XIII-XIV. yüzyıllarda Kırşehir ve yöresinin siyasi, sosyal, kültürel ve dini tarihi
Politicial, social, culturel and religious history of Kırşehir and its places in XIII-XIV century
- Tez No: 190895
- Danışmanlar: PROF. DR. KAZIM YAŞAR KOPRAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 305
Özet
Malazgirt Zaferi, Türklere yeni bir vatanın kapılarını açan bir savaşolarak tarihe geçmiştir. Bütün Türk tarihinde, neticeleri bu kadar büyük ikincibir savaş yoktur. Onu tamamlayan ikinci başarı ise yaklaşık yüz yıl sonrakazanılan Miryokefalon savaşıdır. Böylece Türkler rakiplerine karşı peş peşeiki büyük zafer kazınmışlardır.İkinci askerû başarı neticesinde Selçuklular Anadolu'da Türk siyasûbirliğini kurmaya muvaffak oldular. Gerçekten de yaklaşık bir asırdırharcadıkları enerjiye rağmen bir türlü Anadolu'da siyasû bir bütünlük tesisedemeyen Selçuklular, Miryokefalon zaferini müteakip kısa bir süredeRodos'un karşı kıyılarından Kars çevresine kadar Anadolu'ya hâkimolmuşlardır.XIII. asırda Anadolu'da canlı bir ilmi ve kültürel canlılık göze çarpar.Ülke, medreseler, ilim damları, mutasavvıflar ve şâirler ile dopdolu idi. İlme veilim adamına çok büyük bir değer veriliyordu. Moğol İstilâsı'nın yakıp yıktığıyerlerdeki insanlar, kendileri için en iyi yerin Türkiye olacağını düşünerek buülkeye koşup gelmişlerdi.XIII. asırda Türkler Anadolu'da medeniyet bakımından diğer İslâmülkelerinden aşağıda olmayan bir seviyede bulunuyorlardı. Gerek iktisadûsahada ve gerekse imar alanında Türkiye çok yüksek bir seviyedebulunuyordu. Bu asırda Kırşehir, Selçuklu Türkiyesinin en önemlişehirlerinden birisi idi. Siyasû önemi sebebiyle II. Kılıç Arslan tarafından enbüyük oğluna verilmişti. Bu asrın ortalarında bir vezire ikta edilen şehir, burütbedeki birisi için çok görülmüştü. Yine kaynaklarda şehir sahibi emirler pekanılmazken, Kırşehir emirinin birçok kez zikredilmesi Kırşehir'in siyasûönemini gösteren diğer bir kayıttır. Fakat şehir XIV. asırda eski öneminikaybetmiş, beylikler arası mücadelede el değiştiren bir sınır şehri halinegelmiştir.XIII. asırda şehirde çok canlı bir sosyal hayat göze çarpmaktadır. Yolgüzergâhında bulunan şehrin çevresi kervansaraylar ve köprülerledonatılmıştır. Kırşehir'de ileri bir ticari faaliyet göze çarpmaktadır. Buna işareteden pek çok han şehirde faaliyet göstermektedir. Bu iktisadû ve ticarûcanlılığın sonucu olarak da Ahûlik teşkilâtı kendini kuvvetli bir şekildegöstermektedir. Ahû Evren'in Kırşehir'e yerleşmesiyle Ahûliğin merkezibundan sonra Kırşehir olmuş ve bu durum yüzlerce yıl devam etmiştir.Selçuklu Türkiyesiyle bağlantılı olarak Kırşehir'de de dikkate değer birilmû faaliyet kendisini göstermektedir. Şehir o zananlarda şimdiki bilgilerimizegöre dört medreseye sahipti. Yetiştirdiği ilim adamları çevre İslam ülkelerindetanınmaktadır. Şehir, Türklük şuurunun da merkezi durumundadır.Anadolu'da eserlerini Türkçe olarak kaleme alan ve bunu şuurlu bir şekildeve severek yapan insanlar Kırşehir'de yetişmişlerdir. Daha sonrakizamanlarda yetişen pek çok edip ve şair onların açtıkları yolu takipetmişlerdir. Bu durum Kırşehir'in kültürel bir başkentlik rolü oynadığını dagöstermektedir.XIII. asırda bütün Selçuklu Türkiyesinde yayılmış bulunan dinûakımların şehirde önemli bir yer tuttukları anlaşılıyor. Bunlarda en baştageleni olan Mevlevûliğin, Kırşehir'de pek çok kişi tarafından temsil edildiğigörülmektedir. Babâûlik de kendisine merkez olarak bu şehri seçmiştir. Bucereyanın temsilcisi olan Muhlis ve Âşık Paşalar Kırşehir'de yaşamışlardır.Osmanlı Devletinin kurulmasında ve gelişmesinde çok gayret ve çaba sahibiolan Abdalân-ı Rûm ve Ahûyân-ı Rûm tâifeleri buralardan uc bölgelerinegitmişlerdir.Türk tarihinde, Yesevûlikten sonra ikinci bir Türk tarikatı olan Bektaşûliktarikatı da Kırşehir'de ortaya çıkmış ve Osmanlı coğrafyasına buradanyayılmıştır. Fakat Bektaşûlik, XIV. ve XV. asırlarda Hurûfûlik, Oniki İmam Şiiliğive Kalenderûlik ile ihtilât ettikten sonra şimdiki hâlini almıştır.Vilâyetnâme'deki Hacı Bektaş'ın Kırşehir ile ve buradaki ileri gelenlerlemünasebetleri tarihû kayıtlara uymakta ve çok önem taşımaktadır.XIII. asırda Kırşehir'in büyük bir imar ve inşa hareketine de sahneolduğu anlaşılıyor. Şehrin her tarafında bütün sosyal ihtiyaçları karşılayacakmüesseseler mevcut bulunuyordu. Bu da şehrin nasıl bir iktisadû güce sahipolduğunu gösterir. Bugün bile insanı hayrete düşüren yapıların, çok büyük birekonomik gelişme olmadan meydana getirilemeyeceği unutulmamalıdır
Özet (Çeviri)
