Türkiye'de ücretler ve ücretliler üzerindeki mali yükler: 1980-1990
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 20095
- Danışmanlar: DOÇ.DR. TÜLAY ARIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1992
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
ÖZET Ücretler üzerinde yapılan çalışmalarda en önemli sorun sağlıklı ücret verilerinin bulunmama sıdır. Ücretler hakkında veri yayınlayan kuruluşların ücret istatistiklerinde hem kapsadılan ücretli sayısı, hem de ücreti oluşturan unsurları birbirinden farklıdır. Bu yüzden yayınlanan ücret verileri arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır (Bkz. Tablo 1). Ücretlilerin yararlanmadığı birtakım ödemeler bazı ücret istatistiklerinde gösterilmesi, ücretlerin gerçek düzeyini olduğundan daha yüksek gösterilmesine neden olmaktadır. Özellikle son yıllarda işverenler ve devlet tarafından ücret ve maaş artışlarının tesbitinde ücret ve maaş maliyetlerinin esas alındığı görülmektedir. Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları (HHGTH) Anketlerinde, anket yılı içinde hane- halkının kullanılabilir geliri ve tüketim harcamalarının dağılımı gelir grupları itibariyle gösterilmekte, sosyal kategoriler itibariyle gelir ve tüketim harcamaları hakkında ise bulunmamaktadır. HHGTH An- ketlerindeki ortalama tüketim kalıplan tüketici fiyatları indekslerine esas oluşturmaktadır. Tüketici fiy atları indekslerini esas olan ortalama tüketim kalıplan ücretlilerin tüketim kalıplama tam olarak yansıtmamaktadır. Bu nedenle, parasal ücretlerin tüketilen mal ve hizmet fiyatlan karşısında gerçek satin alma düzeyi görülememektedir. Yani reel ücretlerin gerçek düzeyinin, mevcut ortalama tüketici fiyattan indeksleri ile hesaplanan reel ücretlerden daha düşük olması mümkündür. Dört farklı kaynakdan derlenmiş ücret verileri esas alınarak yapılan reel ücretlerin gelişimi ile ilgili hesaplamalarımızda, 1979 yılım baz aldığımızda reel ücretlerin 1988 yılı sonuna kadar sürekli düştüğü, 1989 yılından itibaren reel ücretlerin yükselme eğilimi içinde olduğu görülmektedir. 1979- 1988 yıllan arasında reel ücretler ortalama olarak %45 oranında gerilemiştir. Yaptığımız hesaplamalar da reel ücretlerin 1990 yılı itibariyle 1979 yılına göre %25 oram kadar daha düşük olduğu görülmektedir. Vergi yükü, belli bir dönem içinde devlet ve diğer kamu tüzel kişilerine yapılan ödemeler ile bu ödemeleri yapan mükellefin geliri arasındaki oransal ilişkiyi göstermektedir. Vergi yükü inceleme lerinde pay vergi ve benzeri kamu gelirlerinden oluşurken payda da kişisel vergi yükünde kişisel ge-lir, toplam vergi yükünde ise GSMH'dan oluşmaktadır. Toplam vergi yükünün kapsamı ; konsolide bütçe vergi gelirleri, yerel yönetim vergi gelirleri, fonların vergi niteliğindeki gelirleri ve parafîskal gelirlerden oluşmaktadır. Bu kapsama göre derlenen toplam vergi yükü 1980 yılında %20 iken, 1990 yılında %27 olmuştur. Esas olarak toplam vergi yükü 19801i yılların ikinci yansından itibaren hızlı bir artış olmuştur. Mali yük göstergesi olarak toplam vergi yükü, Türkiye'de kamu kesiminin gerçek büyüklüğünü, yani GSMH içindeki kamu gelirlerinin payının bilinmesi isteniyorsa, devletin normal vergi niteliğindeki gelirleri yanında, vergi dışı normal gelirleri, faktör gelirleri ve konsolide bütçe açıklarının kamu gelirleri yükünün kapsamına alınması gerekir. Buna göre derlenen kamo gelir leri yükü 1980 yılında %27 iken, 1990 yılında %37 olmuştur. Ücretlilerin mali yükleri ile ilgili incelemelerimize ilk olarak ücretlilerin üzerindeki dolaysız vergi yükü (Ücretlilerin gelir vergisi yükü ve ücretlilerin toplam dolaysız vergi yükü), ardından ücretlilerin dolaylı vergi ve dolaylı kamu gelirleri yükü, daha sonrada ücretlilerin toplam vergi yükü ve kamu gelirleri yükü hesaplanmıştır. Ücretlilerin gelir vergisi yükü, safı ücret üzerinden hasaplanan gelir vergisinin brüt ücret içindeki payını göstermektedir. Bizim yaptığımız hesaplamalarda ücretlilerin gelir vergisi yükünün en yüksek olduğu yıl 1980 yılıdır. 