Türk mimari süsleme sanatlarında mitolojik kaynaklı hayvan figürleri (Orta Asya'dan Selçuklu'ya)
Mythology-originated animal figures in Turkish art of architechural ornamentation (from Central Asia to Seljukian)
- Tez No: 209887
- Danışmanlar: PROF. DR. AYLA ERSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Sanatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 310
Özet
Çift başlı kartal, ejder, simurg, siren başta olmak üzere mitolojik kaynaklı hayvanfigürlerinin Türk mimari süsleme sanatlarında uygulama alanlarını inceleyebilmek içinöncelikli olarak hayvan üslubunun çıkış noktasını, özelliklerini bilmemiz gerekir. Göçebe birtoplumun yaşam tarzını yansıtan bu üslup İslamiyet öncesi ve sonrasında Orta Asya'danAnadolu Selçuklu Döneminin sonuna kadar geniş bir uygulama alanı bulmuş, AnadoluBeylikleri Döneminde azlarak Osmanlı Döneminde yok olmuştur.Bozkır dini olarak adlandırılan ve Hayvan Üslubuyla yakından ilişkilendirilenŞamanizmde insanların hayvanlar ile yakın ilişki içinde olduğuna inanılır. Yine mitolojikkaynaklı hayvan figürleri içerisinde yer alan ejder; bozkır kültüründen çıktığı kabul edilen Onİki Hayvanlı Türk Takvimi Hayvanlarından biri olup, Türk Sanatında en sık kullanılanmotiflerden biridir.Ejder koruyuculuk, ahenk, hareket, gökyüzü, evren, bereket, bolluk verici,hükümdarlıkla ilgili olarak, kudret, güç, iktidar gibi çeşitli sembolik anlamları taşır. Totemolarak kabul edilen çift başlı kartal aynı zamanda pek çok ülkenin armasıdır. Evlenme vepolitik birleşme anlamına da gelir. Simurg, Farsça sen (kartal) ve murg (kuş) kelimelerininbirleşmesiyle oluşmuştur. Kelime anlamı, otuz kuştur. Otuz ayrı kuşun özelliklerini taşıdığınainanılır. Siren ise, baş kısmı kadın, belden aşağı kısmı balık şeklinde, elinde bir lir ilecanlandırılan kötü ruhlu, deniz kızına benzeyen yaratıklardır.İslamiyet öncesi ve sonrası Türk Sanatında yaygın olarak tek veya çift başlı kartal,ejder figürü daha nadir olarak da simurg ve siren figürleri kale, saray gibi sivil mimaridekullanıldığı gibi, cami, medrese, türbe ve mezar taşlarında süsleme unsuru olarakkullanılmıştır. Taş, alçı, ahşap gibi pek çok malzeme üzerine bolca işlenmiştir.
Özet (Çeviri)
To be able to examine fields of application of the mythologically based animalfigures, especially double-headed eagle, dragon, simurg and siren, in Turkish architecturalembellishment arts, we primarily need to know the commencement point of the animal formand its characteristics. This form reflecting the life style of a nomadic society found a widefield of application from Central Asia to the end of Anatolian Seljukian Period before and afterIslam, and diminished in Anatolian Principality, and vanished in Otoman Period.In Shamanizm which is named she steppe religion and closely related to Animalform, it is believed that human beings are in close relation with animals. For instance, dragonhaving its place among the mithologically based animal figures is one of the animals in TwelveAnimal Turkish Calendar considered to have discerned from the steppe culture, and is one ofthe most frequently used designs in Turkish Art.Dragon bears varios symbolic mesnings like protectiveness, harmony, movement,sky, universe, abundance, copiousness-bringing; and related to sovereignty, might, force andpower. Double-headed eagle deemed as a totem is at the same time a coat of arms of manycountries. It also means marriage and political union. Simurg stands for thirty birds in Persian.It is believed to carry the features of thirty separate birds. As for Siren, they are bad-spiritedmermaid like creatures, visualized with a lyre in the head, whose head part is in the shape of awoman, and bottom part is a fish.In Turkish Art before and after Islam, commanly single or double headed eagle anddragon figures, and more rarely Simurg and Siren figures were used not only in civilarchitecture like castles and palaces, but also in mosques, colleges,shrines and tomb stones asan element of embellishment. They were plentifully carved on many materials like stone,plaster and wood.
Benzer Tezler
- Türk halı sanatında yer alan ejder motifinin çağdaş bir yorumla tekstillerde kullanılması
Usage of dragon motif, which is a part of Turkish carpet art, with contemporary interpretation in textiles
MURAT ATUKEREN
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2014
Güzel SanatlarHaliç ÜniversitesiTekstil ve Moda Tasarımı Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ESİN SARIOĞLU
- Kubad-Abad Saray çinilerindeki hayvan motiflerinin ikonografisi, simgesel anlamı ve günümüz seraminde yorumları
Icononography the symbolic meaning and interpretation of contemporary ceramics of animal motifs on the Kubad-Abad Palace tiles
MİNE ERDEM
- Hayat ağacı temalı çini pano
Tree of life themed tile panel
KİFAYET ÖZKUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAŞAK ÇORAKLI
- Suver'ul Kevakib minyatürlerinin ikonografik incelenmesi (Süleymaniye Kütüphanesi Fatih bölümü 3422 demirbaş nolu eser üzerine bir araştırma)
Suver?ul Kevakib iconographic investigation of miniature
İLKNUR ERBAŞ
Doktora
Türkçe
2010
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM
- Bursa Yeşil Cami süsleme programı: Taş, ahşap, alçı ve kalemişi üzerine bir inceleme
The decoration programme of the Bursa Green Mosque: A review on stone, wood, plaster and painted embroidery
MURAT ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AZİZ DOĞANAY