Mevlevîhânelerin faaliyette olduğu dönemde bestelenmiş mevlevî âyinlerinin usûl-arûz vezni ilişkisi yönünden incelenmesi
Examination of the relationship between usûl and arûz in the mevlevî âyins composed when the mevlevî lodges were active
- Tez No: 249973
- Danışmanlar: PROF. YUSUF AKBULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Bilimleri Bölümü
- Bilim Dalı: Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 937
Özet
Mevlevîhânelerin faaliyette olduğu dönemde bestelenmiş, elde notası bulunan 46 Mevlevî Âyininde kullanılan usûllerle güftelerin yazıldığı arûz vezni kalıpları arasındaki ilişkinin varlık ve nicelik yönünden incelendiği bu çalışmada şu sorulara cevap aranmıştır:Âyîn-i Şerîflerde aynı usûllerle bestelenen aynı vezindeki güftelerin oranı nedir?Âyîn-i Şerîflerde aynı usûllerle bestelenen aynı vezindeki güftelerin hece dağılımları aynı mıdır/nasıldır?Farklı Âyîn-i Şerîflerdeki aynı güfte bölümlerinin aynı usûllerle bestelenme oranı nedir?Çalışmada öncelikle ayrıntılı bir kaynak taraması yapılmış, Mevlevîhânelerin faaliyette olduğu dönemde bestelenmiş Âyîn-i Şerîfler kronolojik olarak sıralanmıştır. Bu aşamadan sonra, elde bulunan tüm notalar ve güfte kaynakları üzerinden yürütülen karşılaştırmalı incelemelerle, söz konusu Âyîn-i Şerîflerin güfteleri ve güftelerin arûz kalıpları tespit edilmiştir. Güftelerin yazımında vezne bağlı Osmanlı okuyuşu esas alınarak okuyuştaki gelenek korunmaya çalışılmış, eldeki kaynak ve nüshalar arasındaki farklılıklar dipnotlarda gösterilmiştir. Daha sonra Âyîn-i Şerîflerin güftelerinin, kaynak olarak alınan notalardaki vezne bağlı hece dağılımları, hazırlanan usûl şablonlarına yerleştirilerek incelenmiştir. Son aşamada, vezne bağlı hece dağılımlarının gösterildiği usûl şablonlarından elde edilen veriler, tablolar haline getirilip, sayısal ifadelere dönüştürülmüş ve yorumlanmıştır.Çalışmada, Mevlevî Âyinlerinin güfteleri ve arûz kalıpları ile bu güftelerin bestelendiği usûllere ilişkin sayısal değerlere dayalı tespitler yer almaktadır. Ayrıca güfteleri oluşturan hecelerin, bestelendikleri usûllerin ana kalıp ve velvelelerine yerleşimleri vezne bağlı olarak incelenmekte, karşılaştırmalar yapılmaktadır.Çalışma sonucunda,Âyîn-i Şerîflerde aynı vezindeki güftelerin çoğunlukla aynı usûllerle bestelendikleri,Âyîn-i Şerîflerde aynı usûllerle bestelenen aynı vezindeki güftelerin vezne bağlı hece dağılımlarının büyük ölçüde aynı olduğu,Farklı Âyîn-i Şerîflerde yer alan aynı güfte bölümlerinin de büyük çoğunlukla aynı usûllerle bestelendikleri görülmüştür.
Özet (Çeviri)
This research, pertaining to the relationship between rhythmic patterns (usûl) and prosodic patterns (arûz) in forty-six Mevlevî Âyins, which were composed when the Mevlevî Lodges in Turkey were active and which are available in sheet music, aims to answer the questions below:What are the rates of lyrics having the same meter for each usûl?How are the syllables of lyrics having the same meter and composed in the same usûl distributed? Is there a uniform way of distribution?What is the rate of the employment of the same usûl for the same lyrics in different Âyins?In the first place, the Âyins that were composed when the Mevlevî lodges in Turkey were active were put in a chronological order as a result of a comprehensive literature review. After that, the lyrics of these Âyins and their prosodic patterns were identified through a comparative inspection of available notations and sources of lyrics. Traditional Ottoman style of pronunciation is adopted in the orthography of lyrics, while the differences between available sources are given in footnotes. Then, the syllables in the lyrics of the Âyins are placed in usûl templates to observe how they are distributed. Finally, the data obtained by the templates are converted into tables and numerical expressions, and interpreted.This research is a quantitative study of the lyrics of Mevlevî Âyins, their arûz meters and the usûls employed in composition. It shows the distribution of syllables throughout the skeletal and ornamented structures of the usûls with reference to arûz meters, and suggests comparisons.In conclusion, it is observed that, in Mevlevî Âyins, lyrics having the same meter are generally composed in the same usûls; the distribution of syllables in lyrics having the same meter and composed in the same usûl is largely uniform; and same lyrics in different Âyins were usually composed in the same usûls.
Benzer Tezler
- Mevlevihaneler döneminde bestelendiği tespit edilmiş 46 ayinin makam ve geçki açısından tahlili
The melodic and transition analysis of the 46 Mevlevi ceremonial compositions composed during the active period of the Mevlevi Lodges
EMRAH HATİPOĞLU
Doktora
Türkçe
2010
MüzikAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BAYRAM AKDOĞAN
- 19. yüzyıl Osmanlı devlet ve toplum hayatında mevlevilik
The Mevlevi order in the life of Ottoman State and society during the 19th century
SERDAR ÖSEN
- Gaziantep'te Mevlevîlik ve Antep Mevlevîhanesi
The Mevleviyeh in Gaziantep and Antep Mevlevîhânesi
SEFA EKİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinGaziantep ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FEHMİ SOĞUKOĞLU
- Mevlevîlik ve Erzincan Melik Salih Mevlevîhânesi
Mevleviyeh and Erzincan Melik Salih Mevlevi Lodge
BURCU ASLAN