19801i yılların birinci yarısında ücretlilerin gelir vergisi yükü düşüş eğilimi içinde iken, ikinci yarısında yük oranlan %20 dolayında kalmıştır. Ancak son yıllarda ücretlerde görülen nominal artışlar karşısında vergi tarifelerinin ve özel indirimlerin enfasyon nede niyle aşınmasından dolayı, ücretlilerin gelir vergisi yükü artmaya başlamıştır. Ücretlilerin ödedikleri gelir vergisinin, gelir vergisi hasılatı içindeki payı 1980 yılı öncesinde ortalama olarak %60 dolaymda iken, bizim yaptığımız hasıplamalara göre 1980 yılından sonra düşmeye başladığı görülmüştür. Ancak 1988 yılından itibaren yükselmeye başlamış, 1989 yılıve iz leyen yıllarda ücretlilerin gelir vergisi yükü %50'niri üzerine çıkmıştır. Aynı dönemde ücretlilerin f aktör gelirleri içindeki paylan %20 civarındadır. Faktör gelirleri içindeki paylara göre ücretlilerin, ücretliler dışındakilere göre gelir vergisi yükünün çok ağır olduğu ortaya çıkmaktadır. Ücretlilerin toplam dolaysız vergi yükü, vergi vb. nitelikteki kesintilerin brüt ücret içindeki payını göstermektedir. Yaptığımız hesaplamalara göre ücretlilerin toplam dolaysız vergi yükü 19801iIII yılların birinci yansında düşmüş, ikinci yansında özellikle de 1988 yılından itibaren yükselmeye başlamıştır. 1990 yılında brüt ücretlerin ortalama olarak %39'u mali nitelikteki kesintilerden oluşmaktadır. Son yıllardaki brüt ücret artışları aynı oranda net ücrete yansımamakta, yani net ücret artışları brüt ücret artışlarının gerisinde kalmaktadır. Ülkemizde toplam vergi gelirlerinin yaklaşık olarak %60'i dolaylı nitelikteki vergilerden oluşmaktadır (Bkz. Tablo 47). Toplam kamu gelirlerinin ise ortalama olarak %75'i dolaylı nitelikteki gelirlerden kamu gelirlerinden oluşmaktadır. Ücretlilerin dolaylı vergi yükü incelemelerinde gerekli istatistiksel bilgiler bulunmadığından, kaba bir hesaplama ile bulunan ortalama dolaylı vergi yükünü ücretlilerin dolaylı vergi yükü olarak dikkate aldık. Ortalama dolaylı vergi ve dolaylı kamu gelirleri yükü, dolaylı vergilerin ve dolaylı kamu gelirlerinin GSMH'ya oranlanmasıyla bulunmuştur. Kaba bir hesaplama ile bulunan oratalama dolaylı vergi yükünün ücretlilerin dolaylı vergi yükünü tam olarak yansıtmadığını, ücretlilerin dolaylı vergi yükü ortalama dolaylı vergi yükü oranlarının üzerinde olduğunu düşünüyoruz (bu yaklaşım ücretlilerin dolaylı kamu gelirleri yükü için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Ücretlilerin toplam vergi yükü, ücretlilerin toplam dolaysız vergilerine dolaylı vergilerin eklenmesi ile bulunan miktarın brüt ücrete oranlanması ile bulunmuştur. Buna göre ücretlilerin toplam vergi yükü 1980 yılında %52'iken, 1985 yılında %38'e kadar düşürmüş, 1986 yılından itibaren yükselmeye başlamış ve 1990 yılında toplam vergi yükü %45 dolayında gerçekleşmiştir. Ücretlilerin kamu gelirleri yükü ise 1980 yılında %57 iken, 1983 yılında %44'e kadar düşmüş, 1984 yılından itibaren yükselmeye başlamış, 1990 yılında ise %55 dolayında gerçekleşmiştir. 19801i yıllarda ücretlilerin faktör gelirleri içindeki payının düştüğü dikkate alınırsa, ücretlilerin ağır vergi ve kamu gelirleri baskısı altında oldukları ortaya çıkmaktadır.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Türk gelir vergisinde ücret gelirlerinin vergilendirilmesi ve sosyal vergileme ilkeleri açısından değerlendirilmesi
Taxation of wage income in Turkish income tax and evaluation in terms of social taxation principles
MERVENUR KARAÇAYIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MaliyeKaradeniz Teknik ÜniversitesiMaliye Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TAYYİP YAVUZ
- Çeşitli Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye'de istihdam üzerindeki mali yükümlülüklerin değerlendirilmesi
The evaluation of the financal burdens on the employments in Turkey and in various countries of European Union
FERHAN BERKAY
- Türkiye'de 1980 sonrası kamu açıklarının makroekonomik etkileri
Macroeconomic implications of the public deficits in Turkey after 1980
ÖZGÜR ÇETİNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
EkonomiDokuz Eylül Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSMAİL MAZGİT
- Türkiye'de kriz dönemlerinde uygulanan maliye politikaları 1994, 2001 ve 2008 krizleri üzerine bir değerlendirme
An evaluation on financial policies applied in crisis periods in Turkey and 1994, 2001 and 2008 crises
TÜRKER ERKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LÜTFÜ ÖZTÜRK