Yardım etme ve saldırganlık davranışlarının Weiner'in sorumluluk yargıları modeli açısından incelenmesi
Exploration of helping and aggressive behaviors relation to Weiner's judgments of responsibility model
- Tez No: 173834
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DENİZ ŞAHİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Responsibility judgments, attribution, perceived controllability, anger, sympathy, aggression, help giving
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 217
Özet
Türk örnekleminde Weiner'in (1995) sorumluluk yargıları modelinin saldırganlık ve yardım etme davranışları açılarından ele alındığı bu çalışmada sözkonusu modelin genellenebilirliği cinsiyet farklılıkları, katılımcıların benlik değeri, katılımcıların saldırganlık, olumlu sosyal davranış, empatik ya da sürekli öfke eğiliminde olup olmamaları gibi bireylerarası farklılıklar açılarından sulanmıştır. Elde edilen bulgular, Türk örnekleminde Sorumluluk Yargıları Modeli'nin kısmen geçerli olduğunu, saldırgan davranışların veya yardım etme davranışlarının aynı kavramsal çerçevede ele alınabileceğini göstermiştir. Genel olarak, biliş-duygu-davramş ardışıklığı açısından bakıldığında, saldırganlık koşulunda ya da yardım etme koşulunda olayların nedenlerine ilişkin sorumluluk yargılarına bağlı olarak öfke ve sempati duygularının ortaya çıktığı, bu duyguların da davranışlar üzerinde etkili olduğu gözlenmiştir. Ancak, bulgular saldırganlık söz konusu olduğunda öfke ve sempati duygularının algılanan kontrol ile saldırganlık arasındaki ilişkide aracı değişkenler olarak rol oynadıklarım, bilişlerin (sorumluluk algısının) ise davranış üzerinde doğrudan bir etldlerinin olmadığına işaret etmektedir. Bu durumun Weiner (1995) tarafından saldırgan davranışlara ilişkin olarak önerilen biliş-duygu-davramş ardışıklığı modeline (model- 1) kısmen destek sağladığı söylenebilir. Yardım etme açısından bakıldığında ise elde edilen bulguların literatürle tutarlılık gösterdiği (model-2) bulunmuştur. Cinsiyet farklılıkları açısından bakıldığında, araştırma bulguları yalnızca kızlar söz konusu olduğu zaman öfke ve sempati duygularının algılanan kontrol ile saldırganlık ya da algılanan kontrol ile yardım etme arasındaki ilişkilerde aracı değişkenler olarak rol oynadıklarına işaret etmektedir. Ancak, sadece erkekler söz konusu olduğunda saldırganlık koşulunda yalnızca öfke duygusunun aracı değişken olarak rol oynadığı, sempati duygusunun ise böyle bir rol oynamadığı görülmüştür. Yardım etme durumunda ise sadece sempati duygusunun aracı değişken olarak rol oynadığı, öfke duygusunun böyle bir rol oynamadığı görülmüştür. Bu bulgu öfke ve sempatiduygularının aracı rollerinin cinsiyete göre değişme gösterdiğine işaret etmekte ve modelin genellenebilirliğiyle ilgili bazı soru işaretlerine yol açmaktadır. Sorumluluk Yargıları Modeli'nin geneUenebilirliğinin bireylerarası farklılıklar açısından sınanmasına ilişkin bulgular genel olarak Sorumluluk Yargılan Modeli'nin desteklenmesine rağmen daha karmaşık bir tablonun söz konusu olabileceğine ve öfke ile sempati duygularının aracı rollerinin bireylerarası farklılıklara göre değişebildiğine işaret etmektedir. Elde edilen bulgular literatürdeki bulgular ışığında tartışılmıştır. Anahtar Sözcükler Sorumluluk yargılan, yükleme, algılanan kontrol, öfke, sempati, saldırganlık, yardım etme.
Özet (Çeviri)
The present study was aimed to test Weiner's Judgments of Responsibility Model in the domains of prosocial (help giving) and antisocial (aggression) behavior in a Turkish sample, consisting of 887 Hacettepe University students (463 males and 424 females). Validity of the model was also tested in relation to gender and personality characteristics of the participants such as self-esteem, aggressiveness, prosocial behavior, empathy and tendency to express anger. The results revealed that the Judgments of Responsibility Model was partially confirmed in the Turkish sample. The findings implied that both the help giving and the aggressive behaviors could be taken into consideration in the same conceptual framework. Generally, the expected cognition-emotion-behavior sequence was observed; hence, the attributional thoughts of responsibility/controllability determined the emotional reactions of anger and sympathy and these emotional reactions, in turn, directly influenced helping and aggressive behaviors. Indeed, for aggression the results also indicated that cognitions of perceived controllability had only an indirect effect on aggressive behavior mediated by the emotions of anger and sympathy; there was no direct influence of cognitions on behavioral reactions. Hence, the results partially confirmed the cognition-emotion- behavior model of social conduct for aggression in which an additional direct influence of cognitions on behavioral reactions was also present as postulated by Weiner (1995). On the other hand, for help giving, the findings were consistent with the literature confirming the model which proposed that thoughts determined the feelings of anger and sympathy and these feelings, in turn, determined the actions. When the model was tested from the perspective of gender differences, in females the results indicated that for both domains, a positive relationship existed between perceived controllability and anger, whereas a negative relationship was obtained between controllability and sympathy. In addition, help giving was promoted by feelings of sympathy and inhibited by feelings of anger, and the reverse was true foraggression. On the other hand, in males, aggressive behaviors were mediated only by anger not by sympathy and help giving behaviors were mediated only by sympathy not by anger. When the model was tested from the perspective of certain personality characteristics, even though the results implied a general confirmation of the Judgments of Responsibility Model, the mediation role of anger and sympathy feelings varied in relation to individual differences.
Benzer Tezler
- Okul öncesi öğretmenleri iletişim becerileri psiko-eğitim programının öğretmenlerin iletişim becerileri ile 5 yaş çocuklarının sosyal-duygusal uyum düzeyleri ve prososyal davranışları üzerindeki etkisi
The effect of the preschool teachers' communication skills psycho-education program on teachers' communication skills and social-emotional adjustment levels and prosocial behaviors of five-year-old children
HATİCE ERTEN SARIKAYA
Doktora
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimPamukkale ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA BULUŞ
- Okul öncesi dönemdeki çocukların sınıf ortamındaki sosyal davranışları ile oyun davranışlarının incelenmesi
The investigation of play behaviors and social behaviors in class environment of children in preschool
NERGİZ TEKE
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAnkara Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MÜGE ŞEN
- Okul öncesi çocuklarda görülen saldırgan davranışların incelenmesi
An investigation of aggressive behaviour patterns observed in preschool children
SEMA ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiÇocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KEZBAN TEPELİ
- Çocuk evlerinde yaşayan çocuklar ile ailesiyle birlikte yaşayan çocukların akran ilişkileriyle sosyal davranışlarının incelenmesi
Investigated social behaviour and peer relationships of children living with their parents and children living in children's shelter
AYŞEGÜL GÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA TEZEL ŞAHİN
- 5 – 6 yaş çocukların bağlanma stillerinin akran ilişkilerine etkisi
5 - 6 years old children of attachment styles effect of peer relations
SEMİHA ÖNDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA TEZEL ŞAHİN