Toprak suyunun buharlaşmasıyla ilgili matematiksel bir modelin duyarlılık analizi
Sensitivity analysis of a mathematical model for soil water evaporation
- Tez No: 245973
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET AYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Toprak Suyunun Buharlaşması, Aydin Modeli, Duyarlılık Analizleri, Soil-water evaporation, Aydin Model, sensitivity analysis
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mustafa Kemal Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Toprak Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 64
Özet
Bu çalışmada, toprak suyunun buharlaşma oranını belirlemeye yarayan Aydin (1998) modelinde yer alan eşitliklerin duyarlılık analizleri yapılarak modelin girdilerindeki değişikliklerin sonuçlarda nasıl veya ne kadar değişikliğe yol açtığı belirlenmiştir. İlk aşamada, modelin eşitliklerindeki değişkenlerin duyarlılık katsayılarını hesaplayan formüller oluşturulmuştur. Daha sonra, gerçek iklim ve toprak verileri kullanılarak seçilen değişkenlere ilişkin göreceli duyarlılık katsayıları hesaplanmış ve güven sınırları belirlenmiştir. Çalışma sonunda, modelin başarısı veya sınırlılıkları hakkında ayrıntılı bilgi elde edilmiş ve modelle tahmin edilen değerler üzerine girdilerin etki düzeyleri saptanmıştır.Net radyasyondaki (RN) değişim, çıplak topraklar için kullanılan Penman-Monteith modelinin çıktısını (Ep) önemli ölçüde etkilemektedir. Doygun buhar basıncı-Sıcaklık eğrisi eğiminin ( ), Ep değerini arttırıcı veya azaltıcı etkisi olabilmektedir. Buhar basıncı eksikliğinin (d) topraktan olan buharlaşmayı arttırıcı etkisi, kış aylarında daha yüksek değerlere ulaşmaktadırlar. Aydin ve Uygur (2006) eşitliği incelendiğinde, ıslak topraklarda Ep'nin, modelin çıktısını yani toprak-su potansiyelini ( ) önemli ölçüde etkilediği anlaşılmaktadır. Kelvin eşitliğinde ise mutlak sıcaklıktaki (T) bir artışın, minimum su potansiyelinde mutlak değer (gerilim) olarak aynı oranda bir artışa yol açtığı görülmektedir. Eşitliğin bağımlı değişkeni ( ad), oransal nemin logaritmik (ln Hr) bir fonksiyonu olduğu için oransal neme ilişkin duyarlılık katsayıları büyük bir değişkenlik göstermektedirler. Aydin eşitliğindeki bağımlı değişken (Ea), başlangıçta | | değerindeki değişime çok duyarlı olup | |'deki değişim, Ea değerini önemli ölçüde etkilemektedir. Ancak toprak kurudukça, | |'deki değişikliğin Ea değerlerinde yarattığı değişim azalan oranlarda gerçekleşmektedir. Potansiyel buharlaşmanın (Ep), gerçek buharlaşma (Ea), üzerindeki etkisinin bir ölçüsü olan duyarlılık katsayısı sabit bir değer olarak bulunmuştur.
Özet (Çeviri)
In this study, the sensitivity analyses of the equations of Aydin (1998) model which help to determine the rate of soil water evaporation were done, and how and how much the differences in the input of the model affect the results was observed. Firstly, the formulas calculating the sensitivity coefficients of the variables in the equations of the model were derived. Then, the relative sensitivity coefficients of selected variables and the confidence limits were determined by using observational climatic data and soil properties. Finally, detailed information about the success of the model or its limitations was obtained, and the effect levels of the input on the predicted values of the model were determined.A change in the net radiation (RN) affects significantly the output (Ep) of Penman-Monteith model used for bare soil. The slope of saturated vapour pressure ?temperature curve ( ), may increase or decrease the value of Ep. The effects of the vapour pressure deficit ( ) which increase the evaporation from the soil may reach higher levels during the winter months. When the equation of Aydin?Uygur (2006) is examined, it is understood that in wet soils, Ep greatly affects the output of the model, that is the soil- water potential ( ). However, in Kelvin equation, it is observed that an increase in the absolute temperature, results in the same amount of increase in the minimum water potential as an absolute value. Since the dependent variable of equation ( ad) is a logaritmic function (ln Hr) of relative humidity of the air (fractional), the sensitivity coefficients of relative humidity show a great deal of change. In Aydin equation, the dependent variable (Ea), was initially very much sensitive to a change in the value , hence a change in affects the Ea value a lot. However, when the soil gets drier, a change in the Ea values caused by changes in takes place in lesser amounts. The sensitivity coefficient used to measure the effect of potential (Ep) on actual evaporation (Ea) was observed to be a constant value.
Benzer Tezler
- Toprak suyunun buharlaşma hızını belirlemede kullanılan bir simülasyon modelinin test edilmesi
Test of simulation model for estimating evaporation of soil water
NURTEN KURT
- Polyacrylamidin toprakta reaktif olamayan kimyasalların hareketine etkisi
Effect of polyacrylamide on transport of nonreaktive chemical in soils
MESUDE ÜMRAN OYMAN
- Toprak hidrolik özellikleri ve toprak suyu yüzey gerilimi ilişkileri
Soil hydraulic properties and water surface tension relations
AYŞE ERTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ZiraatGaziosmanpaşa ÜniversitesiToprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABİT ERŞAHİN
- E-DiGOR modeli kullanılarak zeytin üretim alanında toprak su bütçesinin izlenmesi
Monitoring of soil water budget using E-DiGOR model in olive producing area
NURTEN KURT
Doktora
Türkçe
2011
ZiraatMustafa Kemal ÜniversitesiToprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AYDIN
- Orman ve otsu vejetasyonun toprak nemi, sıcaklığı ve toprak suyu kalitesi üzerine etkisi
Effects of forest and herbaceous vegetations on soil moisture, temperature and chemical composition of soil water
UFUK ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Ormancılık ve Orman Mühendisliğiİstanbul ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERHAT GÖKBULAK