Victory of the Malazgirt made the history as the war opening the doorof new motherland. There is no war like Malazgirt with important results inTurkish history. Miryekefelon, the second victory, was won after about acentury that completes Malazgirt. In this contex, Turks had two importantvictories against rivals one after the other.After as a result of the second military success, Seljuks had a successin achieving political integrity of Turkish in Anatolia. Despite the many effortsmade by Seljuks who were not able to establish political integrity for about acentury, after victory of the Miryokefelon, Seljuks dominated Anatolia fromcoasts of the Rodos to surroundings of the Kars in a short timeIn XIII century, active scientific and cultural activity calls the attentionin Anatolia. The country was gotten full of scientific houses, medresses, sufisand poets. Science and scientist were given great importance. People, wholived in place devastated by Mogol invasion, came to Turkey where theythought that it was the best for themselves.Compared to other Islamic countries, in XIII century Turks were not atlower level in terms of civilization in Anatolia. Turkey was at the high level interms of either fiscal or public works. In this century, Kırşehir was one of thebest important city in Seljuk?s Turkey. Owing to its political importance, it wasgiven by II.Kılıç Arslan to his eldest son. The city which was taken over avizier was considered too much for a man of this rank.Whereas emirs who had city were not mentioned, the fact that Emirof the Kırşehir was mentioned for many times is another document indicatingthe political importance of the Kırşehir. But it lost its previous importance inXIV century. It has become a border city which is permanently taken overfrom one principality to another during the conflicts amongst the principalities.Very active social life calls the attention in the city in XIII century.Kırsehir existing in the road route was equipped with bridges andcaravanserais. Advanced commercial activity calls the attention in Kırşehir.Many khans indicating this activity have been in service. As a result of fiscaland commercial activity, Ahûlik has been indicating itself strongly. As soon asAhi Evren settled down in Kırşehir, Kırşehir became center of the Ahûlik and itlasted for hundreds of years.In connection to Seljuk?s Turkey, important scientific activity indicatesitself. According to our existing sources, Kırşehir had four medresses in thattime. Scientists trained in Kırşehir are known in other Islamic countries.Kırşehir was the center of the Turkish understanding. People in Anatolia whowrote his works in Turkish with their willingness and intent were brought up inKırşehir. Many author and poet brought up later pursued the way theyinitiated. It indicates that Kırşehir played a role of cultural capital.İt is understood that religious movements spreading in Seljuk?s Turkeyfounded a important place in the city. It is seen that Mevlevûlik which was inthe lead was presented by many people in Kırşehir. Babâûlik chose this cityas a center. Muhlis and Asik Pasa who were the representatives of thismovement lived in Kırşehir. Abdalân-ı Rûm and Ahûyân-ı Rûm people whomade many efforts in setting up and developing the Ottoman Empire went toremote areas from here.Bektasilik, the second Turkish sect after Yesevûlik, appeared inKırşehir in Turkish history and it spread in Ottoman regions from there. ButBektasilik became its today?s situation after joining together with Hurûfûlik, 12İmam Sii and Kalenderûlik in XIV and XV century. It is very important thatrelation of Hacı Bektas with Kırşehir and important people in Kırşehir is inaccordance with historical documents in VilayetnameIt is understood that Kırşehir was subjected to very large scale ofconstruction and public improvements movements. There were institutions allaround the city which met all the social needs. It shows how strong fiscalstructure the city had. It should not be forgotten that buildings which make usastonished even now cannot be built without great economic support.
Benzer Tezler
- 13-16. yüzyıllarda Mısır ve Suriye'de krizler, kıtlıklar ve vebalar
Crisis, famines and plagues in Egypt and Syria in the 13 th and 14 th century
İLYAS GÖKHAN
- XIII-XIV. yüzyıllarda Anadolu tababeti
13th-14th centuries Anatolian medicine
HATİCE KALEMCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Deontoloji ve Tıp TarihiSelçuk ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ HACIGÖKMEN
- XIII.-XIV. yüzyıllarda Anadolu'da Harezmliler (Horzumlular)
Harezms at Anatolia in XIII. and XIV. th centuries (Horzums)
MUHAMMET ERCAN
- Ramon Muntaner Kroniği: XIII-XIV yüzyıllarda Akdeniz'de Katalan yayılması ve Büyük Katalan Kumpanyası
The Chronicle of Ramon Muntaner: Catalan expansion in the Mediterranean in the XIIIth-XIVth centuries and the Great Catalan Company
HAKAN KILINÇ
- XIII-XIV. yüzyıllar Anadolu'sunda kültür dolaşımı açısından dervişler, talebeler ve hacılar
Sufis students and pilgrims in XIII-XIV th century Anatolia: A study of cultural circulation
RESUL AY
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
SosyolojiHacettepe ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET BAHAEDDİN YEDİYILDIZ