Çanak çömleksiz neolitik dönem yukarı mezopotamya anıtsal kült binaları ve gelişimi
Pre-pottery neolithic period upper mesopotamia monumental cult buildings and its development
- Tez No: 174983
- Danışmanlar: DOÇ.DR. TUBA ÖKSE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Yukarı Mezopotamya Bölgesi, Anıtsal Kült Yapılan, Neolitik Çağ, PPNA, PPNB, Yapıların Kültü, Kült Merkezi, Dini İçerikli Buluntular, Sosyal organizasyon, Upper Mesopotamia Region, Monumental Cult Buildings, Neolithic Period, PPNA, PPNB, Cult of the Buildings, Cult Center, Ritual Finds, Social Organization
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 362
Özet
İnsan kültürünün ilk gerçek dönüşümünün yaşandığı Neolitik Çağda ortaya çıkan“Anıtsal Kült Yapılan”tapınım amaçlı ilk kamu yapıları olduğu kadar, tabakalı toplumun en önemli arkeolojik göstergelerinden biri olan anıtsal mimarinin ilk örnekleri olması açısından önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada, Yukarı Mezopotamya Bölgesi'nde yaklaşık M.Ö. 10.000-7.000 arasına tarihlenen Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemde“Anıtsal Kült Yapıları”olarak adlandırılan yapı grubu mimari özellikleri ile sınıflandırılıp bir analizi yapılmış, ele alınan örneklerin yerleşim içindeki diğer mimari birimlerle olan ilişkisi ile bunların merkezler arasındaki bölgesel ve kronolojik gelişimi irdelenmiştir. Böylece, anıtsal kült yapılarının işlevleri çeşitli açılardan tartışılarak, Neolitik Çağ içindeki yerleri ve önemleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada ele alınan, Çayönü, Hallan Cemi, Göbekli Tepe, Nevali Çori ve Jerf el Ahmar gibi beş merkezde ortaya çıkarılan kült yapıları, PPNA döneminden PPNB döneminin sonuna kadar gelişen Neolitik toplum yapısı ile koşut olarak, anıtsal boyutlarda, konut yapılarından farklı plan özellikleri gösteren ve yerleşim örgüsü içinde farklı konumlan ile dikkat çeken özelliklere sahiptir. İlk yerleşik toplum düzeninin temellerinin atıldığı Neolitik Çağda, avcı-toplayıcı toplulukların beklentilerin ötesinde anıtsal boyutlarda yapılar ortaya çıkarması, bu grupların belirli bir uzmanlık ve iş bölümü anlayışı ile çalıştıklanm göstermektedir. Bu durum, Neolitik Çağ topluluklarını sadece sabit geçim ekonomisine dayalı basit yerleşimler olarak gören anlayışın ötesinde, gelişmiş ve organize bir toplum yapısının varlığına işaret etmektedir. Anıtsal kült yapılannın temelde iki nedenle ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Birincisi, yerleşikliğin ve evcilleştirme süreci boyunca kabile toplumlarında kaynak bölüşümünün bozulması sonucunda ekonomik eşitsizliğin artması ve toplum içinde bunu kendi lehine çeviren bireylerin veya grupların otoritesini artırmasıdır. ikincisi, toplumun ve otoritenin gelişim sürecinde gelişen dini anlayışın özelleşen etkinliklerinin (ayinler, şölenler) ve tapınım işlevinin olasılıkla artık daha kapalı ve özelleşen mekânlarda uygulanması isteğidir. PPNB dönemi sonunda kurallaşan, zengin ve yüksek organizasyon kapasitesine sahip bu toplum yapısının ortadan kalktığı, anıtsal kült yapılarının gömülerek hızlıca terk edildiği ve izleyen Seramikli Neolitik Dönemde ortaya çıkmadığı anlaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this study, The Monumental Cult Buildings which has been dated to Pre-Pottery Neolithic Period between 10.000-7.000 B.C, has been classified according to their architectural qualities, and has been compared to each other depending on their regional diversities. The basic goal of the study is to understand and discuss their functions and the socio-economical reasons of their emergence within initial age of sedentary hunter- gatherers and farmer societies of Near East. Public architecture in the realm of either monumental cult buildings that are especially differentiated with the layout, construction quality) from residential domestic architecture and had been donated with symbolic finds (pillars, steles, sculpture in round and etc.) is particularly useful body of evidence with multi-dimensional evidence that can be inference to understand the development of early ranking societies as well as the changing social dynamics of early sedentary foragers within their subsistence strategies. Monumental architecture became symbols of power because they are seen as embodiments of large amounts of human energy and hence symbolize the ability of those for whom they were made to control such energy and corporate labour. Therefore, Göbekli Tepe and similar other promising sites in Urfa region with the highest range of monumental structures embellished with symbolic arrangements and related sculptures seem to display a society able to produce an social organization far in advance of anything being considered raised anywhere else in the world at the initial period of sedenterism. One of the striking features of many Neolithic sites is of excellent state of preservation of building remains and many related finds alongside. Such a preservation of many monumental buildings, sometimes with the burial of settlement seem to indicate that there is a intentional process alongside controlled ritual process which is defined as Cult of the Buildings in the Pre-Pottery Neolithic Period
Benzer Tezler
- Yukarı Mezopotamya Bölgesi, başlangıcından Neolitik Çağ'ın sonuna kadar anıtsal yapıların kültürel, sosyal ve ekonomik bağlamda değerlendirilmesi
Upper Mesopotamia Region, evaluation of monumental structures in a cultural, social and economic context from the beginning to the end of the Neolithic Age
YUNUS ÇİFTÇİ
- Dünyanın ilk anıtsal inanç merkezi: Göbekli tepe
The first monumental center of faith in the world: Göbekli tepe
MEHMET CELAL AVCI
- Tarihöncesi arkeolojisi literatüründe din ve ilgili kavramlar Anadolu'da neolitik araştırmalara ilişkin değerlendirmeler
Religion and related concepts in prehistoric archaeological literature evaluations on neolithic researches in Anatolia
İNCİFER BANU DOĞAN
- Çanak çömleksiz Neolitik Dönemde Yukarı Mezopotamya'da küçük taş eserler
Small stone works in Upper Mesopotamia in the Pre-Pottery Neolithic Period
TURAN YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
ArkeolojiSelçuk ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAYFUN YILDIRIM
- Boncuklu Tarla yerleşimi çanak çömleksiz Neolitik a'dan b'ye geçiş dönemi öğütme taşları ve havanelleri
Boncuklu Tarla pre-pottery Neolithic transition a to b transition period ground stones and pestles
MEKİYE EKSİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
ArkeolojiMardin Artuklu ÜniversitesiDisiplinlerarası Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜLENT GENÇ