Tarihi Türk şivelerinde ölüm kavramının anlambilimsel yönden incelenmesi
Semantic analysis of death concept in historic Turkish dialects
- Tez No: 239851
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. SALİH DEMİRBİLEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 276
Özet
Doğum ve ölüm insanoğlunun çevresinde gerçekleşen en önemli ve en etkileyici olaylardır. Bu iki hadise bize bu dünyanın“iki kapılı bir han”olduğu gerçeğini hatırlatır her zaman. İnsanoğlu ölümü algıladığı ilk andan itibaren etkisinden kurtulamamış, onu farklı şekillerde ifade etmiştir. Ölüm ifadesi zamana, mekâna, inanılan dine, kültüre vb. unsurlara göre çeşitlilik gösterir. Yazılı edebiyatın ilk örneklerinden günümüz eserlerine kadar bunu görebilmekteyiz. Bu durum hiç şüphesiz Türk dili için de geçerlidir.Bu çalışma ile Tarihi Türk Şivelerinde ölüm kavramının nasıl ve ne tür kelimelerle ifade edildiğini, hangi kelime ve kelime gruplarından ne ölçüde yararlanıldığını tespit etmeye çalıştık. Amacımız Türk dilinin, Türk düşünüş ve ifadesinin zenginliğini bu ürünlerle ortaya koyabilmektir.Tezin inceleme kısmı dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ölüm ifadelerinin kullanım sıklığı üzerinde durulmuştur. Kelimelerde sıklık (frequency) anlambilim çalışmalarını yakından ilgilendirir. İkinci bölüm öl- fiili, türemiş şekilleri ve öl- fiilinden yapılan kelime gruplarına ayrılmıştır. Üçüncü bölümde ölüm ifadeleri anlambilimsel yönden incelenmiş; bunlarda yan anlam (secondary meaning), eşanlam (synonym), benzetme (simile), ad aktarması (metanomy) ve deyim aktarması (metaphor) konuları üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm ise ölümü çağrıştıran kelime ve kelime gruplarını, muhatabına göre ölüm ifadelerini, dünyanın ve insanın fâniliğini anlatan ifadeleri içermektedir.Elde edilen bulgular ve malzemenin çokluğu gösteriyor ki tarihi Türk şiveleri ölümün ifade edilişi bakımından oldukça zengindir. Türk Runik işaretli metinler dönemi (Orhon, Yenisey, Kırgız yazıtları)'nden itibaren ölüm ifadeleri dinsel inanışları ve ölümün meydana geliş şekillerini kendine konu edinir. Karahanlı dönemine kadar ifadelerde Gök Tanrı inancı, Budizm ve Maniheizm'in izleri görünürken; bu dönemden itibaren İslamiyet'in izleri ağır basar ve bu tipte örneklere ileriki dönemlerde daha sık rastlanır. Bu da bize ölüm ifadeleri üzerinde dinsel inanışların ne kadar etkili olduğunu gösterir.Anahtar Sözcükler (5): Tarihi Türk şiveleri, öl- fiili, ölüm ifadeleri, anlambilim, kelimelerde sıklık (frequency).
Özet (Çeviri)
Birth and death are most fundamental and devastating events happening in the human beings' environment. This two events always remind us of the reality that the world is an inn which has two doors. The first moment that the human beings sense the death, they haven't broken free from its influence and have meant it different ways. The expression“death”shows diversity according to time, place, belief, culture etc. It can be seen from the first samples of written literature to contemporary literature. Without a shadow of a doubt this is the same for Turkish language.This study aims to confirm that the expression“death”couchs in what kind of words and how in historic Turkish dialects. The purpose is to introduce the wealth of Turkish language, Turkish mentality and expressions with these studies.The part of analysis is made up of four sections. The frequency of the death expressions is indicated in the first section. Frequency in the vocabulary interests semantics intimately. The second section is for the verb -die drived words and words groups related with the verb -die. In the third section, the death expressions are examined semantic way. These expressions dwell upon subjects such as secondary meaning, synonym, simile, metanomy and metaphor. The fourth section contains the words and word groups which are reminiscent of death, and how the death expressions perceive according to their drawees.All these studies infer that historic Turkish dialects are quite the way these the death expressions. As from Turkish Runic Symbol Text period (Orkhon, Yenisey, Kirghiz tablets), expressions of death treat of religious belief and the way of death. Until Qarakhanid period the belief of Heavenly God, Buddhism and Manicheism's touches are seen, beginning from this era Islamism's touches influence strongly and these kind of samples can be seen eras very often. This shows us how effective the religious belief on death expressions.Key Words (5): Historic Turkish dialects, the verb“-die”, death expressions, semantic, frequency.
Benzer Tezler
- Genç Kalemler'de yayınlanan şiirler ve Yeni Lisan Hareketi'nde şiir anlayışı
Poems that were published at 'Young Writers' review and poetry perceptiveness on the new language movement
Ş. ESER BÖLÜKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiYeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MESUT TEKŞEN
- Emel Dunkul ile Cahit Sıtkı Tarancı'nın şiirlerinde ölüm teması
The topic of death as tackled by poetry of Amal Dankal and Jahid Sıtkı Tarnjı
HÜSEYİN NECCAR
Yüksek Lisans
Arapça
2020
Doğu Dilleri ve EdebiyatıHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH TUR
- Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın şiirlerinde zaman estetiği
Time aesthetics in the poems of Yahya Kemal Beyatlı and Ahmet Hamdi Tanpınar
RUKEN BOZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıYüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. SELMA BAŞ
- Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde mahpushane (1923-1980)
Prison themed poetry in Republican Period (1923-1980) of Turkey
RABİA GÜLİSTAN OKUTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ PULAT
- Abdullah B. Mustafâ Elbistânî'nin Müntehâb-ı Semâilü'n-Nebeviyye'si (İnceleme ve metin)
Abdullah B. Mustafâ Elbistânî's the Müntehâb-i Şemâilü'n of Nebeviyye (Examination and text)
EYÜP YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinKahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE FARSAKOĞLU EROĞLU