen durumlar vardır. Biz tezimizde eş zamanlı olarak bunu araştırdık. Bu araştırmadan Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlüğünün son (1998) baskısındakî fiilleri ölçü olarak aldık. Bu fiilleri çatı özelliklerine göre tasnif ederek bir genel liste oluşturduk. Genel listemizdeki fiilleri yapı Özelliklerine göre kümelendirdiğimizde karşımıza şu tablo çıktı: Kökler 285 adet. Yapım ekleriyle genişleyerek donmuş kökler 211 adet. Anlam değiştiren ya da pekiştiren çatı ekleriyle fiilden türemiş fiiller 113 adet. Daha küçük gövdesi Türkçe Sözlükte yer almadığı için çatı değiştiren eklerle türemiş fiillerden ayırdığımız -(len)-Dir-, -(leş)-tir ekleriyle türemiş fiiller 64 adet. Geçişli fiiller 984 adet Geçişsiz fiiller 485 adet Edilgen çatılı fiiller 770 adet Dönüşlü çatılı fiiller 474 adet Ettirgen çatılı fiiller 164 adet Oldurgan çatılı fiiller 609 adet -ş- işteşlik eki almış olmasına rağmen anlamında dönüşlülük ayırtısı sezilen fiiller 356 adet -n- dönüşlülük ekinin t/le- isimden fiil yapım ekiyle birleşip kalıplaşarak oluşturduğu fiiller 279 adet Herhangi bir çatı eki almış olmasına rağmen kökü Türkçe Sözlükte yer almayan fiiller adetV Yapı bakımından -{-/ettirgenlik ekini almış olmasına rağmen anlamında ettirgenlik sezilmeyen fiiller 32 adet Çatının cümle yapısında meydana getirdiği anlam değişmeleri aynı zamanda anlam bilimini de ilgilendirdiğinden bu listede bulunan fiillerin kullanım örnekleri, çağdaş Türkiye Türkçesiyle yazılmış 24 eserden alındı. Çalışmamızda yaptığımız bu bölümleme ve belirlemeler; Çağdaş Türkiye Türkçesinde halen yaşayan çeşitli sıklıkta kullanılan fiillerin çatı ekleriyle ilişki derecelerini göstermiş oldu. Anahtar Kelimeler i Geçişli fiiller. Geçişsiz filer. Edilgen çatıh fiiller. Dönüşlü çatılı fiiller, İşteş çatılı fiiller.
Özet (Çeviri)
VI THE FUNCTIONAL CHARACTERISTICS OF VERB INFIXES IN TURKEY TURKISH ABSTRACT In contemporary Turkey Turkish there are thousands of verbs which are in roots, derived and compound ones. Confusion and contradiction is experienced in terms of infixes added to these verbs, their features, numbers, exemplification and classification. We researched for there verbs simultaneously in our thesis. In this study our reference (measure) was the verbs in the most recent copy of Turkish Dictionary prepared by the Turkish Language Association. We formed a general list of these verbs classifying them according to the feature of their infixes. When we classified the verbs in our general list according to the construction we had the following table: Roots: 285 pieces Roots derived from suffixes and used as patterns: 211 pieces Verbs derived from verbs by the addition of infixes which change or intensify meaning, 1 13 pieces.“(+len)-Dir-”which we distinguish from those verbs derived from different infixes as their smaller stems aren't included in Turkish Dictionary, verbs derived from the suffix“ (+ieş)-tir”64 pieces. Verbs with a sense of reflexiveness in spite of having a reciprocal suffix“-ş~ : 356 ieces Verbs formed and patterned by the combination of ”-n-“ reflexive suffix with ”+le-“ verbal noun suffix 279 pieces.VII Verbs which, although added an infix to, have a root not included in Turkish dictionary : 138 pieces. Verbs whose causative function is not sensed in their meanings although they are added ”-t-" causative suffix 32 pieces. Sample uses of these verbs included in this list are taken from 24 written in contemporary Turkey Turkish as the changes is meaning caused by infixes in sentence structure are also associated with semantics. The classification and groupings we did in our study demonstrated the relationship between the verbs still living in contemporary Turkey Turkish and used in a varying frequency and infixes. Key words : Transitive verbs, Intransitive verbs, Passive verbs, Reflexive verbs, Reciprocal verbs
Benzer Tezler
- Azerbaycan, Özbek ve Kazak Türkçelerinde çatı
The voice in the Azerbaijan, Uzbek and Kazakh Turkish
UĞUR ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimCelal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Türkçede fiil çatısı
Voice of verb in Turkish
ANIL ARSLAN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimAnadolu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAHİTTİN TOLKUN
- Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı
Voice of verbs in Azerbaijan Turkish
İPEK EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OKTAY SELİM KARACA
- Kazak ve Türkiye Türkçesinde fiil yapım ekleri
Verb formation suffix in Kazakh dialect and Turkish
KUANYSHBEK KENZHALİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ KAYMAZ
- Türkiye Türkçesi ve Ahıska ağzında kılınış ulamı (Tasvir fiilleri)
Actionality forms in Türkiye Turkish and Ahiska dialect (Descriptive verbs)
MERYEM OCAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZLEM DENİZ YILMAZ